Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.007541">
                <pb pagenum="518" xlink:href="016/01/167.jpg"/>
              ductus magno rei miraculo. </s>
              <s id="s.007542">Sed qui noſtra
                <lb/>
              ætate illos viderunt, hæc addunt: Corpus
                <lb/>
              eius viride fermè eſt cum ſplendore quo­
                <lb/>
              dam, maculis ex albo cæruleóque diſtinctis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007543">Sub ventre tamen dilutior eſt color viridis,
                <lb/>
              & maculæ ipſæ vbicunque ſunt, clauorum
                <lb/>
              formam quaſi referunt, cùm rotundæ pau­
                <lb/>
              liſper prominere videantur. </s>
              <s id="s.007544">Aſpectus eius
                <lb/>
              admodum alacris eſt, ac lætus, quòd oculi
                <lb/>
              illius virides, & ex candido luteóque miſti
                <lb/>
              multam lucem contineant, ideóque hilarior
                <lb/>
              videtur. </s>
              <s id="s.007545">Sed cùm ſuprà viridem colorem,
                <lb/>
              aut album, vel cæruleum ponitur, colos
                <lb/>
              ſimilis iam natiuus viget, & magis efflo­
                <lb/>
              reſcit, reliquis duobus non mutatis. </s>
              <s id="s.007546">Sed
                <lb/>
              quiſque ſuis in partibus ſeruatur. </s>
              <s id="s.007547">At cùm
                <lb/>
              ſuper nigrum ponitur colorem, pars viridis
                <lb/>
              mirum in modum obſcuratur & hebeſcit,
                <lb/>
              maculæque mutantur. </s>
              <s id="s.007548">Idem etiam ei abſ­
                <lb/>
              que coloribus contingit: vexatus enim aut
                <lb/>
              detentus vi, maculas in nigrum commutat,
                <lb/>
              & viridis color obſcuratur. </s>
              <s id="s.007549">Idem lætus &
                <lb/>
              alacris ſpontè colores natiuos ingeminat &
                <lb/>
              accendit: adeò vt non obſcurum ſit hanc co­
                <lb/>
              lorum mutationem illi contingere ob animi
                <lb/>
              affectus. </s>
              <s id="s.007550">Conuerſus ad ſolem, illius radios
                <lb/>
              hianti ore excipit, & aërem deuorat. </s>
              <s id="s.007551">Nam
                <lb/>
              ſenſim primò turget collum, inde partes re­
                <lb/>
              liquæ, donec aëre ad ventris imum deſcen­
                <lb/>
              dente pars etiam illa intumeat. </s>
              <s id="s.007552">Naſcitur in
                <lb/>
              Soquotra inſula orientalis Indiæ. </s>
              <s id="s.007553">Cæterùm
                <lb/>
              quòd aërem deuoret, Ariſtoteles in verbis
                <lb/>
              ſuprà ſcriptis teſtatur, ſed quòd nullo alio
                <lb/>
              vtatur nutrimento, non dixit. </s>
              <s id="s.007554">At igitur
                <lb/>
              verum non eſt, aut hoc non nouit. </s>
              <s id="s.007555">Quidam
                <lb/>
              conſtanter affirmant veſci cibo, non aëre,
                <lb/>
              quòd egerat. </s>
              <s id="s.007556">Dicet forſan quiſpiam: Quor­
                <lb/>
              ſum quæ ab Ariſtotele ſcripta ſunt, tot
                <lb/>
              verbis in hunc transferre librum? </s>
              <s id="s.007557">At no­
                <lb/>
              ſtri propoſiti eſt, cauſas rerum obſcuriſſi­
                <lb/>
              marum reddere quare niſi tanti viri teſti­
                <lb/>
              monio effectus fides corroboraretur, vana
                <lb/>
              eſſet diſputatio. </s>
              <s id="s.007558">Cur igitur hoc animal co­
                <lb/>
              lorem mutet, & cur abſque cibo viuere
                <lb/>
              poſſit, demonſtrandum eſt. </s>
              <s id="s.007559">At non ſine ci­
                <lb/>
              bo viuit, dices. </s>
              <s id="s.007560">Non contendo: ſed diu vi­
                <lb/>
              uere multa animalia abſque cibo, vt vrſo,
                <lb/>
