Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[51.] DE DIVERSITATE DISPOSITIONVM LINEARVM radialium, & diſtinctione proprietatum ipſarum. Caput primum. 1. Recta connectens centra partium uiſ{us}, eſt axis pyramidis opticæ. 18 p 3.
[52.] 2. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores perſpicuitate differunt. Ita forma uiſibilis refringitur in ſuperſicie uitrei humoris. 21 p 3.
[53.] 3. Communis ſectio cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum aut eſt plana: aut eſt pars ſphæræ maioris cryſtallina ſphæra. Et habet centrum diuer-ſum ab oculi centro. 23 p 3.
[54.] 4. Humor cryſtallin{us} lucem & colorem aliter recipit, quàm cæter a perſpicua corpora. 22 p 3. Idem 30 n 1.
[55.] 5. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores dißimiliter lucem & colorem recipiunt. 22 p 3.
[56.] 6. Humor uitre{us} & ſpirit{us} uiſibilis eadem ferè perſpicuitate præditi ſunt. 22 p 3.
[57.] 7. Axis pyramidis opticæ ſol{us} ad perpendiculum eſt cõmuni ſectioni cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum. 24 p 3.
[58.] 8. Viſio per axem pyramidis opticæ certißima eſt: per aliam lineam tantò certior, quantò ipſa axi propinquior fuerit. 43 p 3.
[59.] 9. Radi{us} pyramidis opticæ obliqu{us}, axi propior ad minores angulos refringitur, remotior ad maiores: & duo æqualiter remoti, ad æquales. 36 p 3.
[60.] 10. Viſibile percipitur aut ſolo uiſu: aut uiſu & ſyllogiſmo: aut uiſu & anticipata notione. In hypothe. 3 lib. inpræfa. 4 lib. 59. 60 p 3.
[61.] 11. Viſio per anticipatam notionem fit quodammodo per ſyllogiſmum. 63 p 3.
[62.] 12. Viſio per ſyllogiſmum, fit plerun breui tempore. 69 p 3.
[63.] 13. Viſio per anticipatam notionem fit in tempore: & qualitas ei{us} plerunque ignoratur. 64. 69 p 3.
[64.] 14. È uiſibili ſæpi{us} uiſoremanet in animo gener alis notio, qua quodlibet uiſibile ſimile per-cipitur & cognoſcitur. 61 p 3.
[65.] DE OMNIBVS INTENTIONIBVS COMPREHENSIS À VISV: & qualiter comprehendat uiſus quamlib et illarum. Cap. XI. 15. Species uiſibiles principes ſunt uigintiduæ: adquas reliquæ omnes referuntur. In hypo. 3 lib. in præfa. 4 libr.
[66.] 16. Viſio perficitur, cum forma uiſibilis cryſtallino humore recepta, in neruum opticum per-uenerit. 20 p 3. Idem 25 n 1.
[67.] 17. È ſpecieb{us} uiſibilib{us} primùm percipitur eſſentia lucis & coloris. 67 p 3.
[68.] 18. Lux & color ex ſeſe, ſolo uiſu percipiuntur. 59 p 3.
[69.] 19. Color ex ſeſe, pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. Ita uiſibile quodlibet ex ſeſe pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. 68 p 3.
[70.] 20. Eſſentia coloris percipitur in tempore. Ita eſſentia cui{us}libet uiſibilis percipi-tur in tempore. 70 p 3.
[71.] 21. Lux & color exſeſe, percipiuntur in tempore.
[72.] 22. Perceptio diſtantiæ uiſibilis differt à perceptionibus loci uiſibilis, & uiſibilis in ſuo lo-60. 14 p 4.
[73.] 23. Viſio non fit radijs ab oculo emißis. 5 p 3. Vide 23 n 1.
[74.] 24. Remotio uiſibilis percipitur diſtinctione & anticipata notione. 9 p 4.
