Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
161
161
162
162
163
163
164
164
165
165
166
166
167
167
168
168
169
169
170
170
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="148"/>
              vtitur, eſt ſanè per accidens obnoxia mutationi; ideò planum eſt eam è poteſtate transferri ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1116"/>
                <lb/>
              actum atque ita planè perfici, at vbi ratione carent, adhuc ſpectandam eſſe puto rationem quam
                <lb/>
              obtinet ad agens in primis cuius dicitur eſſe perfectio quam ſanè re ipſa non diſtinguendam
                <lb/>
              puto ab operantis rei forma, ſiue eſſentia,
                <expan abbr="eandemq́">eandemque</expan>
              . </s>
              <s>exiſtimo vnam eſſe cum ipſa, eſſe impartibi­
                <lb/>
              lem. nihil in ſe habentem quod præſeferat plus & minus: deinde verò erga patiens, quo diſtin­
                <lb/>
              guitur à forma agentis, atque habet aliquid partibilis, & plus & minus, & hoc poſteriore modo
                <lb/>
              actionem;. </s>
              <s>Phyſ. </s>
              <s>ſumi aſſeuerarem. </s>
              <s>Intrinſecus ergo in poteſtatibus quæ ratione non vtuntur,
                <lb/>
              nihil accedit perfectionis. </s>
              <s>Itaque ceſſant obiectiones nuper allatæ, ſiquidem Peripateticè ſta­
                <lb/>
              tuamus illas poteſtates quæ ab aduerſario ſumptæ ſunt, ratione carere, tum ſanè imperfecta fo­
                <lb/>
              rent aliquando, ſiquo modo variarentur intrinſecus. </s>
              <s>Hæc quæ nos vſque adhuc expoſuimus,
                <lb/>
              præbent nobis anſam diluendi complures obiectiones quæ contra actionis
                <expan abbr="paſsionisq́">paſsionisque</expan>
              . </s>
              <s>naturam
                <lb/>
              afferri ſolent, & inſtar corollarij nonnulla decernendi prætereà de ipſo motu. </s>
              <s>Nam ſi obieceris;
                <lb/>
              cuius poteſtas, eiuſdem quoque fore actum; poteſtatem verò efficientis eſſe. </s>
              <s>Tùm prætereà, quo­
                <lb/>
              niam illo fundatur actio cuius participat conditiones; ſed agentis, non autem patientis, condi­
                <lb/>
              tiones participat: nimirùm, quia tametſi duo ligna comburuntur ab vno igni, vna
                <expan abbr="cẽſetur">cenſetur</expan>
              actio,
                <lb/>
              non duæ. </s>
              <s>Poſtremò, eſſe agens eſt per actionem tanquam per formam, ſicut eſſe album eſt per
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1117"/>
                <lb/>
              albedinem. </s>
              <s>Quare ſicut albedo ineſt in homine albo, ſic ineſt actio in agente. </s>
              <s>Nam quod ad
                <lb/>
              primum attinet ita reſpondebo poteſtatem efficientis totum internam non eſſe, ſed intueri ex­
                <lb/>
              trinſecum; quare completur per habitudinem ad extrinſecum; quod autem in ipſo eſt efficien­
                <lb/>
              te formam eſſe vel eſſentiam per quam agit aliquam formam communicando vel vniuocè, vel
                <lb/>
              ſicut entelechia à qua, vna cùm ſit, vna ſimpliciter actio proficiſcitur. </s>
              <s>quòd ſi multiplicetur; id
                <lb/>
              pati ex priuilegio materiæ quæ per ſe partibilis eſt, aut quòd eius continuatio ab impediente
                <lb/>
              interpelletur. </s>
              <s>Ita fit vt ab vna facultate plures actiones proficiſci queant; nam ſimpliciter ab
                <lb/>
              vno, quatenus vnum eſt; non niſi vnum deriuari ſolet: non tamen inde concludi actionem fo­
                <lb/>
              re in agente. </s>
              <s>Et licet actionis ratio compleat rationem agentis: non ſequi tamen, vt eam
                <expan abbr="cõpleat">compleat</expan>
                <lb/>
              quatenus eſt in ipſo: ſed quatenus eſt ab ipſo, nam ſic definitur efficiens: Vnde, ſiue à quo. </s>
              <s>Nec
                <lb/>
              me mouet id quod video valde perturbare quoſdam ſectatoreis D. Thomæ: quia ſi non diſtin­
                <lb/>
              guerentur actio & paſsio formaliter, vt aiunt, non eſſent duo prædicamenta. </s>
              <s>Nam cùm actio &
                <lb/>
              paſsio conſiderentur, vt in eo cui primò inhęrent, & vt pendent ab externo, vt pendent ſanè ab
                <lb/>
              externo, ſic non diſtinguuntur, ſed duæ ſunt ex eodem genere habitudineis; verùm vt in eo cui
                <lb/>
              primò inhærent, diſtinguuntur: eo verò modo diximus illa efficere duo prædicamenta. </s>