              buffones, ſerpentéſque, omnibus comper­
                <lb/>
              tum eſt. </s>
              <s id="s.007561">Videntur quoque cicadæ ſic viuere.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007562">Quot igitur modis animal abſque cibo viue­
                <lb/>
              re poſſit ſi edocuero, operæpretium facturum
                <lb/>
              me arbitror. </s>
              <s id="s.007563">Sed prius altera quæſtio diſſol­
                <lb/>
              uenda erit. </s>
              <s id="s.007564">Proponitur igitur hoc nobis,
                <lb/>
              cur chamæleon colores ſuos mutet? </s>
              <s id="s.007565">non
                <lb/>
              quidem latet quenquam homines in ira fie­
                <lb/>
              ri rubicundiores, & quaſi nigreſcere, in ti­
                <lb/>
              more autem paleſcere, adeò vt quidam
                <lb/>
              mortuis ſimiles eſſe videantur. </s>
              <s id="s.007566">In verecun­
                <lb/>
              dia autem totus ſanguis concutitur, it, re­
                <lb/>
              ditque calor, & maximè in pueris, quod tuus
                <lb/>
              inquam Poëta Mantuantus docuit pulchrè,
                <lb/>
              dicens:
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              At ſi virgineum ſuffuderit ore ruborem.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007567">
                <margin.target id="marg1084"/>
              Crocodilli
                <lb/>
              hiſtoria.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007568">
                <margin.target id="marg1085"/>
              Chamæleon.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.007569">Itaque vbi tenuis cutis ſit atque ſanguis
                <lb/>
              ipſe facilè moueatur ſuffundi, diuerſum co­
                <lb/>
              lorem neceſſe eſt: taliſque mutatio in prima
                <lb/>
              hominum ætate videtur, & eò frequentior,
                <lb/>
              quò humor tenuior extiterit. </s>
              <s id="s.007570">Vbi igitur cu­
                <lb/>
              tis tenuis ac perſpicua, & humor tenuis,
                <lb/>
              ibi ſi affectus multum poſſint, nec adſint pi­
                <lb/>
              li coloris mutationem fieri neceſſe eſt. </s>
              <s id="s.007571">At
                <lb/>
              hæc omnia in chamæleonte ſunt, cutis per­
                <lb/>
              ſpicua, ac tenuis, humor tenuis, pili nulli, &
                <lb/>
              affectibus magnis, vt timori ac triſtitiæ, ſub­
                <lb/>
              iicitur: eſt enim animal pauci admodum ſan­
                <lb/>
              guinis, & ob id natura timidum, & ea cauſa
                <lb/>
              etiam ex lætitia in mœrorem facillimè tran­
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s id="s.007572">Itaque nihil mirum ab affectibus cha­
                <lb/>
              mæleontem immutari. </s>
              <s id="s.007573">At dicet quiſpiam:
                <lb/>
              Non ex affectibus ſolùm, ſed etiam ex colo­
                <lb/>
              ris præſentia mutatur, atque in ſimilem co­
                <lb/>
              lori præſenti. </s>
              <s id="s.007574">Verùm (vt dictum eſt) non in
                <lb/>
              omnem colorem mutatur, ſed ea tantùm ra­
                <lb/>
              tione quæ dicta eſt. </s>
              <s id="s.007575">Fingamus igitur adeſſe
                <lb/>
              album colorem, dum illum videt pars ea quæ
                <lb/>
              alba eſt accenditur, atque ſic colorem inge­
                <lb/>
              minat. </s>
              <s id="s.007576">Videmus enim in hominibus, ſi mu­
                <lb/>
              lierem quam amant, mente conceperint, eri­
                <lb/>
              gitur membrum virile, aliis omnibus parti­
                <lb/>
              bus penitus immutatis. </s>
              <s id="s.007577">Si rem
                <expan abbr="formidolosã">formidolosam</expan>
              ,
                <lb/>
              cor ilicò palpitat, non pes, virile membrum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007578">Itaque idem contingit in chamæleonte: par­
                <lb/>
              tes enim colori ſimiles humorem aqueum,