[75.] 25. Magnitudo diſtantiæ percipitur è corporibus communibus inter uiſum & uiſibile in-teriectis. 10 p 4.
[76.] 26. Situs percipitur è uiſibilis ſiti moderata diſt antia. 29 p 4.
[77.] 27. Locus & oppoſitio uiſibilis percipiuntur è ſitu, quem obtinent in ſuperficie uiſus. 30 p 4. Vide 22 n.
[78.] 28. Situs directus & obliquus lineæ, ſuperficiei, & ſpatij percipitur ex æquabili & inæqua-bili terminorum diſtantia. 31 p 4.
[79.] 29. Situs uiſibilis obliquus ex immoderata diſtantia uidetur direct{us}. 34 p 4.
[80.] 30. Situs partium & terminorum rei uiſibilis, & ſitus uiſibilium diſtinctorum per-cipiuntur ex æquabili & inæquabili diſtantia, ordinéque formarum ad uiſum manantium. 32 p 4.
< >
page |< < (161) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div374" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s10396" xml:space="preserve">
              <pb o="161" file="0167" n="167" rhead="OPTICAE LIBER V."/>
            æqualis & æquidiſtãs g t:</s>
            <s xml:id="echoid-s10397" xml:space="preserve"> cũ utraq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10398" xml:space="preserve"> ſit perpẽdicularis:</s>
            <s xml:id="echoid-s10399" xml:space="preserve"> [duob.</s>
            <s xml:id="echoid-s10400" xml:space="preserve"> planis ք m n g & ք a ductis.</s>
            <s xml:id="echoid-s10401" xml:space="preserve"> Nã utraq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10402" xml:space="preserve">
              <lb/>
            քpẽdicularis eſt plano ք a ducto:</s>
            <s xml:id="echoid-s10403" xml:space="preserve"> m h quidẽ ք fabricationẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s10404" xml:space="preserve"> g t uerò
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0167-01" xlink:href="fig-0167-01a" number="94">
                <variables xml:id="echoid-variables84" xml:space="preserve">m n g p o f i b a h e q d t k</variables>
              </figure>
            ք 18 d 11:</s>
            <s xml:id="echoid-s10405" xml:space="preserve"> ꝗa eſt axis.</s>
            <s xml:id="echoid-s10406" xml:space="preserve"> Itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10407" xml:space="preserve"> ք cõuerſam 14 p 11.</s>
            <s xml:id="echoid-s10408" xml:space="preserve"> utraq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10409" xml:space="preserve"> perpẽdicularis eſt
              <lb/>
            plano m n g parallelo ք fabricationẽ plano ք a ducto:</s>
            <s xml:id="echoid-s10410" xml:space="preserve"> quare ք 28.</s>
            <s xml:id="echoid-s10411" xml:space="preserve"> 33
              <lb/>
            p 1 m h, g t ſunt parallelæ & æquales] igitur h t eſt æquidiſtans & æ-
              <lb/>
            qualis m g:</s>
            <s xml:id="echoid-s10412" xml:space="preserve"> [ք 33 p 1] igitur m g æ quidiſtãs & æqualis b e [per 30 p 1.</s>
            <s xml:id="echoid-s10413" xml:space="preserve">
              <lb/>
            1 ax.</s>
            <s xml:id="echoid-s10414" xml:space="preserve">] Quare m b æ quidiſtãs & æqualis g e [ք 33 p 1.</s>
            <s xml:id="echoid-s10415" xml:space="preserve">] Palã etiã, qđ an-
              <lb/>
            gulus q t e æqualis eſt angulo q e t:</s>
            <s xml:id="echoid-s10416" xml:space="preserve"> [ք 5 p 1:</s>
            <s xml:id="echoid-s10417" xml:space="preserve"> ꝗ a e q, q t æ quatę ſunt] &
              <lb/>
            ita [ք 15 p 1] æqualis angulo a e i:</s>
            <s xml:id="echoid-s10418" xml:space="preserve"> ſed q t e eſt æqualis angulo i e b.</s>
            <s xml:id="echoid-s10419" xml:space="preserve"> [ք
