Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.007541
">
<
pb
pagenum
="
518
"
xlink:href
="
016/01/167.jpg
"/>
ductus magno rei miraculo. </
s
>
<
s
id
="
s.007542
">Sed qui noſtra
<
lb
/>
ætate illos viderunt, hæc addunt: Corpus
<
lb
/>
eius viride fermè eſt cum ſplendore quo
<
lb
/>
dam, maculis ex albo cæruleóque diſtinctis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.007543
">Sub ventre tamen dilutior eſt color viridis,
<
lb
/>
& maculæ ipſæ vbicunque ſunt, clauorum
<
lb
/>
formam quaſi referunt, cùm rotundæ pau
<
lb
/>
liſper prominere videantur. </
s
>
<
s
id
="
s.007544
">Aſpectus eius
<
lb
/>
admodum alacris eſt, ac lætus, quòd oculi
<
lb
/>
illius virides, & ex candido luteóque miſti
<
lb
/>
multam lucem contineant, ideóque hilarior
<
lb
/>
videtur. </
s
>
<
s
id
="
s.007545
">Sed cùm ſuprà viridem colorem,
<
lb
/>
aut album, vel cæruleum ponitur, colos
<
lb
/>
ſimilis iam natiuus viget, & magis efflo
<
lb
/>
reſcit, reliquis duobus non mutatis. </
s
>
<
s
id
="
s.007546
">Sed
<
lb
/>
quiſque ſuis in partibus ſeruatur. </
s
>
<
s
id
="
s.007547
">At cùm
<
lb
/>
ſuper nigrum ponitur colorem, pars viridis
<
lb
/>
mirum in modum obſcuratur & hebeſcit,
<
lb
/>
maculæque mutantur. </
s
>
<
s
id
="
s.007548
">Idem etiam ei abſ
<
lb
/>
que coloribus contingit: vexatus enim aut
<
lb
/>
detentus vi, maculas in nigrum commutat,
<
lb
/>
& viridis color obſcuratur. </
s
>
<
s
id
="
s.007549
">Idem lætus &
<
lb
/>
alacris ſpontè colores natiuos ingeminat &
<
lb
/>
accendit: adeò vt non obſcurum ſit hanc co
<
lb
/>
lorum mutationem illi contingere ob animi
<
lb
/>
affectus. </
s
>
<
s
id
="
s.007550
">Conuerſus ad ſolem, illius radios
<
lb
/>
hianti ore excipit, & aërem deuorat. </
s
>
<
s
id
="
s.007551
">Nam
<
lb
/>
ſenſim primò turget collum, inde partes re
<
lb
/>
liquæ, donec aëre ad ventris imum deſcen
<
lb
/>
dente pars etiam illa intumeat. </
s
>
<
s
id
="
s.007552
">Naſcitur in
<
lb
/>
Soquotra inſula orientalis Indiæ. </
s
>
<
s
id
="
s.007553
">Cæterùm
<
lb
/>
quòd aërem deuoret, Ariſtoteles in verbis
<
lb
/>
ſuprà ſcriptis teſtatur, ſed quòd nullo alio
<
lb
/>
vtatur nutrimento, non dixit. </
s
>
<
s
id
="
s.007554
">At igitur
<
lb
/>
verum non eſt, aut hoc non nouit. </
s
>
<
s
id
="
s.007555
">Quidam
<
lb
/>
conſtanter affirmant veſci cibo, non aëre,
<
lb
/>
quòd egerat. </
s
>
<
s
id
="
s.007556
">Dicet forſan quiſpiam: Quor
<
lb
/>
ſum quæ ab Ariſtotele ſcripta ſunt, tot
<
lb
/>
verbis in hunc transferre librum? </
s
>
<
s
id
="
s.007557
">At no
<
lb
/>
ſtri propoſiti eſt, cauſas rerum obſcuriſſi
<
lb
/>
marum reddere quare niſi tanti viri teſti
<
lb
/>
monio effectus fides corroboraretur, vana
<
lb
/>
eſſet diſputatio. </
s
>
<
s
id
="
s.007558
">Cur igitur hoc animal co
<
lb
/>
lorem mutet, & cur abſque cibo viuere
<
lb
/>
poſſit, demonſtrandum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.007559
">At non ſine ci
<
lb
/>
bo viuit, dices. </
s
>
<
s
id
="
s.007560
">Non contendo: ſed diu vi
<
lb
/>
uere multa animalia abſque cibo, vt vrſo,
<
lb
/>
buffones, ſerpentéſque, omnibus comper
<
lb
/>
tum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.007561
