Solùm id forſan admiratione dignum vi
deri poterit multis, cur natura his quidem
nullius propemodum vſus, multa & præ
clara dederit ad ſe tuendum auxilia, aliis
autem fermè nulla: vt chamæleonti qui
dem, cuius nomen leonem humilem ſeu
terrenum ſonat, non dentes, non curſum,
non robur, non vngues: crocodilo tam im
mani feræ aciem videndi acrem, peracutos
& validos vngues, & dentes truculentos,
celeritatem tantam, vt etiam canes minus
generoſos aſſequatur: vnde etiam ratum
adagium: ſicut canis ad Nilum bibit & fu
git: corium impenetrabile, caudæ tantum
roboris vt nauigia parua euertat, crura
equorum omnia vno ictu atterat, vt nihil
amplius ad illius ſalutem videatur excogi
tari poſſe. Illud demum addidit, quod ma
ximum eſt, vt ſcilicet in vtroque viueret
elemento abſque diſcrimine, quod priuile
gium nulli alij animali tam liberè conceſ
ſum eſt: vt ſi vis aliqua in terris eum oppri
mat, tutus ſit in aquis: & ſi in aquis à poten
tiore infeſtetur, ſecurè ad terram ſe recipiat.
Verum forſan hoc animal inter perfecta nu
merari debet, & vt elephas inter quadrupe
da, aquila inter aues, aut ſit quid melius
aquila eſt, cete inter piſces, homo inter vni
uerſa animalia: inter ſerpentes (ni fabuloſum
ſit ) regulus, ita inter amphibia crocodilus
eminet.
deri poterit multis, cur natura his quidem
nullius propemodum vſus, multa & præ
clara dederit ad ſe tuendum auxilia, aliis
autem fermè nulla: vt chamæleonti qui
dem, cuius nomen leonem humilem ſeu
terrenum ſonat, non dentes, non curſum,
non robur, non vngues: crocodilo tam im
mani feræ aciem videndi acrem, peracutos
& validos vngues, & dentes truculentos,
celeritatem tantam, vt etiam canes minus
generoſos aſſequatur: vnde etiam ratum
adagium: ſicut canis ad Nilum bibit & fu
git: corium impenetrabile, caudæ tantum
roboris vt nauigia parua euertat, crura
equorum omnia vno ictu atterat, vt nihil
amplius ad illius ſalutem videatur excogi
tari poſſe. Illud demum addidit, quod ma
ximum eſt, vt ſcilicet in vtroque viueret
elemento abſque diſcrimine, quod priuile
gium nulli alij animali tam liberè conceſ
ſum eſt: vt ſi vis aliqua in terris eum oppri
mat, tutus ſit in aquis: & ſi in aquis à poten
tiore infeſtetur, ſecurè ad terram ſe recipiat.
Verum forſan hoc animal inter perfecta nu
merari debet, & vt elephas inter quadrupe
da, aquila inter aues, aut ſit quid melius
aquila eſt, cete inter piſces, homo inter vni
uerſa animalia: inter ſerpentes (ni fabuloſum
ſit ) regulus, ita inter amphibia crocodilus
eminet.
In vniuſcuiuſque autem generis coryphæo
natura conatum quendam effecit. Neque ex
ouo generatur crocodilus ob ignobilitatem,
vt erucæ araneique ac lacertæ, ſed vt aues, ob
commodum: de his autem ſequenti libro
tractabimus, quare ad reliquum diuiſionis
membrum tranſeamus.
natura conatum quendam effecit. Neque ex
ouo generatur crocodilus ob ignobilitatem,
vt erucæ araneique ac lacertæ, ſed vt aues, ob
commodum: de his autem ſequenti libro
tractabimus, quare ad reliquum diuiſionis
membrum tranſeamus.
