Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
161
161
162
162
163
163
164
164
165
165
166
166
167
167
168
168
169
169
170
170
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="147"/>
                <arrow.to.target n="marg1112"/>
                <lb/>
              reuocari debeat. </s>
              <s>At ſi non habet
                <expan abbr="prædicamentũ">prædicamentum</expan>
              ad
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              referatur;
                <expan abbr="">non</expan>
              igitur omnia
                <expan abbr="cõtinebuntur">continebuntur</expan>
              in
                <lb/>
                <expan abbr="p̃dicamentis">praedicamentis</expan>
              ,
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
              notiones
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              in ſumma terum genera redigentur. </s>
              <s>An non ita
                <expan abbr="intelligendũ">intelligendum</expan>
              eſt
                <lb/>
                <expan abbr="quidq́">quidque</expan>
              . </s>
              <s>ad
                <expan abbr="p̃dicamenta">praedicamenta</expan>
              reduci per quanque
                <expan abbr="notionẽ">notionem</expan>
              , ſed per eam
                <expan abbr="">quae</expan>
              ſit vniuoca &
                <expan abbr="eiuſdẽ">eiuſdem</expan>
              rationis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Proptereà quæ ſunt ad
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              ; addo
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              ambigua,
                <expan abbr="referunt̃">referuntur</expan>
              ad
                <expan abbr="p̃dicamenta">praedicamenta</expan>
              : nanque etſi non vt
                <expan abbr="cõia">conia</expan>
                <lb/>
              referuntur; at quia partes eorum primæ ſunt vnius rationis;
                <expan abbr="p̨p̨">propter</expan>
              illas in certo genere collocantur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Itaque referri ad
                <expan abbr="p̃dicamenta">praedicamenta</expan>
              quæque dicemus, vel vt
                <expan abbr="cõia">conia</expan>
              , vel per ſuas partei: illud
                <expan abbr="vniuocorũ">vniuocorum</expan>
                <lb/>
              eſt
                <expan abbr="propriũ">proprium</expan>
              ; hoc ad ea pertinet quæ ſunt ad
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              , &
                <expan abbr="cõplectitur">complectitur</expan>
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              ambigua. </s>
              <s>Admonebo etiam te
                <lb/>
              eſſe in aliquo
                <expan abbr="p̃dicamento">praedicamento</expan>
              non vnica ratione contingere; vel enim formaliter, vbi, ſcilicet, recto
                <lb/>
              nomine prædicatio profertur; vel etiam (vtar hîc voce trita) reductiuè, vbi alio quouis modo
                <expan abbr="p̃-dicatio">prae­
                  <lb/>
                dicatio</expan>
              pronunciatur. </s>
              <s>Non eſt verò
                <expan abbr="abſurdõ">abſurdum</expan>
              , vt
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
              res in diuerſis generib. atque etiam in
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
                <lb/>
              prædicamento formaliter ſit & reductiuè, vt
                <expan abbr="tẽpus">tempus</expan>
              , quod formaliter eſt numerus; attamen quia
                <lb/>
              numerus continui; in quantitate continua reponitur. </s>
              <s>Sic ego de motu dico: ipſe
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              formaliter eſt
                <lb/>
              ad aliquid; quoniam paſsio, vel actio ſuo quæque modo, vt ſuprà conſtituimus; reductiuè
                <expan abbr="quali-tatẽ">quali­
                  <lb/>
                tatem</expan>
              ; quòd eſt quidam modus qualitatis. </s>
              <s>Ergo ad
                <expan abbr="argumentũ">argumentum</expan>
              . </s>
              <s>Si refertur ad aliquid per
                <expan abbr="qualitatẽ">qualitatem</expan>
              ;
                <lb/>
              reſtat ratio per
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              eſt motus; aut hæc eſt alia à ſuperiore, aut non? </s>
              <s>alia certè. </s>
              <s>Ergo eſt aliud prę­
                <lb/>
              dicamentum ad quod refertur, quatenus eſt motus. </s>
              <s>Hoc ſanè non
                <expan abbr="neceſſariũ">neceſſarium</expan>
              eſt: nanque & in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1113"/>
                <lb/>
                <expan abbr="nullũ">nullum</expan>
                <expan abbr="prædicamentũ">prædicamentum</expan>
              referri continget, & in idem
                <expan abbr="prædicamentũ">prædicamentum</expan>
              ſub alia ratione. </s>
              <s>Propria
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
                <lb/>
              igitur, atque formali refertur ad ea quæ ſunt ad aliquid, per
                <expan abbr="qualitatẽ">qualitatem</expan>
              verò reductiuè ſolùm: ne­
                <lb/>
              que
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              qualitas eſt eius ratio formalis;
                <expan abbr="">quin</expan>
              nec motus eſt qualitas, nec qualitas eſt ad aliquid, ſed
                <lb/>
                <expan abbr="reducit̃">reducitur</expan>
              , vt
                <expan abbr="demũ">demum</expan>
              eſt, ad aliquid obliquè per
                <expan abbr="qualitatẽ">qualitatem</expan>
              . </s>
              <s>Hac ergo ratione defendimus
                <expan abbr="Alexandrũ">Alexandrum</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1103"/>
              a 3. Phyſ.