">Videntur quoque cicadæ ſic viuere.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.007562
">Quot igitur modis animal abſque cibo viue
<
lb
/>
re poſſit ſi edocuero, operæpretium facturum
<
lb
/>
me arbitror. </
s
>
<
s
id
="
s.007563
">Sed prius altera quæſtio diſſol
<
lb
/>
uenda erit. </
s
>
<
s
id
="
s.007564
">Proponitur igitur hoc nobis,
<
lb
/>
cur chamæleon colores ſuos mutet? </
s
>
<
s
id
="
s.007565
">non
<
lb
/>
quidem latet quenquam homines in ira fie
<
lb
/>
ri rubicundiores, & quaſi nigreſcere, in ti
<
lb
/>
more autem paleſcere, adeò vt quidam
<
lb
/>
mortuis ſimiles eſſe videantur. </
s
>
<
s
id
="
s.007566
">In verecun
<
lb
/>
dia autem totus ſanguis concutitur, it, re
<
lb
/>
ditque calor, & maximè in pueris, quod tuus
<
lb
/>
inquam Poëta Mantuantus docuit pulchrè,
<
lb
/>
dicens:
<
lb
/>
<
emph
type
="
quote
"/>
<
emph
type
="
italics
"/>
At ſi virgineum ſuffuderit ore ruborem.
<
emph.end
type
="
italics
"/>
<
emph.end
type
="
quote
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.007567
">
<
margin.target
id
="
marg1084
"/>
Crocodilli
<
lb
/>
hiſtoria.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.007568
">
<
margin.target
id
="
marg1085
"/>
Chamæleon.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.007569
">Itaque vbi tenuis cutis ſit atque ſanguis
<
lb
/>
ipſe facilè moueatur ſuffundi, diuerſum co
<
lb
/>
lorem neceſſe eſt: taliſque mutatio in prima
<
lb
/>
hominum ætate videtur, & eò frequentior,
<
lb
/>
quò humor tenuior extiterit. </
s
>
<
s
id
="
s.007570
">Vbi igitur cu
<
lb
/>
tis tenuis ac perſpicua, & humor tenuis,
<
lb
/>
ibi ſi affectus multum poſſint, nec adſint pi
<
lb
/>
li coloris mutationem fieri neceſſe eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.007571
">At
<
lb
/>
hæc omnia in chamæleonte ſunt, cutis per
<
lb
/>
ſpicua, ac tenuis, humor tenuis, pili nulli, &
<
lb
/>
affectibus magnis, vt timori ac triſtitiæ, ſub
<
lb
/>
iicitur: eſt enim animal pauci admodum ſan
<
lb
/>
guinis, & ob id natura timidum, & ea cauſa
<
lb
/>
etiam ex lætitia in mœrorem facillimè tran
<
lb
/>
ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.007572
">Itaque nihil mirum ab affectibus cha
<
lb
/>
mæleontem immutari. </
s
>
<
s
id
="
s.007573
">At dicet quiſpiam:
<
lb
/>
Non ex affectibus ſolùm, ſed etiam ex colo
<
lb
/>
ris præſentia mutatur, atque in ſimilem co
<
lb
/>
lori præſenti. </
s
>
<
s
id
="
s.007574
">Verùm (vt dictum eſt) non in
<
lb
/>
omnem colorem mutatur, ſed ea tantùm ra
<
lb
/>
tione quæ dicta eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.007575
">Fingamus igitur adeſſe
<
lb
/>
album colorem, dum illum videt pars ea quæ
<
lb
/>
alba eſt accenditur, atque ſic colorem inge
<
lb
/>
minat. </
s
>
<
s
id
="
s.007576
">Videmus enim in hominibus, ſi mu
<
lb
/>
lierem quam amant, mente conceperint, eri
<
lb
/>
gitur membrum virile, aliis omnibus parti
<
lb
/>
bus penitus immutatis. </
s
>
<
s
id
="
s.007577
">Si rem
<
expan
abbr
="
formidolosã
">formidolosam</
expan
>
,
<
lb
/>
cor ilicò palpitat, non pes, virile membrum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.007578
">Itaque idem contingit in chamæleonte: par
