Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
161 155
162 156
163 157
164 158
165 159
166 160
167 161
168 162
169 163
170 164
171 165
172 166
173 167
174 168
175 169
176 170
177 171
178 172
179 173
180 174
181 175
182 176
183 177
184 178
185 179
186 180
187 181
188 182
189 183
190 184
< >
page |< < (166) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div391" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s10850" xml:space="preserve">
              <pb o="166" file="0172" n="172" rhead="ALHAZEN"/>
            quantum cunq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10851" xml:space="preserve"> productæ, poteſt eſſe locus imaginum.</s>
            <s xml:id="echoid-s10852" xml:space="preserve"> Verbi gratia:</s>
            <s xml:id="echoid-s10853" xml:space="preserve"> ſit a g diameter circuli a m g:</s>
            <s xml:id="echoid-s10854" xml:space="preserve"> cu-
              <lb/>
            ius d centrum.</s>
            <s xml:id="echoid-s10855" xml:space="preserve"> Sumatur in hac diametro punctum z:</s>
            <s xml:id="echoid-s10856" xml:space="preserve"> e cẽtrum uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s10857" xml:space="preserve">
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0172-01" xlink:href="fig-0172-01a" number="108">
                <variables xml:id="echoid-variables98" xml:space="preserve">z t a l m e d b p g</variables>
              </figure>
            Dico, quòd z poteſt eſſe locus imaginis.</s>
            <s xml:id="echoid-s10858" xml:space="preserve"> Ducatur linea e t z per t pun
              <lb/>
            ctum circuli:</s>
            <s xml:id="echoid-s10859" xml:space="preserve"> & ducatur linea d t:</s>
            <s xml:id="echoid-s10860" xml:space="preserve"> erit angulus e t d acutus:</s>
            <s xml:id="echoid-s10861" xml:space="preserve"> [ut demõ-
              <lb/>
            ſtratum eſt 60 n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10862" xml:space="preserve">] Fiat aũt ei ęqualis [ք 23 p 1] ꝗ ſit d t l.</s>
            <s xml:id="echoid-s10863" xml:space="preserve"> Palã [per 12 n
              <lb/>
            4] quòd l reflectetur ad e à puncto t:</s>
            <s xml:id="echoid-s10864" xml:space="preserve"> & eius imago erit z [ք 6 n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10865" xml:space="preserve">] Simi
              <lb/>
            liter ſumpto l puncto:</s>
            <s xml:id="echoid-s10866" xml:space="preserve"> patebit quod eſt locus imaginis.</s>
            <s xml:id="echoid-s10867" xml:space="preserve"> Ducatur.</s>
            <s xml:id="echoid-s10868" xml:space="preserve"> n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10869" xml:space="preserve"> li-
              <lb/>
            neale uſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10870" xml:space="preserve"> in b punctũ circuli:</s>
            <s xml:id="echoid-s10871" xml:space="preserve"> & ducatur linea b d:</s>
            <s xml:id="echoid-s10872" xml:space="preserve"> erit [ut prius] an-
              <lb/>
            gulus e b d acutus.</s>
            <s xml:id="echoid-s10873" xml:space="preserve"> Fiat ei ęqualis:</s>
            <s xml:id="echoid-s10874" xml:space="preserve"> qui ſit d b p:</s>
            <s xml:id="echoid-s10875" xml:space="preserve"> reflectetur quidẽ pun-
              <lb/>
            ctum p ad e à puncto b:</s>
            <s xml:id="echoid-s10876" xml:space="preserve"> [per 12 n 4] & locus imaginis eius erit l:</s>
            <s xml:id="echoid-s10877" xml:space="preserve"> [per
              <lb/>
            6 n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10878" xml:space="preserve">] Et ita ſumpto quocunq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10879" xml:space="preserve"> alio puncto:</s>
            <s xml:id="echoid-s10880" xml:space="preserve"> erit eadem probatio.</s>
            <s xml:id="echoid-s10881" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div393" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head372" xml:space="preserve" style="it">69. Si uiſu et uiſibili in eadẽ diametro circuli (ꝗ eſt cõmunis ſectio
            <lb/>
          ſuperficierũ, reflexionis & ſpeculi ſphærici caui) ſitis: imago uidea
            <lb/>
          tur in ipſo uiſu: ab uno ſemicirculi, uel à quolibet alteri{us} definiti
            <lb/>