                <lb/>
              T: 19.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1104"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1105"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1106"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1107"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1108"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1109"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1110"/>
              a 2. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1111"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1112"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1113"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Explicatur habitudo actionis ad agens. </s>
              <s>& quædam corollaria cum nonnullarum
                <lb/>
              dubitationum ſolutionibus apponuntur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>X
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>PRAESTAT etiam maximè ad naturam agentis cognoſcendam illud quod ſuprà per tran­
                <lb/>
              ſennam monſtrauimus introſpicere; nimirum, vt ſe habeat actio ad agens. </s>
              <s>Poſtquam enim
                <lb/>
              viſum eſt eam quæ actio fuerat vt ab agente, fieri
                <expan abbr="paſsionẽ">paſsionem</expan>
              in patiente, &
                <expan abbr="expoſitũ">expoſitum</expan>
                <expan abbr="actionẽ">actionem</expan>
              ab
                <expan abbr="agẽ-te">agen­
                  <lb/>
                te</expan>
              nuncupari, quoniam ab ipſo permanat ad aliud: eſſe autem variis modis
                <expan abbr="acceptã">acceptam</expan>
              modò
                <expan abbr="corru-ptionẽ">corru­
                  <lb/>
                ptionem</expan>
              , alias
                <expan abbr="perfectionẽ">perfectionem</expan>
              eius quod patitur, reſtabat prætereà
                <expan abbr="conſiderandũ">conſiderandum</expan>
              , an eadem attributa
                <expan abbr="cõ-uenirent">con­
                  <lb/>
                uenirent</expan>
              actioni, quà refertur ad agens. </s>
              <s>nam & de hoc aliquod diſcrimen inter philoſophos, tùm
                <lb/>
              Græcos, tùm Latinos extitiſſe conſtat,
                <expan abbr="eosq́">eosque</expan>
              . </s>
              <s>præſertim, qui philoſophiam Ariſtotelicam
                <expan abbr="">cum</expan>
              ſacra
                <lb/>
              Theologia
                <expan abbr="cõiungere">coniungere</expan>
              conantur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Neq;">Neque</expan>
              verò ſępe fęlicius
                <expan abbr="">quam</expan>
              ineptus ille pictor qui varia
                <expan abbr="diuerſorũ">diuerſorum</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1114"/>
                <lb/>
              animalium membra corrogans efficiat,
                <emph type="italics"/>
              -vt turpiter atrum</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1114"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Deſinat in piſcem mulier formoſa ſupernè
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Putant enim nonnulli actionem eſſe perfectionem agentis ipſius; alij ſolum ipſius patientis,
                <lb/>
              gratia cuius agens agit. </s>
              <s>Etenim cur agit ignis in ſtipulam, niſi, vt ex eo quod eſt poteſtate, efficiat
                <lb/>
              id
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              eſt actu? </s>
              <s>hoc
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              eſt transferri de poteſtate ad
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              , illius eſt perfectio
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              eſt poteſtate.
                <lb/>
              </s>
              <s>id verò patiens eſt. </s>
              <s>Rurſus credidit Simplicius in agente,
                <expan abbr="">dum</expan>
              proficiſcitur à poteſtate in
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              , eſſe
                <lb/>
              motum, quae ſi motus eſt, ille verò
                <expan abbr="">cum</expan>
              interitu formæ
                <expan abbr="præcedẽtis">præcedentis</expan>
              , vtique
                <expan abbr="">non</expan>
              erit perfectio ſimpliciter.
