Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
171
171
172
172
173
173
174
174
175
175
176
176
177
177
178
178
179
179
180
180
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="150"/>
              tum à termino non diſiungi. </s>
              <s>Et rationes adduntur. </s>
              <s>Si calefactio differat à calore; cùm vtraque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1126"/>
                <lb/>
              producantur, quæritur, quemadmodum calefactio producatur, aut enim per ſe, id verò fieri ne­
                <lb/>
              quit; nihil enim ſeipſum producit, aut ex ſeipſo producitur, aut per alium motum. </s>
              <s>Neque
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              ſic. </s>
              <s>tùm, quòd motus in infinitum repetendi forent; tùm etiam quòd per calefactionem produ­
                <lb/>
              ceretur. </s>
              <s>ſiquidem ignis actio ſit calefactio. </s>
              <s>Et duæ calefactiones igitur. </s>
              <s>Et duo quoque calores;
                <lb/>
              quandò calefactio quæque eſt productio caloris & ſingulæ ſingulorum. </s>
              <s>
                <expan abbr="Idq́ue">Idque</expan>
              clarius de latione
                <lb/>
              concluditur. </s>
              <s>Nam latio, aut per lationem produceretur, aut per alium motum. </s>
              <s>Neque ſanè
                <lb/>
              producitur per lationem: quandoquidem & in lationibus daretur proceſſus in infinitum, & la­
                <lb/>
              tio produceret quæ tamen non numeratur in agentibus. </s>
              <s>Neque item producitur per alium mo­
                <lb/>
              tum; quia cęteris poſterior eſſet, quibus tamen prior eſſe demonſtratur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Differret item à cale­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1127"/>
                <lb/>
              factione calor vel ſpecie, vel numero: nec quidem numero; cùm accidentia ſolo numero diffe­
                <lb/>
              rentia in eodem ſubiecto non conſiſtant. </s>
              <s>hîc verò ſit idem vtriuſque ſubiectum. </s>
              <s>Neque item
                <lb/>
              ſpecie; quippe quòd eadem ad numerum ſint vtriuſque principia & ignis & forma &
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Adde quòd eadem eſt ratio poteſtatis actuoſæ ad calefactionem, ſicuti caloris in igni ad calorem
                <lb/>
              qui eſt in eo quod calefit. </s>
              <s>Ergo à permutata proportione, eadem eſt ratio poteſtatis actuoſæ ad
                <lb/>
              calorem, qui eſt in igni; & calefactionis ad calorem in re patibili. </s>
              <s>Sed eadem eſt poteſtas actuoſa
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1128"/>
                <lb/>
              & calor. </s>
              <s>Nec igitur in re patibili calefactio differet à calore. </s>
              <s>Eadem verò ſunt poteſtas agendi
                <lb/>
              & calor in igni, vt ex vtriuſque definitione conſtat, vtraque enim ſunt principia per quæ ignis
                <lb/>
              calefacit. </s>
              <s>Tùm etiam quia ſi non eadem fuerint, & reipſa diſtinguantur; concipiamus ea ſegre­
                <lb/>
              gata; poterit & non poterit ignis calefacere. </s>
              <s>poſito enim alterutro actio conſequetur; ſiquidem
                <lb/>
              vtraque principia ſint ad agendum idonea. </s>
              <s>non poterit item agere, quia ſic aut ſine poteſtate
                <lb/>
              actuoſa aget, aut ſine calore. </s>
              <s>Hæc quidem illi prædicant. </s>
              <s>Verùm ego nunquam probare poſſem,
                <lb/>
              quòd motus ſit abſoluta quædam res à forma, quia ſemper in ipſo motu eſt aliquod
                <expan abbr="factũ">factum</expan>
              quod
                <lb/>
              eſt pars formæ (de generatione ſubſtantiæ nihil in pręſentia loquor, nam dubitatur adhuc, an
                <lb/>
              eius partes ſint forma, quin potius an habeat partes) & actus ille qui conſtituit motum in acci­
                <lb/>
              dente, eſt acquiſitio formæ quæ fit paullatim, cùm ſit diuidua. </s>
              <s>Neque crediderim motum in
                <lb/>
              quanque rationem cadat, ex eorum genere ſimpliciter eſſe quę ſe reſpiciunt: nam quanuis reſpi­
                <lb/>
              ciat agens & patiens, & ad quendam finem dirigatur, neque id motui conuenit abſolutè,
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
                <lb/>
              nullus ſit finis motus eius qui eſt præter naturam, & aliqua ſit natura motus extra
                <expan abbr="habitudinẽ">habitudinem</expan>
                <lb/>
              vt forma fluens, aut ipſe fluxus. </s>
              <s>Non igitur motus à forma reipſa ſeparatur, neque ſimpliciter
                <lb/>
              eſt ad aliquid. </s>
              <s>Neque illud placet, quòd motus idem ſit pęnitus àc forma & terminus. </s>
              <s>Tantum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1129"/>
                <lb/>
              enim abeſt, vt id ſit verum, vt omnium abſurdiſsimum ſit habendum. </s>
              <s>proptereà quòd eadem res
                <lb/>
              calida eſſet, dum incaleſceret, itaque eam moueri non oporteret, quòd eſſet id iam ad quod &
                <lb/>
              vult, & peruenire conatur. </s>
              <s>Hoc loco à viris doctiſsimis occurritur hunc in modum. </s>
              <s>Cùm di­
                <lb/>
              citur, idem eſſe motum & terminum ad quem, quæ eſt forma, accipi idem re,
                <expan abbr="">non</expan>
              autem ratione.