              <lb/>
            29 p 1:</s>
            <s xml:id="echoid-s10420" xml:space="preserve"> ꝗ a e b, h t ſunt parallelæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s10421" xml:space="preserve">] Igitur [ք 1 ax.</s>
            <s xml:id="echoid-s10422" xml:space="preserve">] i e b æqualis eſt i e a:</s>
            <s xml:id="echoid-s10423" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Quare a reflectitur ad b à pũcto e [ք 12 n 4.</s>
            <s xml:id="echoid-s10424" xml:space="preserve">] Et cũ linea b m æquidi-
              <lb/>
            ſtãs ſit lineæ g e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10425" xml:space="preserve"> ſi à pũcto a ducatur æquidiſtãs f o p, & æquidiſtans
              <lb/>
            it:</s>
            <s xml:id="echoid-s10426" xml:space="preserve"> & iteretur figura ſupradicta, & ꝓbatio:</s>
            <s xml:id="echoid-s10427" xml:space="preserve"> [54 n] palàm, quòd a re-
              <lb/>
            flectetur ad m à puncto o.</s>
            <s xml:id="echoid-s10428" xml:space="preserve"> Etita eſt propoſitum.</s>
            <s xml:id="echoid-s10429" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div376" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head361" xml:space="preserve" style="it">58. Viſu in plano per uerticẽ ſpeculi conici conuexiducto, haſi́
            <lb/>
          parallelo, uiſibili ultra idẽ poſitis: pũctũ reflexiõis inuenire. 39 p 7.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s10430" xml:space="preserve">SI uerò m ſit in ſuperficie, & a ultra ſuperficiem:</s>
            <s xml:id="echoid-s10431" xml:space="preserve"> fiet pyramis alia
              <lb/>
            huic oppoſita:</s>
            <s xml:id="echoid-s10432" xml:space="preserve"> & fiat ſuք a ſuքficies æquidiſtãs baſi huius pyra-
              <lb/>
            midis:</s>
            <s xml:id="echoid-s10433" xml:space="preserve"> & inueniatur in circulo buius ſuքficiei pũctũ reflexiõis
              <lb/>
            ex punctis interiorib.</s>
            <s xml:id="echoid-s10434" xml:space="preserve"> & ducatur à pũcto illo linea ad g:</s>
            <s xml:id="echoid-s10435" xml:space="preserve"> & ꝓducatur:</s>
            <s xml:id="echoid-s10436" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & inuenιetur pũctũ ſecũdũ ſuքiora:</s>
            <s xml:id="echoid-s10437" xml:space="preserve"> [56 n] & idẽ eſt ꝓbãdi modus.</s>
            <s xml:id="echoid-s10438" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <figure number="95">
            <variables xml:id="echoid-variables85" xml:space="preserve">y z m q p a n g t e f r h</variables>
          </figure>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div377" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head362" xml:space="preserve" style="it">59. Viſu citra planum per uerticem ſpeculi conici cõuexi ductum,
            <lb/>
          baſi́ parallelum: uiſibili ultra idem poſitis, uel contrà: punctum
            <lb/>
          reflexionis inuenire. 40 p 7.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s10439" xml:space="preserve">SIaũt pũcta, ſcilicet cẽtrũ uiſus & pũctũ uiſum ita diſponãtur, ut
              <lb/>
            unũ ſit citra ſuքficiẽ uerticis, aliud ultra:</s>
            <s xml:id="echoid-s10440" xml:space="preserve"> ſit unũ b:</s>
            <s xml:id="echoid-s10441" xml:space="preserve"> aliud a:</s>
            <s xml:id="echoid-s10442" xml:space="preserve"> ſuքfi
              <lb/>
            cies uerticis m g n:</s>
            <s xml:id="echoid-s10443" xml:space="preserve"> & ducatur à pũcto a ſuperficies ęꝗdiſtãs ba-
