Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.007833">
                <pb pagenum="524" xlink:href="016/01/173.jpg"/>
              camelo, vt dixi animali ſolerti, quod diſ­
                <lb/>
              ciplina erudiatur, cum aſini ipſi ad tibiam
                <lb/>
              ſaltent? </s>
              <s id="s.007834">& voce in aurem inſuſurrata con­
                <lb/>
              cidant ſupini ſpontè? </s>
              <s id="s.007835">Clauſis etiam oculis,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1114"/>
                <lb/>
              inflantur quaſi venenum bibiſſent, nec mi­
                <lb/>
              nis nec verberibus adduci queunt, vt ſur­
                <lb/>
              gere velint. </s>
              <s id="s.007836">Sed blanditiis, adulationibuſ­
                <lb/>
              que, ac ſpe vehendi formoſas mulieres pro­
                <lb/>
              poſita, ſubitò exurgunt alacres: vbi verò
                <lb/>
              audierint vehendas eſſe anus, demiſſis au­
                <lb/>
              ribus claudicant. </s>
              <s id="s.007837">Interroganti etiam an for­
                <lb/>
              moſæ iuuenculæ illis placeant capite an­
                <lb/>
              nuunt. </s>
              <s id="s.007838">Demum etiam formiſſimum in
                <lb/>
              cœtu circumſtantium deligunt. </s>
              <s id="s.007839">Ita parum
                <lb/>
              videtur hic aſinu. </s>
              <s id="s.007840">Ægyptius ab illo Lu­
                <lb/>
              cianico differre. </s>
              <s id="s.007841">Sed tamen vera eſt hi­
                <lb/>
              ſtoria, quam Ioannes Leo Africanus nar­
                <lb/>
              rat, vidiſſe non ſemel in ſuburbio ciuita­
                <lb/>
              tis Chairi nomine, Bebelloch, in quo
                <lb/>
              circulatores fermè ſingulis diebus Veneris
                <lb/>
              ( eſt autem hic feſtus Mahumetanis, vt Iu­
                <lb/>
              dæis ſabbathum, Chriſtianis Dominicus)
                <lb/>
              ac arte magnam ſtipem corradunt. </s>
              <s id="s.007842">Nec
                <lb/>
              adeò res mira videri debet erudire aſinum,
                <lb/>
              nam pars ſenſibilis omnis vſus eſt capax.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007843">Eſt autem aſinus & ipſe anima ſenſitiua
                <lb/>
              præditus. </s>
              <s id="s.007844">Oſtendit hoc in cheli manus, quæ
                <lb/>
              tot diuerſis modis abſque vlla cogitatione
                <lb/>
              propter ſolum vſum mouetur. </s>
              <s id="s.007845">Quomodo au­
                <lb/>
              tem ſenſim ad hoc perueniant, tum ex his
                <lb/>
              quæ de camelo nuper dicta ſunt, tum
                <lb/>
              quæ de cane inferiùs docebuntur, intellige­
                <lb/>
              re licet. </s>
              <s id="s.007846">Conſtat autem tota hæc ars eru­
                <lb/>
              diendorum animalium in duobus, vſu &
                <lb/>
              actionum concurſu. </s>
              <s id="s.007847">Itaque conſtat anima­
                <lb/>
              lia ſolipeda prudentiora eſſe biſulcis, atque
                <lb/>
              inter ſolipeda, biſulcaque camelum eſſe
                <lb/>
              præſtantiſſimum. </s>
              <s id="s.007848">Vnde meritò quis dubita­
                <lb/>
              bit, quodnam perfectius animal dici de­
                <lb/>
              beat, canis an camelus. </s>
              <s id="s.007849">Equidem ſi ad vitæ
                <lb/>
              longitudinem reſpicimus, camelus proxi­
                <lb/>
              mior eſt homini quàm canis: nam came­
                <lb/>
              lus centum quandoque annis viuit, canum
                <lb/>
              vita vigeſimo anno terminatur: vnde Ho­
                <lb/>
              merus rectè finxiſſe exiſtimatur canem
                <lb/>
              Vlyſſis extremo anno mori. </s>
              <s id="s.007850">Verùm vt ca­
                <lb/>
              melus rarò ſexageſimum, ita canis rariùs
                <lb/>
              quartum decimum ſuperat annum. </s>
              <s id="s.007851">Cameli
                <lb/>
              quoque muſica delectantur, canes minimè.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007852">Sed canes capaciores ſunt diſciplinæ. </s>
              <s id="s.007853">Dixe­
                <lb/>
              rim igitur cameli humidum eſſe pinguius,
                <lb/>
              canis autem ſubſtantiam eſſe tenuiorem,
                <lb/>
              hiſque de cauſis alterum altero viciſſim ho­
                <lb/>
              mini propiorem eſſe. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007854">
                <margin.target id="marg1104"/>
              Veruecum
                <lb/>
              candæ
