Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
161
161
162
162
163
163
164
164
165
165
166
166
167
167
168
168
169
169
170
170
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="149"/>
                <arrow.to.target n="marg1120"/>
                <lb/>
              his expediri poſſumus. </s>
              <s>cùm enim vtrunque reſpiciat motus, & actionem, & paſsionem, interius
                <lb/>
              tamen ob antedictam cauſſam reſpicit paſsionem, quàm actionem: idcircò rectius paſsio quàm
                <lb/>
              actio nuncupatur. </s>
              <s>Prætereà quanuis actio & paſsio ſint idem ſubiecto, ratione tamen, & eſſen­
                <lb/>
              tia diſtinguuntur. </s>
              <s>ob eam igitur cauſſam de ſe mutuo non prędicantur in recto: non ſecus certè
                <lb/>
              quàm materia & forma, quantitas itidem & qualitas; quæ quanuis eadem ſubiecto ſint, non
                <lb/>
              licet tamen dicere materiam eſſe formam, aut quantitatem eſſe qualitatem, ſic etiam dicere non
                <lb/>
              licet aſcenſum eſſe deſcenſum. </s>
              <s>Vtrum'ne verò motus vniuocè vel ambiguè ſit actio & paſsio.
                <lb/>
              </s>
              <s>ſi vniuoca eſt ratio eius quod eſt eſſe ab hoc ex quo
                <expan abbr="cõſtituitur">conſtituitur</expan>
              actio, & eius quod eſt eſſe in hoc,
                <lb/>
              vnde paſsio exiſtit: nil etiam prohibebit, quominus hæc vtraque ſit motus vniuocè. </s>
              <s>Sed quo­
                <lb/>
              niam, ab aliquo moueri contingit dupliciter, neque mouentium vna ratio communis eſt; ita ne­
                <lb/>
              que patientium eadem eſſe poteſt: proinde neque actionis & paſsionis, ſi verus eſt canon ille dia­
                <lb/>
              lecticus. </s>
              <s>quando vnum è relatis ambiguum eſt, compar identidem ambiguum ſit oportet. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Sed
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1121"/>
                <lb/>
              id à quo fit motus, eſt vel finis, vel efficiens, & vtraque communi vocabulo mouere dicuntur:
                <lb/>
              quanuis mouendi ratio non ſit eadem, & ſpeciatim moueat finis, vt cuius gratia: efficiens verò,
                <lb/>
              vt vnde initium motus. </s>
              <s>Ergo & id in quo fit motus, eſt duplex: & quod mouetur illius gratia,
                <lb/>
              & quod mouetur ab illo. </s>
              <s>Magna verò intercedit inter vtranque mouendi formulam differen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1122"/>
                <lb/>
              tia; vt ſi terra moueatur à generante, vel à proiiciente, aut etiam à loco: quæ
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
              vberius poſt­
                <lb/>
              hàc explicabitur. </s>
              <s>Quòd ſi quæras hîc: an'ne vtraque actio comprehenſa fuerit in definitione
                <lb/>
              motus, id certè fateri oportet. </s>
              <s>Nam reſoluitur motus vſque in primum mouens, quod etiam
                <lb/>
              mouere conceditur tanquam finis; nec tamen Ariſtoteles aliud de talibus motus initiis vſquam
                <lb/>
              decreuit, atque id quod longè prius 3. Phyſ. ſtatuiſſet. </s>
              <s>Moneo tamen notius nobis eſſe princi­
                <lb/>
              pium illud quod mouet tanquam efficiens, quàm id quod mouet tanquam finis. </s>
              <s>Idcircò ſer­
                <lb/>
              uata regula quæ
                <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>
              in tradenda doctrina
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              quæ ſunt ad vnum; in definitione motus exi­
                <lb/>
              ſtimo
                <expan abbr="cõcipi">concipi</expan>
              in primis efficiens, ſed includi ſecundò quoque finem qui primus eſt auctor motus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1115"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1116"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1117"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1118"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1119"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1120"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1121"/>
              a 1. Top.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1122"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              De termino ad quem paucula quædam, & quemadmodum ſe habeat ad motum. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XI
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>QVÆ narrata ſunt hactenus tria nobis conflare ſignificant definitionem formalem motus,