              <lb/>
            ſi:</s>
            <s xml:id="echoid-s10444" xml:space="preserve"> [ut mõſtratũ eſt 52 n] ſecabit pyramidẽ ſuք circulũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s10445" xml:space="preserve"> [ք 4 th.</s>
            <s xml:id="echoid-s10446" xml:space="preserve"> 1 coni.</s>
            <s xml:id="echoid-s10447" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Apol.</s>
            <s xml:id="echoid-s10448" xml:space="preserve">] ꝗ ſit d e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10449" xml:space="preserve"> centrũ eius ſit t:</s>
            <s xml:id="echoid-s10450" xml:space="preserve"> & ducatur axis g t:</s>
            <s xml:id="echoid-s10451" xml:space="preserve"> & ducatur linea b
              <lb/>
            g:</s>
            <s xml:id="echoid-s10452" xml:space="preserve"> cõcurret quidẽ cũ ſuperficie a e d:</s>
            <s xml:id="echoid-s10453" xml:space="preserve"> [ꝗa cõcurrit cũ plano ipſi paral-
              <lb/>
            lelo] ſit cõcurſus k, & in circulo d e inueniatur punctũ, qđ ſit e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10454" xml:space="preserve"> ita, ut
              <lb/>
            cõtingẽs ducta à pũcto illo, quę ſit s e, diuidat ք æqualia angulũ, quẽ
              <lb/>
            cõtinẽt lineæ k e, a e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10455" xml:space="preserve"> [ք 36 n] & ducatur linea lõgitudinis g e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10456" xml:space="preserve"> & à pũ-
              <lb/>
            cto b ducatur linea æquidiſtãs g e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10457" xml:space="preserve"> quę neceſſariò cõcurret cũ linea k
              <lb/>
            e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10458" xml:space="preserve"> [ք lẽma Procli ad 29 p 1] ſit cõcurſus h.</s>
            <s xml:id="echoid-s10459" xml:space="preserve"> Palàm [ք 1 p 11] qđ h eſt in
              <lb/>
            ſuperficie g e k:</s>
            <s xml:id="echoid-s10460" xml:space="preserve"> & b h in eadẽ ſuperficie [ք 35 d 1] ꝗa æ ꝗ diſtãs eſt g e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10461" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & ducatur linea t e i.</s>
            <s xml:id="echoid-s10462" xml:space="preserve"> Palã, qđ ſuperficies g t e ſecat lineã b a:</s>
            <s xml:id="echoid-s10463" xml:space="preserve"> ſecetin
              <lb/>
            pũcto u:</s>
            <s xml:id="echoid-s10464" xml:space="preserve">à quo ducatur քpẽdicularis ſuք ſuperficiẽ cõtingẽtẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s10465" xml:space="preserve"> [ſpecu
              <lb/>
            lũ in latere conico ge] q̃ ſit u o p:</s>
            <s xml:id="echoid-s10466" xml:space="preserve"> & ducãtur lineę a o, b o.</s>
            <s xml:id="echoid-s10467" xml:space="preserve">
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0167-03" xlink:href="fig-0167-03a" number="96">
                <variables xml:id="echoid-variables86" xml:space="preserve">a s t d k i e h o p u m g n b</variables>
              </figure>
            Palã [è fabricatione] qđ angulus a e s ęqualis eſt angu-
              <lb/>
            lo s e k:</s>
            <s xml:id="echoid-s10468" xml:space="preserve"> & cũ [per 18 p 3] angulus i e s ſit rectus, & s e t re-
              <lb/>
            ctus:</s>
            <s xml:id="echoid-s10469" xml:space="preserve"> [ideoq́;</s>
            <s xml:id="echoid-s10470" xml:space="preserve"> ք 10 ax.</s>
            <s xml:id="echoid-s10471" xml:space="preserve"> æquales:</s>