78[Figure 78]
ANIMALIVM perfectorum
quædam in ſolo habitare aë
re, pedibúſque carent, ta
metſi hæc Ariſtoteles non co
gnouerit, vt Manucodiata:
alia in aëre & terra, vt aquila, & pleræ
que aliæ aues: alia terreſtria, ſed aui
bus ſimilia, vt ſtruthio camelus: alia aquæ
terræque communia, vt fiber: alia aues,
natantes, vt olores: alia piſces volan
tes, vt marinæ hirundines: alia purè ter
reſtria, vt canis, alia ſub terra habitant, vt
talpa: alia in aquis ſolùm degunt, vt dephin.
quædam in ſolo habitare aë
re, pedibúſque carent, ta
metſi hæc Ariſtoteles non co
gnouerit, vt Manucodiata:
alia in aëre & terra, vt aquila, & pleræ
que aliæ aues: alia terreſtria, ſed aui
bus ſimilia, vt ſtruthio camelus: alia aquæ
terræque communia, vt fiber: alia aues,
natantes, vt olores: alia piſces volan
tes, vt marinæ hirundines: alia purè ter
reſtria, vt canis, alia ſub terra habitant, vt
talpa: alia in aquis ſolùm degunt, vt dephin.
Nec noſtri inſtituti eſt, omnes differen
tias, ſed tantùm genera hæc nouem,
contentáſque ſub illis nobiliores ſpecies
attingere. Eſt verò alia diuiſio iuxta mo
res, alia iuxta viuendi rationem, alia iux
ta generationis modum. Iuxta mores, quo
niam alia fera, alia manſueta, alia cicu
ra, alia agreſtia. Iuxta viuendi rationem,
alia carne viuunt, alia autem plantis ac
eiuſcemodi. Verùm iuxta generationis mo
dum, alia ex ouis, alia ex putredine,
alia ex animalibus generantur. Ex ouis
autem quadrifariàm, aues, piſces, ſer
pentes, & inſecta quædam vilia, vt bom
byces, cicadæ, erucæ. Demonſtranda ſunt
igitur primò tria. Vnum eſt, cur aues cùm
ſint animalia perfecta, ex ouis omnes gene
rentur. Secundò, cur piſces: tertiò, quare quæ
imperfecta ſunt, animal generare nequeant.
tias, ſed tantùm genera hæc nouem,
contentáſque ſub illis nobiliores ſpecies
attingere. Eſt verò alia diuiſio iuxta mo
res, alia iuxta viuendi rationem, alia iux
ta generationis modum. Iuxta mores, quo
niam alia fera, alia manſueta, alia cicu
ra, alia agreſtia. Iuxta viuendi rationem,
alia carne viuunt, alia autem plantis ac
eiuſcemodi. Verùm iuxta generationis mo
dum, alia ex ouis, alia ex putredine,
alia ex animalibus generantur. Ex ouis
autem quadrifariàm, aues, piſces, ſer
pentes, & inſecta quædam vilia, vt bom
byces, cicadæ, erucæ. Demonſtranda ſunt
igitur primò tria. Vnum eſt, cur aues cùm
ſint animalia perfecta, ex ouis omnes gene
rentur. Secundò, cur piſces: tertiò, quare quæ
imperfecta ſunt, animal generare nequeant.
Primùm igitur ratione magna factum vi
detur: nam aut paucos pullos, aut multas
aues generare neceſſarium erat. Paruæ ſi
paucos generaſſent, breui genus illarum
periiſſet, quoniam aues paruæ à magnis de
uorantur, & retibus capiuntur, & à ſer
pentibus antequam volare poſſint, rapiuntur.