                <lb/>
              actum oppoſitum; qui relinquendus eſt inter mouendum,
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
              deſcribimus vel priuatione,
                <lb/>
              vel nomine termini à quo, cum quo iuncta eſt poteſtas ad actum; atque actum illum qui produ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1123"/>
                <lb/>
              cendus eſt, qui item forma, ſiue habitus eſt: & quoniam, vbi illò peruentum eſt, ceſſat motus
                <lb/>
              tanquam fine adepto, vocatur terminus ad quem. </s>
              <s>Prætereà quia contrarius actus qui motu per­
                <lb/>
              mutatur, eſt in certo genere, ob
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>rem motus ſub certo genere continetur, deſideratur item
                <lb/>
              ſubiectum quod compleat motum. </s>
              <s>Cùm verò ſubiectum ſit id quod dicimus ſecundum quod,
                <lb/>
              veluti quantum incremento, ſit & ſubſtantia compoſita à qua non ſeparantur accidentia, ſit
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              materia prima: nituntur autem materia poteſtates omnes: ſed in ſubſtantia compoſita proximè
                <lb/>
              inſunt accidentia, quia formam ſubſtantiæ conſequuntur. </s>
              <s>Profectò cùm dicimus ſubiectum
                <expan abbr="cõ-plere">con­
                  <lb/>
                plere</expan>
              definitionem motus, neceſſariò quoque intelligemus in eo comprehendi materiam. </s>
              <s>eius
                <lb/>
              enim eſt actus, pręcipuè cùm ex motu perficiatur materia tendens ad formam, & ipſam ſibi com­
                <lb/>
              parans: ita quoque ſubiectum illud quod eſt
                <expan abbr="prædicamẽtum">prædicamentum</expan>
              : nam continet vtroſque terminos,
                <lb/>
              ſiue quibus non conſiſtit eſſentia motus. </s>
              <s>Necnon ſubſtantia compoſita comprehenditur in de­
                <lb/>
              finitione motus. </s>
              <s>Verùm, quòd actu ſubſtantia ſubſternitur accidenti per conſecutionem & ex
                <lb/>
              neceſsitate ſuppoſitionis; quia, ſcilicet, accidens puram materiam informare nequit, ſed in ipſa
                <lb/>
              formam ſubſtantiæ deſiderat; in ea quoque per conſecutionem comprehenditur. </s>
              <s>Ideò non pri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1124"/>
                <lb/>
              mò motus eſſentiam à ſubſtantia compoſita perfici contenderim; ſed à materia, veruntamen exi­
                <lb/>
              ſtere in ſubſtantia compoſita, vnde ipſa moueri dicatur. </s>
              <s>Quoniam verò illò peruenimus, vt de
                <lb/>
              motu & terminis eius mentio fieret, non ab re fuerit, ſi nodum quendem Latinorum
                <expan abbr="interpretũ">interpretum</expan>
                <lb/>
              paucis diſſoluamus. </s>
              <s>Quæſitum eſt enim ab ipſis: vtrùm motus ab eo termino, nec'ne diſtingua­
                <lb/>
              tur, & quemadmodum. </s>
              <s>Nam quidam opinati ſunt, hæc inter ſe reipſa differre, cùm ſint vtraque
                <lb/>
              diuerſis modis: quòd ſunt in diuerſis temporis punctis. </s>
              <s>dum enim fit motus, forma non eſt; acce­
                <lb/>
              dente forma motus extinguitur: & quòd motus in ſucceſsione poſitus eſt, forma autem perma­
                <lb/>
              net; motus diuiduus, indiuidua forma, motus velox & tardus; horum nihil forma: motus in mo­
                <lb/>
              bili; locus qui eſt terminus extra mobile. </s>
              <s>Prætereà ſequeretur, vt idem foret terminus, àc via
                <lb/>
              quæ eſt ad ipſum. </s>
              <s>Quanquam hæc ſententia diuiditur, nonnullis exiſtimantibus motum eſſe
                <expan abbr="rẽ">rem</expan>
                <lb/>
              quandam à termino abſolutam: quibuſdam verò eum rem quidem à termino diuerſam, ſed ha­
                <lb/>
              bitudinem afferre. </s>
              <s>Ex altera parte aliis opinantibus idem re prorſus eſſe àc formam. </s>
              <s>Tùm quòd
                <lb/>
              teſtetur Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              motum nihil eſſe præter res ad quas eſt motus; tùm quoque aſſeueret mo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1125"/>
                <lb/>
              tum eſſe mixtum ex poteſtate & actu, & eſſe actum quendam imperfectum; prætereà, motum
                <lb/>
              perfici ex ea quæ in illo eſt quies; ex quibus ſi ritè explicari debeant, ſubintelligere oportet </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>