<
lb
/>
tes enim colori ſimiles humorem aqueum,
<
lb
/>
& clarum ad ſe trahunt, vnde omnes colores
<
lb
/>
illuſtrantur. </
s
>
<
s
id
="
s.007579
">Exemplum cape ab aurifabris:
<
lb
/>
carbunculis, ſmaragdiſque ac ſapphiris ar
<
lb
/>
genteas ſupponunt bracteas, & tamen om
<
lb
/>
nes illuſtrantur, colorémque ſuum ſplendi
<
lb
/>
diorem reddunt gemmæ. </
s
>
<
s
id
="
s.007580
">Accedit his omni
<
lb
/>
bus diuerſitas aſpectus lucis, quæ ob cutis
<
lb
/>
nitorem fit, velut in columbæ collo: ex mo
<
lb
/>
dica enim conuerfione ſplendorem diuerſo
<
lb
/>
modo excipit. </
s
>
<
s
id
="
s.007581
">Plurimùm tamen ad hoc facit
<
lb
/>
aëris copia qua turget: nam & in galli pauo
<
lb
/>
rum Indorum ingluuie (qui adeò cucullæ co
<
lb
/>
lores mutant in album, rubrum phœniceum,
<
lb
/>
aliis etiam maculis intermicantibus) tantus
<
lb
/>
flatus continetur vt inflata tympana eſſe di
<
lb
/>
ceres. </
s
>
<
s
id
="
s.007582
">Ita hæc duo animalia & flatu turgent,
<
lb
/>
& magnis affectibus torquentur, & perſpi
<
lb
/>
cuè colores mutant. </
s
>
<
s
id
="
s.007583
">Potior igitur cauſa in
<
lb
/>
qua conueniunt, flatus ſcilicet contentus, at
<
lb
/>
que ex eo diſtentio quædam. </
s
>
<
s
id
="
s.007584
">Sed cur abſque
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1086
"/>
<
lb
/>
cibo viuat, alia quærenda ratio: nam (vt di
<
lb
/>
xi) cicadæ, auctore Ariſtotele, etiam abſque
<
lb
/>
cibo viuunt. </
s
>
<
s
id
="
s.007585
">Indicio etiam eſt quòd ore ca
<
lb
/>
rent, & diſſectæ: nihil in ventre habent.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.007586
">Illudque magis mirum, quia totis diebus ple
<
lb
/>
ræque ex his ſtrepunt, & oua pariunt, & au
<
lb
/>
gentur, & cortice ſunt duro, & coëunt, quæ
<
lb
/>
omnia ſunt opera alimenti. </
s
>
<
s
id
="
s.007587
">Olim cicadæ an
<
lb
/>
tequam exurent corticem tettigometram,
<
lb
/>
ſuaues cùm eſſent, edebantur, & ſimiliter
<
lb
/>
oua illarum Ariſtotele teſte. </
s
>
<
s
id
="
s.007588
">Cicada enim
<
lb
/>
primò vermis eſt ex ouo natus, inde tettigo
<
lb
/>
metra, vltimò cortice exuto cicada, tuncque
<
lb
/>
durior eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.007589
">Oua candida ſunt, & valde ſuauia
<
lb
/>
guſtu. </
s
>
<
s
id
="
s.007590
">Manifeſtum eſt igitur eas nutriri, &
<
lb
/>
abſque cibo potúve. </
s
>
<
s
id
="
s.007591
">Nam & temporibus
<
lb
/>
ſiccis, & calidis regionibus, abſque pluuia vi
<
lb
/>
gent, & oliuam diligunt ob vmbræ paruita
<
lb
/>
tem. </
s
>
<
s
id
="
s.007592
">Nutriuntur igitur è cœli rore: nam ex
<
lb
/>
rore manna fit, qua populus Hebræus nutri
<
lb
/>
tus eſt in deſerto. </
s
>
<
s
id
="
s.007593
">Et nunc etiam nutriri ho
<
lb
/>
mines manna perſpicuum eſt, quantò magis
<
lb
/>
tam exili animali nutrimentum eſſe poterit?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.007594
">Nutriuntur igitur è rore, vel etiam ex aëre
<
lb
/>
ipſo: nam aër humidum quiddam
<
expan
abbr
="
corpulentũ
">corpulentum</
expan
>
<
lb
/>
ſemper continet. </
s
>
<
s
id
="
s.007595
">Indicio ſunt lapides è ſili
<
lb
/>
cum, vel marmorum genere, qui ſemper ma-</
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>