          circuli puncto poteſt ad uiſum reflexio fieri. 23 p 8.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s10882" xml:space="preserve">AMplius:</s>
            <s xml:id="echoid-s10883" xml:space="preserve"> punctorum, quæ cõprehẽduntur in his ſpeculis:</s>
            <s xml:id="echoid-s10884" xml:space="preserve"> quo-
              <lb/>
            rundã imagines quaturor loca ſortiuntur:</s>
            <s xml:id="echoid-s10885" xml:space="preserve"> quorundã tria:</s>
            <s xml:id="echoid-s10886" xml:space="preserve"> quo-
              <lb/>
            rundã duo:</s>
            <s xml:id="echoid-s10887" xml:space="preserve"> quorundã unum.</s>
            <s xml:id="echoid-s10888" xml:space="preserve"> Punctũ, cuius imago in quatuor
              <lb/>
            ceciderit loca:</s>
            <s xml:id="echoid-s10889" xml:space="preserve"> â quatuor pũctis determinatis reflectitur, nõ ab alijs,
              <lb/>
            uel plurib.</s>
            <s xml:id="echoid-s10890" xml:space="preserve"> Punctum, cuius imago tria ſibi uſurpat loca:</s>
            <s xml:id="echoid-s10891" xml:space="preserve"> à tribus pun-
              <lb/>
            ctis ſpeculi reflectitur, nõ à plurib.</s>
            <s xml:id="echoid-s10892" xml:space="preserve"> cuius duo:</s>
            <s xml:id="echoid-s10893" xml:space="preserve"> à duobus.</s>
            <s xml:id="echoid-s10894" xml:space="preserve"> Puncti aũt, cuius imago in unicum caditlo-
              <lb/>
            cũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s10895" xml:space="preserve"> poterit eſſe:</s>
            <s xml:id="echoid-s10896" xml:space="preserve"> quòd ab uno tãtùm puncto ſit reflexio:</s>
            <s xml:id="echoid-s10897" xml:space="preserve"> & poterit eſſe:</s>
            <s xml:id="echoid-s10898" xml:space="preserve"> quòd à quolibet circuli deter-
              <lb/>
            minati puncto, non ab alio.</s>
            <s xml:id="echoid-s10899" xml:space="preserve"> Verbi gratia:</s>
            <s xml:id="echoid-s10900" xml:space="preserve"> ſit e cẽtrum uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s10901" xml:space="preserve"> h ſit punctũ uiſum in eadẽ diametro:</s>
            <s xml:id="echoid-s10902" xml:space="preserve"> d ſit
              <lb/>
            centrum circuli.</s>
            <s xml:id="echoid-s10903" xml:space="preserve"> Ducatur diameter z e h a:</s>
            <s xml:id="echoid-s10904" xml:space="preserve"> aut e d eſt æqualis d h:</s>
            <s xml:id="echoid-s10905" xml:space="preserve"> aut nõ.</s>
            <s xml:id="echoid-s10906" xml:space="preserve"> Sit æqualis:</s>
            <s xml:id="echoid-s10907" xml:space="preserve"> & ſuper e h du
              <lb/>
            catur à puncto d perpendiculariter diameter g d b:</s>
            <s xml:id="echoid-s10908" xml:space="preserve"> & ducãtur lineę h g, g e, h b, b e.</s>
            <s xml:id="echoid-s10909" xml:space="preserve"> Palã [per 4 p 1]
              <lb/>
            quòd triangulũ h g d æquale triãgulo e d g, & ęqua-
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0172-02" xlink:href="fig-0172-02a" number="109">
                <variables xml:id="echoid-variables99" xml:space="preserve">g c z e d h a b</variables>
              </figure>
            le triãgulo h b d, & triãgulo e b d.</s>
            <s xml:id="echoid-s10910" xml:space="preserve"> Palàm, quòd, cum
              <lb/>
            angulus h g e diuiſus ſit per ęqualia, h à puncto g re
              <lb/>
            flectetur ad e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10911" xml:space="preserve"> [per 12 n 4] & locus imaginis eius eſt
              <lb/>
            e [per 6 n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10912" xml:space="preserve">] Similiter h à puncto b reflectetur ad e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10913" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & locus imaginis eius e.</s>
            <s xml:id="echoid-s10914" xml:space="preserve"> Si igitur diametro z e h a
              <lb/>
            immota, moueatur ſemicirculus a g z per ſphæram
              <lb/>
            ſpeculi aut ſolũ triangulũ h g e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10915" xml:space="preserve"> deſcribet quidẽ pun
              <lb/>