                <lb/>
              & clarum ad ſe trahunt, vnde omnes colores
                <lb/>
              illuſtrantur. </s>
              <s id="s.007579">Exemplum cape ab aurifabris:
                <lb/>
              carbunculis, ſmaragdiſque ac ſapphiris ar­
                <lb/>
              genteas ſupponunt bracteas, & tamen om­
                <lb/>
              nes illuſtrantur, colorémque ſuum ſplendi­
                <lb/>
              diorem reddunt gemmæ. </s>
              <s id="s.007580">Accedit his omni­
                <lb/>
              bus diuerſitas aſpectus lucis, quæ ob cutis
                <lb/>
              nitorem fit, velut in columbæ collo: ex mo­
                <lb/>
              dica enim conuerfione ſplendorem diuerſo
                <lb/>
              modo excipit. </s>
              <s id="s.007581">Plurimùm tamen ad hoc facit
                <lb/>
              aëris copia qua turget: nam & in galli pauo­
                <lb/>
              rum Indorum ingluuie (qui adeò cucullæ co­
                <lb/>
              lores mutant in album, rubrum phœniceum,
                <lb/>
              aliis etiam maculis intermicantibus) tantus
                <lb/>
              flatus continetur vt inflata tympana eſſe di­
                <lb/>
              ceres. </s>
              <s id="s.007582">Ita hæc duo animalia & flatu turgent,
                <lb/>
              & magnis affectibus torquentur, & perſpi­
                <lb/>
              cuè colores mutant. </s>
              <s id="s.007583">Potior igitur cauſa in
                <lb/>
              qua conueniunt, flatus ſcilicet contentus, at­
                <lb/>
              que ex eo diſtentio quædam. </s>
              <s id="s.007584">Sed cur abſque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1086"/>
                <lb/>
              cibo viuat, alia quærenda ratio: nam (vt di­
                <lb/>
              xi) cicadæ, auctore Ariſtotele, etiam abſque
                <lb/>
              cibo viuunt. </s>
              <s id="s.007585">Indicio etiam eſt quòd ore ca­
                <lb/>
              rent, & diſſectæ: nihil in ventre habent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007586">Illudque magis mirum, quia totis diebus ple­
                <lb/>
              ræque ex his ſtrepunt, & oua pariunt, & au­
                <lb/>
              gentur, & cortice ſunt duro, & coëunt, quæ
                <lb/>
              omnia ſunt opera alimenti. </s>
              <s id="s.007587">Olim cicadæ an­
                <lb/>
              tequam exurent corticem tettigometram,
                <lb/>
              ſuaues cùm eſſent, edebantur, & ſimiliter
                <lb/>
              oua illarum Ariſtotele teſte. </s>
              <s id="s.007588">Cicada enim
                <lb/>
              primò vermis eſt ex ouo natus, inde tettigo­
                <lb/>
              metra, vltimò cortice exuto cicada, tuncque
                <lb/>
              durior eſt. </s>
              <s id="s.007589">Oua candida ſunt, & valde ſuauia
                <lb/>
              guſtu. </s>
              <s id="s.007590">Manifeſtum eſt igitur eas nutriri, &
                <lb/>
              abſque cibo potúve. </s>
              <s id="s.007591">Nam & temporibus
                <lb/>
              ſiccis, & calidis regionibus, abſque pluuia vi­
                <lb/>
              gent, & oliuam diligunt ob vmbræ paruita­
                <lb/>
              tem. </s>
              <s id="s.007592">Nutriuntur igitur è cœli rore: nam ex
                <lb/>
              rore manna fit, qua populus Hebræus nutri­
                <lb/>
              tus eſt in deſerto. </s>
              <s id="s.007593">Et nunc etiam nutriri ho­
                <lb/>
              mines manna perſpicuum eſt, quantò magis
                <lb/>
              tam exili animali nutrimentum eſſe poterit?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007594">Nutriuntur igitur è rore, vel etiam ex aëre
                <lb/>
              ipſo: nam aër humidum quiddam
                <expan abbr="corpulentũ">corpulentum</expan>
                <lb/>
              ſemper continet. </s>
              <s id="s.007595">Indicio ſunt lapides è ſili­
                <lb/>
              cum, vel marmorum genere, qui ſemper ma-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>