165138De Mundi Fabrica,
Illuminatie, & Vmbra Veneris. Cap. II.
IInter admiranda, quæ nuper ope Teleſcopij cælitus innotuerunt, illud ſane pulcherrimũ de Veneris illu-
minatione; qua non vnicam in cælo Lunam, ſed duas in cælo Lunas rimatus, atque miratus eſt mundus:
illuminatur enim à Sole, ita vt modo falcata, modo ſemiplena, modo plena lumine conſpiciatur, non aliter ac
Luna, quamuis alio @rdine; quæ illuminationum ſeries, & modus in apoſita figura clarior euadet. in qua ocu-
lus noſter aſpiciens haſce illuminationes ſit vbi O, Sol ſit vbi S. gyruſ-
96[Figure 96]
que Solis proprius ſit X S Y.
Epicyclus ſiue gyrus Veneris circa Solem,
ſit quem vides; in cuius varijs locis depicta eſt Veneris ſphæra, eodem
modo ſemper illuminata; verum non eodem modo ſe oculo in O, ſito
apparens. duæ lineæ O X. O Y. tangentes epicyclum diſtant à linea
O S A. ipſum bifariam ſecante, hinc inde per gr. 48. ideſt, arcus S X,
S Y. ſunt gra. 48. ſinguli, iuxta maximam Veneris à Sole digreſſionem.
quando igitur Venus incipit eſſe Veſpertinus Heſperus, quando ſcili-
cet poſt Solis occaſum primo apparet, tunc per Teleſcopium viſa, rotun
da ſeu plena apparet, quia eſt in B. in quo ſitu totam ſui illuminationem
oculo in O. ſito. videndam obuertit. poſtea recedens à Sole rotundita-
tem paulatim amittit, quia deſcendit ad C. vbi amplius tota illuminatio
ab oculo videri nequit, & propterea gibboſa apparet. deinde dimidia
ſeu ſemiplena apparet, quoniam ad D. deuoluta eſt, vbi dimidiam ſui
illuminationem oculo exhibet. dehinc in E. delapſa corniculata cerni-
tur, quia oculus O. paruam illuminationis partem, eamque falcatam vi-
dere poteſt, ſicuti etiam in Luna explicatum eſt. In A. & F. videri ne-
quit ob nimium Solis fulgorem, eaſdem apparentias alterum epicycli
ſemicirculum ingrediens, vbi ex Heſpero euaſit Lucifer, & manè præ-
fulget, reſtituit; ſed inuerſo ordine, nam in G. corniculata, in H. dimi-
diaca, in I. gibboſa, in K. plena conſpicitur: vt conſideranti patere poteſt; oculus enim videt eam ſolam par-
tem illuminationis, quæ continetur literis e r p. quæ falcata apparet, quia eſt in ſuperficie ſphærica, eamq;
præcingit. quæ omnia ſaluantur perfectè, ſi dicamus Venerem circa Solem circumcurſare, vt in figura oſten-
ditur. Idem hac iucunda experientia confirmari, ac ritè percipi poteſt. Cape ſphæram aliquam terſam, eam-
que circa lumen aliquod paulatim circunducas, ita vt oculus tuus extra gyrum ſit, gyrus porrò hic debet eſſe
in plano imaginario per oculum tuum tranſeunte. in hac igitur ſphæræ gyratione iucundè contemplaberis
has omnes Veneris illuminationes: hoc eodem modo Mercurium illuminari exiſtimo. Hac Veneris illumi-
natione ſic proſpecta @ſatisfacere poſſumus cuidam quæſtioni, quæ priores Aſtronomos vrgebat; cur nimi-
rum Vcnus quando circa ima epicycli verſatur, nobiſque propior eſt, minor appareat, quam cum ſublimior
fertur, contrarium enim accidere deberet, quæ enim propria ſunt, maiora videntur. Reſpondemus igitur
ideo minorem videri, quia non tota videtur, ſed minor eius pars illuminata, vti modo explicatum eſt; & ap-
paret inſpicientibus etiam per Teleſcopium. quod ſcilicet quando eſt infra Solem, parum illuminationis eius
cernitur.