                <lb/>
              </s>
              <s>Theologi quoque, licet id
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              ſit, quia
                <expan abbr="">tantum</expan>
              de mente Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="iudiciũ">iudicium</expan>
              fertur in hoc loco, aſſeuerant
                <lb/>
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
                <expan abbr="">eam</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſe
                <expan abbr="qñque">quenque</expan>
                <expan abbr="perfectionẽ">perfectionem</expan>
              agentis: alioqui daretur aut aliquid perfectiſsimo perfectius, aut
                <lb/>
              Deus
                <expan abbr="aliqñ">aliquando</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſet perfectiſsimus, nam ſi
                <expan abbr="conſideret̃">conſideretur</expan>
                <expan abbr="anteq̃">antequam</expan>
              crearit
                <expan abbr="mundũ">mundum</expan>
              & aut inter
                <expan abbr="creandũ">creandum</expan>
              ,
                <lb/>
              aut
                <expan abbr="poſteaquã">poſteaquam</expan>
              creauit. </s>
              <s>conſtat ſanè eam eſſe mutationem quandam. </s>
              <s>ſi igitur creatio creantis eſſet
                <lb/>
              perfectio, aliquid creando creanti perfectionis accederet. </s>
              <s>
                <expan abbr="">non</expan>
              erat igitur ante
                <expan abbr="creationẽ">creationem</expan>
                <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan>
              nu­
                <lb/>
              meris abſoluta,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              perfecta diuina ſubſtantia, quod dictu nefas eſt, aut ſi perfecta fuerat, vt certè
                <lb/>
              dici debet, perfectiſsimo poſſet aliquid reperiri perfectius, id quod natura non tolerat. </s>
              <s>
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
                <expan abbr="quoq;">quoque</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="locũ">locum</expan>
              habebit, vbi
                <expan abbr="quãcunque">quancunque</expan>
              rem innouet. </s>
              <s>ſemper
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              è cauſſa in potentia in actu
                <expan abbr="cãm">causam</expan>
              transforma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1115"/>
                <lb/>
              bitur. </s>
              <s>Ne igitur, aut ea ponamus quę fieri non poſſunt, aut numen diuinum aliqua ex parte macu­
                <lb/>
              lemus, conceſſo opus eſt, non
                <expan abbr="oẽm">omnem</expan>
              actionem agentis eſſe perfectionem. </s>
              <s>Cęterùm,
                <expan abbr="qm̃">quam</expan>
              progreſſus
                <lb/>
              ab omni poteſtate ad
                <expan abbr="ſuũ">ſuum</expan>
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              eſt perfectio quędam, inde fit, vt in quolibet
                <expan abbr="agẽte">agente</expan>
              perfectio ſit ipſa
                <lb/>
              actio; cum
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              gemina ſit poteſtas prima quidem quę eſt ad actum primum, hic verò eſt forma, ac
                <lb/>
              ſecunda quę dirigitur ad
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              ſecundum qui eſt ipſa functio, ergo & hæc agentis perfectio ſit ne­
                <lb/>
              ceſſe eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="Quanquã">Quanquam</expan>
              nihil obſtat eam quę perfectio eſt agentis, aliis
                <expan abbr="cõicari">conicari</expan>
              , quo fit, vt ſit vnà perfe­
                <lb/>
              ctio duorum, atque agentis primùm tanquam ſecundus actus:
                <expan abbr="qñquidem">quandoquidem</expan>
              ipſi ſubſternitur actu
                <lb/>
              ſubſtantia quod eſt agens & forma quę eſt ipſa agendi ratio: ac patientis, tanquam actus primus:
                <lb/>
              proptereà quòd forma
                <expan abbr="quædã">quædam</expan>
              eſt in patiente
                <expan abbr="producẽda">producenda</expan>
              . </s>
              <s>Neque verum arbitror, niſi per
                <expan abbr="accidẽs">accidens</expan>
                <lb/>
              admodum & valdè remotè,
                <expan abbr="actionẽ">actionem</expan>
              eſſe motum in agente, quia non procedit cum interitu formę
                <lb/>
              præcedentis, ſed ſi fortè, cùm ſit mutatio impedimenti; motus & corruptio ſtatus anteceden­
                <lb/>
              tis erit in impedimento per ſe, ex euento in accidens redundabit. </s>
              <s>Sed hęc poſteà copioſius.
                <lb/>
              </s>
              <s>Verumenimuerò diſtinxerim ego libentiſsimè de natura actionis pro duplici ratione poteſta­
                <lb/>
              tis actuoſæ ex qua pendet, aut enim eſt ratione vtens, aut ratione carens, ea quæ ratione </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>