Interdum oua abſumuntur, pereunt fame,
frigore, milléque aliis incommodis. Omnes
igitur paruæ aues, imò omnia animalia par
ua, multos generant pullos ſeu catulos. Ma
gnæ magnos pullos generant: ob id, ſi magnę
aues magnos fœtus in ventre geſtarent, ma
gno & diuturno pondere fatigarentur, aut
breui pullum abſolui neceſſe eſſet, atque ſic
aues non perfecta, ſed imperfecta animalia
neceſſariò eſſent. Rurſus in paruis, ſi omnes
ſimul fœtus mater in ventre geſtaret, immo
dico grauaretur pondere: ſi vnum poſt alium,
toto anno implicita eſſent in alendis geren
diſque pullis: adde, quòd in tempora anni
grauia incideret, eſſétque obnoxia, feris, &
auibus rapacibus. Non igitur fieri potuit, vt
aues ex auibus, vt ex belluis belluæ, procrea
rentur. Sed dum ex ouo prodeunt pulli, qua
druplex commodum conſequitur. Nam mas
toto anno coire non cogitur: coitus autem
maximè auium generi inimiciſſimus, ob ſic
citatem: vnde paſſer non vltra biennium vi
uit. Breui etiam mater à pondere liberatur,
nam ouum vna die ex paruo ad integram per
uenit magnitudinem, vel ad ſummum in duo
bus diebus: quod manifeſtum eſt diſſecanti
bus gallinas, quæ ſingulo die ouum parere.
ſolent. Nam vnum ouum magnum videbis,
alterum mediocre, ſcilicet quod perendie edi
tura erat, reliqua multitudo granis ſorgi ſeu
milicæ perſimilis eſt. Oua autem edita pri
mùm abſque incommodo diu ab aue fota,
animal perfectum gignere poſſunt: & plura
ſimul fouentur, ita vt quod in quatuor, aut
ſex menſibus pullos in vtero geſtando vix
perficeretur, in ouis vno menſe abſoluitur.
Manifeſtum eſt igitur cur aues non pullos, ſed
oua pariant. Quædam tamen animal, vt veſ
pertilio: hęc enim ſola inter volucres animal,
detur: nam aut paucos pullos, aut multas
aues generare neceſſarium erat. Paruæ ſi
paucos generaſſent, breui genus illarum
periiſſet, quoniam aues paruæ à magnis de
uorantur, & retibus capiuntur, & à ſer
pentibus antequam volare poſſint, rapiuntur.
Interdum oua abſumuntur, pereunt fame,
frigore, milléque aliis incommodis. Omnes
igitur paruæ aues, imò omnia animalia par
ua, multos generant pullos ſeu catulos. Ma
gnæ magnos pullos generant: ob id, ſi magnę
aues magnos fœtus in ventre geſtarent, ma
gno & diuturno pondere fatigarentur, aut
breui pullum abſolui neceſſe eſſet, atque ſic
aues non perfecta, ſed imperfecta animalia
neceſſariò eſſent. Rurſus in paruis, ſi omnes
ſimul fœtus mater in ventre geſtaret, immo
dico grauaretur pondere: ſi vnum poſt alium,
toto anno implicita eſſent in alendis geren
diſque pullis: adde, quòd in tempora anni
grauia incideret, eſſétque obnoxia, feris, &
auibus rapacibus. Non igitur fieri potuit, vt
aues ex auibus, vt ex belluis belluæ, procrea
rentur. Sed dum ex ouo prodeunt pulli, qua
druplex commodum conſequitur. Nam mas
toto anno coire non cogitur: coitus autem
maximè auium generi inimiciſſimus, ob ſic
citatem: vnde paſſer non vltra biennium vi
uit. Breui etiam mater à pondere liberatur,
nam ouum vna die ex paruo ad integram per
uenit magnitudinem, vel ad ſummum in duo
bus diebus: quod manifeſtum eſt diſſecanti
bus gallinas, quæ ſingulo die ouum parere.
ſolent. Nam vnum ouum magnum videbis,
alterum mediocre, ſcilicet quod perendie edi
tura erat, reliqua multitudo granis ſorgi ſeu
milicæ perſimilis eſt. Oua autem edita pri
mùm abſque incommodo diu ab aue fota,
animal perfectum gignere poſſunt: & plura
ſimul fouentur, ita vt quod in quatuor, aut
ſex menſibus pullos in vtero geſtando vix
perficeretur, in ouis vno menſe abſoluitur.
Manifeſtum eſt igitur cur aues non pullos, ſed
oua pariant. Quædam tamen animal, vt veſ
pertilio: hęc enim ſola inter volucres animal,