                <lb/>
              </s>
              <s>Prætereà formam conſiderari dupliciter vel vt terminum vniuerſi motus, vel vt id quod per to­
                <lb/>
              tum motum acquiritur. </s>
              <s>ac formam quidem vt terminum motus vniuerſi, idem eſſe negant, cum
                <lb/>
              motu, ſed eam quę in toto motu comparatur, idem re eſſe cum motu fatentur. </s>
              <s>Veruntamen hęc
                <lb/>
              non ſunt ſatis ad explicandam quæſtionem. </s>
              <s>vtar hîc ego eductione per tria. </s>
              <s>Proptereà quòd ni­
                <lb/>
              hil de generatione dicitur in qua forma eſt præcipuè, atque illa quidem verè terminus. </s>
              <s>Secundò
                <lb/>
              accipitur forma non propriè, vt eam conſueuit vſurpare Ariſtoteles: itaque nihil docetur de for­
                <lb/>
              ma propriè dicta: neque dubitationes de ipſa factæ explicantur. </s>
              <s>etenim quid de hac forma di­
                <lb/>
              cendum? </s>
              <s>Nanque illa eſt forma apud Ariſtotelem
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              quę eſt vltimum motus continuati, & non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1130"/>
                <lb/>
              interrupti. </s>
              <s>ipſi verò accipiunt formam in toto motu extentam. </s>
              <s>Tertiò permutant quæſtionem,
                <lb/>
              quia quæritur de termino motus. </s>
              <s>ipſi verò decernunt de forma quæ non eſt terminus talis mo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1131"/>
                <lb/>
              tus. </s>
              <s>Inſuper ſi terminus in toto motu accipiatur, vt in accidente fieri poſſe videtur, quòd ibi ſit
                <lb/>
              calidum in primo & ſecundo gradu; aut accipitur actu terminus, & finitus, & ſic non eſt motus,
                <lb/>
              vel ipſi finis re vera imponatur propter obicem quendam, vel mens aliquem in motu terminum
                <lb/>
              figat: nanque ita cogitatur, àc ſi quies adſit, aut eſt poteſtate terminus, & vt in linea
                <expan abbr="punctũ">punctum</expan>
                <expan abbr="vniẽs">vniens</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>eſt ambiguè terminus. </s>
              <s>Etſi verum eſt id quod docuit Ariſtoteles: nihil genitum eſſe, quin
                <lb/>
              antè gigneretur; & antequam ſit primus gradus: neſcio videre, quomodo ibi ſit terminus &
                <lb/>
              forma, nihilominus adeſt mutatio. </s>
              <s>Rem igitur vlterius diducendam eſſe puto, ſi ad ſtateram re­
                <lb/>
              uocanda ſit. </s>
              <s>Ac primùm, ne nos decipiat ambiguum, explicandum quid ſibi velit in præſentia
                <lb/>
              re ac ratione diſtingui. </s>
              <s>neque enim conſimiliter ab omni philoſophorum ſecta capi ſolent. </s>
              <s>Ete­
                <lb/>
              nim res nonnunquam pro ſubiecto ſingulari, & vt aiunt, ſuppoſito ſumitur. </s>
              <s>ex quo calor & ſca­
                <lb/>
              brities meæ manus vnum & idem re ſunt, capillorum
                <expan abbr="oculorumq́">oculorumque</expan>
              . </s>
              <s>nigrities re diuerſa. </s>
              <s>Res item
                <lb/>
              ſignificat eſſentiam. </s>
              <s>proptereà quantum, & ſi eſt in ſubiecta ſubſtantia, res eſt à
                <expan abbr="ſubſtãtia">ſubſtantia</expan>
              diuerſa.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="Conſimiliq́">Conſimilique</expan>
              . </s>
              <s>modo ratio eſt ipſamet eſſentia: quocirca forma & materia; necnon priuatio & ma­
                <lb/>
              teria ratione & eſſentia ſeiunguntur: ſed forma & priuatio reipſa ſeparantur. </s>
              <s>Nam bis materia </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>