minatione; qua non vnicam in cælo Lunam, ſed duas in cælo Lunas rimatus, atque miratus eſt mundus:
illuminatur enim à Sole, ita vt modo falcata, modo ſemiplena, modo plena lumine conſpiciatur, non aliter ac
Luna, quamuis alio @rdine; quæ illuminationum ſeries, & modus in apoſita figura clarior euadet. in qua ocu-
lus noſter aſpiciens haſce illuminationes ſit vbi O, Sol ſit vbi S. gyruſ-
ſit quem vides; in cuius varijs locis depicta eſt Veneris ſphæra, eodem
modo ſemper illuminata; verum non eodem modo ſe oculo in O, ſito
apparens. duæ lineæ O X. O Y. tangentes epicyclum diſtant à linea
O S A. ipſum bifariam ſecante, hinc inde per gr. 48. ideſt, arcus S X,
S Y. ſunt gra. 48. ſinguli, iuxta maximam Veneris à Sole digreſſionem.
quando igitur Venus incipit eſſe Veſpertinus Heſperus, quando ſcili-
cet poſt Solis occaſum primo apparet, tunc per Teleſcopium viſa, rotun
da ſeu plena apparet, quia eſt in B. in quo ſitu totam ſui illuminationem
oculo in O. ſito. videndam obuertit. poſtea recedens à Sole rotundita-
tem paulatim amittit, quia deſcendit ad C. vbi amplius tota illuminatio
ab oculo videri nequit, & propterea gibboſa apparet. deinde dimidia
ſeu ſemiplena apparet, quoniam ad D. deuoluta eſt, vbi dimidiam ſui
illuminationem oculo exhibet. dehinc in E. delapſa corniculata cerni-
tur, quia oculus O. paruam illuminationis partem, eamque falcatam vi-
dere poteſt, ſicuti etiam in Luna explicatum eſt. In A. & F. videri ne-
quit ob nimium Solis fulgorem, eaſdem apparentias alterum epicycli
ſemicirculum ingrediens, vbi ex Heſpero euaſit Lucifer, & manè præ-
fulget, reſtituit; ſed inuerſo ordine, nam in G. corniculata, in H. dimi-
diaca, in I. gibboſa, in K. plena conſpicitur: vt conſideranti patere poteſt; oculus enim videt eam ſolam par-
tem illuminationis, quæ continetur literis e r p. quæ falcata apparet, quia eſt in ſuperficie ſphærica, eamq;
præcingit. quæ omnia ſaluantur perfectè, ſi dicamus Venerem circa Solem circumcurſare, vt in figura oſten-
ditur. Idem hac iucunda experientia confirmari, ac ritè percipi poteſt. Cape ſphæram aliquam terſam, eam-
que circa lumen aliquod paulatim circunducas, ita vt oculus tuus extra gyrum ſit, gyrus porrò hic debet eſſe
in plano imaginario per oculum tuum tranſeunte. in hac igitur ſphæræ gyratione iucundè contemplaberis
has omnes Veneris illuminationes: hoc eodem modo Mercurium illuminari exiſtimo. Hac Veneris illumi-
natione ſic proſpecta @ſatisfacere poſſumus cuidam quæſtioni, quæ priores Aſtronomos vrgebat; cur nimi-
rum Vcnus quando circa ima epicycli verſatur, nobiſque propior eſt, minor appareat, quam cum ſublimior
fertur, contrarium enim accidere deberet, quæ enim propria ſunt, maiora videntur. Reſpondemus igitur
ideo minorem videri, quia non tota videtur, ſed minor eius pars illuminata, vti modo explicatum eſt; & ap-
paret inſpicientibus etiam per Teleſcopium. quod ſcilicet quando eſt infra Solem, parum illuminationis eius
cernitur.
Notandum præterea ſolam Venerem inter omnes planetas, luminaria, interdiu non raro percommodè
videri, quod ei accidit, cum plenam ſui illuminationem nobis exhibet, ac ſimul extra Solis fulgorem euaſit:
adeo enim magna aliquando conſpicitur, vt vulgus eam, aut cometam, aut, nouam aliquam ſtellam exiſtimet
illud tandem ei proprium ex quinque planetis, vt noctu cum pleno iubare fulget, corpora ab ipſa colluſtra-
ta, vmbras efficiant: Porrò locus Plinij ex lib. 2. cap. 7. dignus eſt qui hunc referatur; Solem, inquit, ambit
ingens ſydus appellatum Veneris, alterno motu vagum, ipſis cognominibus æmulum Solis, & Lunæ; præ-
ueniens quippe, & ante matutinum exoriens, Luciferi nomen accepit, vt Sol alter diem maturans: contra
ab occaſu refulgens nuncupatur Veſper, aut prorogans lucem, vicemque Lunæ reddens. quam eius natu-
ram Pythagoras Samius primus depræhendit Olympiade circiter 42. qui fuit Vrbis Romæ 142. Iam ma-
gnitudine extra cuncta alia ſydera eſt claritas quidem tantæ, vt vnius huius ſtellæ radijs vmbræ reddantur.