            ctum g motu ſuo circulũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s10916" xml:space="preserve"> & à quolibet puncto circu
              <lb/>
            li reflectetur h ad e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10917" xml:space="preserve"> & locus imaginis eius ſemper
              <lb/>
            erit punctũ e.</s>
            <s xml:id="echoid-s10918" xml:space="preserve"> Et ita patet propoſitum.</s>
            <s xml:id="echoid-s10919" xml:space="preserve"> Quòd aũt ab
              <lb/>
            alio puncto, ꝗ̃ aliquo illius circuli, nõ poſsit fieri re-
              <lb/>
            flexio puncti h ad e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10920" xml:space="preserve"> palã per hoc.</s>
            <s xml:id="echoid-s10921" xml:space="preserve"> Sumatur punctũ
              <lb/>
            c, & ducatur e c, c h:</s>
            <s xml:id="echoid-s10922" xml:space="preserve"> erit quidẽ [per 7 p 3] e c maior
              <lb/>
            linea e g, & linea h c minor linea h g.</s>
            <s xml:id="echoid-s10923" xml:space="preserve"> Quare non erit
              <lb/>
            proportio e c ad c h, ſicut e d ad d h.</s>
            <s xml:id="echoid-s10924" xml:space="preserve"> [Quia.</s>
            <s xml:id="echoid-s10925" xml:space="preserve"> n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10926" xml:space="preserve"> ex the
              <lb/>
            ſi punctum h reflectitur ad e à puncto g:</s>
            <s xml:id="echoid-s10927" xml:space="preserve"> erit per 12
              <lb/>
            n 4.</s>
            <s xml:id="echoid-s10928" xml:space="preserve"> 3 p 6 e g ad g h, ſicut e d ad d h.</s>
            <s xml:id="echoid-s10929" xml:space="preserve"> Itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10930" xml:space="preserve"> cum e c, h c
              <lb/>
            ſint inęquales ipſis e g, g h:</s>
            <s xml:id="echoid-s10931" xml:space="preserve"> nõ erunt proportionales ipſis e d, d h.</s>
            <s xml:id="echoid-s10932" xml:space="preserve">] Igitur [per 3 p 6] linea d c nõ diui-
              <lb/>
            det angulum e c h per æqualia.</s>
            <s xml:id="echoid-s10933" xml:space="preserve"> Quare h à puncto c non põtreflecti ad e.</s>
            <s xml:id="echoid-s10934" xml:space="preserve"> [Idẽ breuius cõcludetur ք
              <lb/>
            4 ꝓ.</s>
            <s xml:id="echoid-s10935" xml:space="preserve"> geometrię Iordani.</s>
            <s xml:id="echoid-s10936" xml:space="preserve"> Quia.</s>
            <s xml:id="echoid-s10937" xml:space="preserve"> n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10938" xml:space="preserve"> triãguli e c h latera e c, h c ſuntinęqualia:</s>
            <s xml:id="echoid-s10939" xml:space="preserve"> & recta c d ab ipſorũ angu
              <lb/>
            lo eſt in mediũ baſis e h ex theſi:</s>
            <s xml:id="echoid-s10940" xml:space="preserve"> erit ք allegatã 4 ꝓpoſitionẽ angulus e c d minorangulo h c d.</s>
            <s xml:id="echoid-s10941" xml:space="preserve"> Qua
              <lb/>
            re h à puncto c ad uiſum e nõ reflectetur.</s>
            <s xml:id="echoid-s10942" xml:space="preserve"> Quòd aũt e c, h c latera ſint inæqualia, patet:</s>
            <s xml:id="echoid-s10943" xml:space="preserve"> quia per 7 p 3 e
              <lb/>
            c maior eſt e g, id eſt, h g (ęquales.</s>
            <s xml:id="echoid-s10944" xml:space="preserve"> n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10945" xml:space="preserve"> ſunt è cõcluſo) & h g maior h c:</s>
            <s xml:id="echoid-s10946" xml:space="preserve"> erit e c multò maior h c.</s>
            <s xml:id="echoid-s10947" xml:space="preserve">] Eadem
              <lb/>
            erit probatio, ſi ſumatur c inter g & z.</s>
            <s xml:id="echoid-s10948" xml:space="preserve"> Si uerò e d fuerit maior d h:</s>
            <s xml:id="echoid-s10949" xml:space="preserve"> mutetur figura:</s>
            <s xml:id="echoid-s10950" xml:space="preserve"> & addatur lineæ
              <lb/>
            d h, linea h q, ut productum ex e q in q h, ſit æquale quadrato d q.</s>
            <s xml:id="echoid-s10951" xml:space="preserve"> Erit igitur proportio e q ad d q, ſi-
              <lb/>