              <s>Sunt igi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1118"/>
                <lb/>
              tur habitudines duæ ex eodem prædicamento, non duo prædicamenta, veluti ſuprà dictum eſt:
                <lb/>
              & in hoc æmuli Scoti melius qui eas formaliter habitudineis faciunt. </s>
              <s>Neque obſtat illud. </s>
              <s>Habi­
                <lb/>
              tudo non eſt motus: actio & paſsio ſunt motus; quoniam ſi motus eſt habitudo, vt antè docui­
                <lb/>
              mus; neceſſe eſt item aliqua habitudo ſit motus; eſt autem habitudo, quà paſsio ab hoc; pro­
                <lb/>
              ptereà & paſsio, quanuis ſit motus, eſt habitudo: nec quicquam neceſſariò poteſt effici; cùm
                <lb/>
              maior ſit particularis in ſecunda figura. </s>
              <s>Quanquam ſolæ habitudines non ſunt idoneæ com­
                <lb/>
              plere eſſentiam motus; ſed prætereà fluxus quidam flagitatur & progreſſus ab eo quod eſt po­
                <lb/>
              teſtate ad actum. </s>
              <s>Ex his identidem efficitur; quòd tametſi motus eſt entelechia, nihilominus ea
                <lb/>
              eſt non actio propriè, ſed paſsio, non ſecus atque energia ſenſus & mentis quę auctore Ariſtote­
                <lb/>
              le ſe habet in pati: nam cùm per ſubiectum propriè definiatur, & ab eo conſtituatur intrinſe­
                <lb/>
              cus, per efficiens verò minimè; atque in ſubiecto ſit veluti paſsio, ſit autem actus eiuſdem ſubie­
                <lb/>
              cti; actus igitur in motu tanquam paſsio neceſſe eſt habeatur. </s>
              <s>Quamobrem neſcio quid indu­
                <lb/>
              xerit Alexandrum, vt collocare voluerit motum in tertia ſpecie qualitatis, dum conatus eſt de­
                <lb/>
              fendere motum eſſe paſsionem. </s>
              <s>nam paſsio de genere qualitatis eſt terminus alterationis (com­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1119"/>
                <lb/>
              muniter enim complectitur omnem formam) ita ſolum nuncupata, quòd parùm infixa ſubiecto
                <lb/>
              non exhibeat illi nomen qualitatis, motus autem à termino diſtinguatur; quinetiam cętera quo­
                <lb/>
              que prædicamenta peruagetur vltra qualitatem, neque item illi conueniat ea figura dictionis:
                <lb/>
              ineſt enim, vt dictum eſt, in ſubiecto, non vt
                <foreign lang="grc">πάθος</foreign>
              , ſed vt
                <foreign lang="grc">πεἴσις</foreign>
              : hæc verò multò maximè
                <lb/>
              diſtant;
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
                <foreign lang="grc">πάθος</foreign>
              ſit forma & terminus;
                <foreign lang="grc">πεῖσις</foreign>
              verò actus imperfectus, & via ad
                <foreign lang="grc">πάθος</foreign>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Neque verò me ab hoc placito ſophiſmata nonnullorum deterrent qui certè cum illa obijciunt,
                <lb/>
              magis nos auctoritate ſua commouent, quàm veritate diſputationis, ſcilicet, quia motus indiffe­
                <lb/>
              renter ſe habere videatur ad actionem & paſsionem; non igitur paſsio magis, quàm actio repu­
                <lb/>
              tandus eſt: idem enim motus paſsio nuncupatur, quatenus reſpicit patiens, & ita ipſum reſpicit
                <lb/>
              eo, quòd patiens patitur per motum: ſic cùm agens agat per motum; motus ipſe reſpicit agens:
                <lb/>
              idcirco ſi actio vocatur, quia reſpicit agens; motus
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              erit actio
                <expan abbr="cõſimiliter">conſimiliter</expan>
              . </s>
              <s>Tùm
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              , quia ſeque­
                <lb/>
              retur, vt actio identidem foret paſsio quædam; eſt enim actio quæ motus eſt; atqui motus omnis
                <lb/>
              eſt paſsio, ergo etiam actio quędam eſt paſsio. </s>
              <s>&
                <expan abbr="">tantum</expan>
              actio & paſsio ſunt prędicamenta diuerſa; aut
                <lb/>
              niſi
                <expan abbr="prędicamẽta">prędicamenta</expan>
              dicere libeat; genera
                <expan abbr="ſaltẽ">ſaltem</expan>
              inter ſe diſtincta ſub
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
                <expan abbr="prędicamẽto">prędicamento</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="">Nam</expan>
              facile ex </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>