            <s xml:id="echoid-s10472" xml:space="preserve"> & per 3 ax.</s>
            <s xml:id="echoid-s10473" xml:space="preserve"> reliquus a e t æ-
              <lb/>
            quatur reliquo k e i] erit i e a æqualis angulo t e k:</s>
            <s xml:id="echoid-s10474" xml:space="preserve"> [per 2
              <lb/>
            ax.</s>
            <s xml:id="echoid-s10475" xml:space="preserve">] & ita angulus a e i æqualis angulo i e h.</s>
            <s xml:id="echoid-s10476" xml:space="preserve"> [Nã angulus
              <lb/>
            t e k æqualis angulo a e i, æquatur angulo i e h per 15 p 1:</s>
            <s xml:id="echoid-s10477" xml:space="preserve">
              <lb/>
            ideoq́;</s>
            <s xml:id="echoid-s10478" xml:space="preserve"> ք 1 ax.</s>
            <s xml:id="echoid-s10479" xml:space="preserve"> angulus a e i æquatur angulo i e h] Quare a
              <lb/>
            reflectetur ad h à pũcto e.</s>
            <s xml:id="echoid-s10480" xml:space="preserve"> Si ergo à pũcto a ducatur ęqui
              <lb/>
            diſtãs u o, & æquidiſtãs i t:</s>
            <s xml:id="echoid-s10481" xml:space="preserve"> & iteretur ꝓbatio:</s>
            <s xml:id="echoid-s10482" xml:space="preserve"> [54 n] pa-
              <lb/>
            tebit, qđ reflectetur a à pũcto o ad b.</s>
            <s xml:id="echoid-s10483" xml:space="preserve"> Et ita patet ꝓpoſi-
              <lb/>
            tũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s10484" xml:space="preserve"> Palã ergo, qũo ſit inuenire pũctũ refſexionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s10485" xml:space="preserve"> Et hęc,
              <lb/>
            quędicta ſunt, de unico uiſu intelligẽda ſunt:</s>
            <s xml:id="echoid-s10486" xml:space="preserve"> in duplici
              <lb/>
            aũt uiſuidẽ accidit:</s>
            <s xml:id="echoid-s10487" xml:space="preserve"> quoniã eadẽforma, & idẽlocus for-
              <lb/>
            mæ cõprehenditur ab utroq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10488" xml:space="preserve"> uiſu.</s>
            <s xml:id="echoid-s10489" xml:space="preserve"> Et (ſicut dictũ eſt [41
              <lb/>
            n] in ſpeculo ſphærico exteriore) formę à duob.</s>
            <s xml:id="echoid-s10490" xml:space="preserve"> oculis
              <lb/>
            cõprehẽſę, in his ſpeculis propter cõtiguitatẽ uldẽtur u-
              <lb/>
            na:</s>
            <s xml:id="echoid-s10491" xml:space="preserve"> & aliquãdo ſimul ſunt in loco:</s>
            <s xml:id="echoid-s10492" xml:space="preserve"> & aliquãdo cõmiſcen-
              <lb/>
            tur earum loca in parte:</s>
            <s xml:id="echoid-s10493" xml:space="preserve"> aliquando ſeparãtur, ſed modi-
              <lb/>
            cùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s10494" xml:space="preserve"> Forma autem, quæ per perpendicularẽ in his ſpe-
              <lb/>
            culis deſcendit, ſecundum eandem regreditur, ſicut ſu-
              <lb/>
            prà patuit:</s>
            <s xml:id="echoid-s10495" xml:space="preserve"> [11 n 4] & forma illa ab uno oculo ſuper per-
              <lb/>
            pendicularem, percipitur ab alio oculo ſecundum line-
              <lb/>
            am reflexionis, ſed loca formarum continua ſunt.</s>
            <s xml:id="echoid-s10496" xml:space="preserve"> Vnde
              <lb/>
            eadem apparet uiſui forma.</s>
            <s xml:id="echoid-s10497" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>