hæc ille.
videri, quod ei accidit, cum plenam ſui illuminationem nobis exhibet, ac ſimul extra Solis fulgorem euaſit:
adeo enim magna aliquando conſpicitur, vt vulgus eam, aut cometam, aut, nouam aliquam ſtellam exiſtimet
illud tandem ei proprium ex quinque planetis, vt noctu cum pleno iubare fulget, corpora ab ipſa colluſtra-
ta, vmbras efficiant: Porrò locus Plinij ex lib. 2. cap. 7. dignus eſt qui hunc referatur; Solem, inquit, ambit
ingens ſydus appellatum Veneris, alterno motu vagum, ipſis cognominibus æmulum Solis, & Lunæ; præ-
ueniens quippe, & ante matutinum exoriens, Luciferi nomen accepit, vt Sol alter diem maturans: contra
ab occaſu refulgens nuncupatur Veſper, aut prorogans lucem, vicemque Lunæ reddens. quam eius natu-
ram Pythagoras Samius primus depræhendit Olympiade circiter 42. qui fuit Vrbis Romæ 142. Iam ma-
gnitudine extra cuncta alia ſydera eſt claritas quidem tantæ, vt vnius huius ſtellæ radijs vmbræ reddantur.
hæc ille.
Poſtremo non eſt prætereunda cõſideratio vmbræ ipſius Veneris quanta videlicet ſit;
eam ſic habebimus,
conſtructa figura in qua veræ ſint corporum Solis, & Veneris necnon diſtantiæ proportiones, ductis duabus
lineis tangentibus vtrumque, exurget vmbra conica Veneris, ex parte concurſus linearum tangentium,
quemadmodum in Luna factum eſt: ſed, & alio modo, quo vſi ſumus in inueſtiganda vmbra terræ, & Mer-
curij, cuius demonſtrationem, & figuram habes pag. 78. duo tamen ſupponenda ſunt, quæ paulò poſt pro-
babimus: diſtantia nimirum Solis, & Veneris; necnon vtriuſque diametrorum proportio, diſtant erit ſemi-
diam. terræ 855. diameter Solis ad diametrum Veneris eſt, ſicuti 26. ad {30/11}. vt igitur eſt 23 {3/11} ad 2 {8/11}. ſic fiat
855. ad aliud per auream regulam, reperieſque 102. fere; quare Veneris vmbra totidem terræ ſemidiam. pro-
tenditur: qua propter nullo pacto Lunam obumbrare poterit, quæ infra ipſam pluſquam ducentis ſemidia-
metris a Sole gyrat.
conſtructa figura in qua veræ ſint corporum Solis, & Veneris necnon diſtantiæ proportiones, ductis duabus
lineis tangentibus vtrumque, exurget vmbra conica Veneris, ex parte concurſus linearum tangentium,
quemadmodum in Luna factum eſt: ſed, & alio modo, quo vſi ſumus in inueſtiganda vmbra terræ, & Mer-
curij, cuius demonſtrationem, & figuram habes pag. 78. duo tamen ſupponenda ſunt, quæ paulò poſt pro-
babimus: diſtantia nimirum Solis, & Veneris; necnon vtriuſque diametrorum proportio, diſtant erit ſemi-
diam. terræ 855. diameter Solis ad diametrum Veneris eſt, ſicuti 26. ad {30/11}. vt igitur eſt 23 {3/11} ad 2 {8/11}. ſic fiat
855. ad aliud per auream regulam, reperieſque 102. fere; quare Veneris vmbra totidem terræ ſemidiam. pro-
tenditur: qua propter nullo pacto Lunam obumbrare poterit, quæ infra ipſam pluſquam ducentis ſemidia-
metris a Sole gyrat.