            cut d q ad h q, ſicut probat Euclides [17 p 6.</s>
            <s xml:id="echoid-s10952" xml:space="preserve">] Fiat circulus ad quãtitatẽ ſemidiametri q d:</s>
            <s xml:id="echoid-s10953" xml:space="preserve"> cuius q cẽ
              <lb/>
            trum:</s>
            <s xml:id="echoid-s10954" xml:space="preserve"> g, b loca ſectionis duorũ circulorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s10955" xml:space="preserve"> & ducãtur lineę e g, e b, q g, q b, d g, d b, h g, h b.</s>
            <s xml:id="echoid-s10956" xml:space="preserve"> Palã ergo,
              <lb/>
            quòd erit proportio e q ad q g, ſicut q g ad q h:</s>
            <s xml:id="echoid-s10957" xml:space="preserve"> [ęquales enim ſunt q g, d q ք 15 d 1:</s>
            <s xml:id="echoid-s10958" xml:space="preserve"> itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10959" xml:space="preserve"> e q ad d q & q
              <lb/>
            g eãdẽ habet rationẽ ք 7 p 5:</s>
            <s xml:id="echoid-s10960" xml:space="preserve"> & iã patuit, ut e q ad d q, ſic d q ad h q:</s>
            <s xml:id="echoid-s10961" xml:space="preserve"> ergo per 7 p 5, ute q ad g q, ſic g q
              <lb/>
            ad h q] & angulus g q h cõmunis utriq;</s>
            <s xml:id="echoid-s10962" xml:space="preserve"> triãgulo e q g, h q g.</s>
            <s xml:id="echoid-s10963" xml:space="preserve"> Igitur illa duo triãgula ſunt ſimilia.</s>
            <s xml:id="echoid-s10964" xml:space="preserve"> [ք 6.</s>
            <s xml:id="echoid-s10965" xml:space="preserve">
              <lb/>
            4 p.</s>
            <s xml:id="echoid-s10966" xml:space="preserve"> 1 d 6.</s>
            <s xml:id="echoid-s10967" xml:space="preserve">] Erit igitur proportio e q ad q g, ſicute e g ad g h.</s>
            <s xml:id="echoid-s10968" xml:space="preserve"> Erit igitur e d ad d h, ſicut e g ad g h.</s>
            <s xml:id="echoid-s10969" xml:space="preserve"> [oſten
              <lb/>
            ſũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s10970" xml:space="preserve"> n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10971" xml:space="preserve"> eſt, ut tota e q ad totã d q, ſic ablata d q ad ablatã h q:</s>
            <s xml:id="echoid-s10972" xml:space="preserve"> ergo ք 19 p 5, uttota e q ad totã d q, id eſt q
              <lb/>
            g.</s>
            <s xml:id="echoid-s10973" xml:space="preserve"> ſic reliqua e d ad reliquã d h:</s>
            <s xml:id="echoid-s10974" xml:space="preserve"> ſed ut e q ad q g, ſic e g ad g h:</s>
            <s xml:id="echoid-s10975" xml:space="preserve"> ergo ք 11 p 5 ut e d ad d h, ſice g ad g h.</s>
            <s xml:id="echoid-s10976" xml:space="preserve">]
              <lb/>
            Quare [ք 3 p 6] linea d g diuidet angulũ e g h ք ęqualia.</s>
            <s xml:id="echoid-s10977" xml:space="preserve"> Vnde punctũ h à pũcto g reflectetur ad e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10978" xml:space="preserve"> [ք
              <lb/>
            12 n 4] & locus imaginis eius pũctũ e [ք 6 n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10979" xml:space="preserve">] Similiter h à pũcto b reflectetur ad e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10980" xml:space="preserve"> & locus imaginis
              <lb/>
            eſt pũctũ e.</s>
            <s xml:id="echoid-s10981" xml:space="preserve"> Si ergo moueatur triãgulũ e g h, pũctis e, h immotis:</s>
            <s xml:id="echoid-s10982" xml:space="preserve"> pũctũ g deſcribet in ſphęra circulũ,
              <lb/>
            à cuius quolibet pũcto reflectetur h ad e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10983" xml:space="preserve"> & ſemք erit locus imaginis e.</s>
            <s xml:id="echoid-s10984" xml:space="preserve"> Et qđ ab alio pũcto, ꝗ̃ aliquo
              <lb/>
            illius circuli, nõ poſsit h reflecti ad e:</s>
            <s xml:id="echoid-s10985" xml:space="preserve"> palã, ut prius.</s>
            <s xml:id="echoid-s10986" xml:space="preserve"> Si.</s>
            <s xml:id="echoid-s10987" xml:space="preserve"> n.</s>
            <s xml:id="echoid-s10988" xml:space="preserve"> ſumatur c inter g & a:</s>
            <s xml:id="echoid-s10989" xml:space="preserve"> erit e c maior e g, & h c
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>