                <expan abbr="immẽ-ſi">immen­
                  <lb/>
                ſi</expan>
              ponderis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007855">
                <margin.target id="marg1105"/>
              Verueces
                <lb/>
              cum quatuor
                <lb/>
              cornibus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007856">
                <margin.target id="marg1106"/>
              Aries cum
                <lb/>
              vno cornu in
                <lb/>
              medio
                <expan abbr="ſrõtis">ſrontis</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007857">
                <margin.target id="marg1107"/>
              Neronis En­
                <lb/>
              comium.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007858">
                <margin.target id="marg1108"/>
              Aſinus cur
                <lb/>
              ſtupidus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007859">Aſini cur
                <lb/>
              bibendo pa­
                <lb/>
              rùm mer­
                <lb/>
              gant os.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007860">
                <margin.target id="marg1109"/>
              Equi.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007861">
                <margin.target id="marg1110"/>
              Onagri.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007862">
                <margin.target id="marg1111"/>
              Biſontes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007863">
                <margin.target id="marg1112"/>
              Camelus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007864">
                <margin.target id="marg1113"/>
              Extenuatio­
                <lb/>
              nis ratio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007865">
                <margin.target id="marg1114"/>
              Afinorum
                <lb/>
              mira diſci­
                <lb/>
              plina.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.007866">Sed adhuc dubitatio alia emergit: quo­
                <lb/>
              niam camelus videtur hominum cauſa, non
                <lb/>
              ſuiipſius, vel magis ſaltem factus, quod ta­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1115"/>
                <lb/>
              men falſum eſſe nemo dubitat, qui quæ à
                <lb/>
              nobis inferiùs ſcripta ſunt, legit: attamen ſic
                <lb/>
              prorſus eſſe videtur. </s>
              <s id="s.007867">Nam quorſum in ter­
                <lb/>
              go gibba illa, niſi ad pondera ſuſtinenda?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007868">quorſum quatuor genua, cùm equus & aſi­
                <lb/>
              nus duo tantùm habeant, & boues & cer­
                <lb/>
              ui? </s>
              <s id="s.007869">nam cameli crura poſteriora anterius
                <lb/>
              flectuntur, ſinuanturque poſterius vt homi­
                <lb/>
              num crura, & anteriora equorum: quor­
                <lb/>
              ſumque tuber illud cui inſiſtit, dum in ge­
                <lb/>
              nua flectitur inferius poſitum? </s>
              <s id="s.007870">niſi vt cùm
                <lb/>
              prælongis eſſet cruribus, poſſet flecti in ge­
                <lb/>
              nua, tandiuque manere donec onus excipe­
                <lb/>
              ret? </s>
              <s id="s.007871">Itaque camelus & canis ob conuictus
                <lb/>
              facilitatem, ſi modò aliquod animal homi­
                <lb/>
              nis cauſa factum eſt, geniti videntur illius
                <lb/>
              cauſa. </s>
              <s id="s.007872">Sed tamen ( vt dixi ) abſurdum eſt
                <lb/>
              talia credere: melius igitur eſt, vt exiſtime­
                <lb/>
              mus camalo gibbam eſſe factam, quòd cùm
                <lb/>
              animal eſſet vitam in ſolitudine ducens, lo­
                <lb/>
              cus is humore repletus ad ſitim famemque
                <lb/>
              ſuſtinendam plurimum conferret. </s>
              <s id="s.007873">Indicio
                <lb/>
              eſt quòd etiam hominibus gibbus ex hu­
                <lb/>
              more crudo aduenire ſoleat: quodque, vt di­
                <lb/>
              ctum eſt, dum conficitur labore, inedia, ſiti­
                <lb/>
              que, ea primùm in parte extenuetur. </s>
              <s id="s.007874">Cauſa
                <lb/>
              verò genuum & anterioris gibbi ſeu infe­
                <lb/>
              rioris fuit, quòd cum habiturus eſſet crura
                <lb/>
              gracilia longaque & longum iter agere co­
                <lb/>
              geretur, hoc animal in aridis atque incul­
                <lb/>
              tis locis viuens quærendi cibi potuſque
                <lb/>
              cauſa, quiete indiguit, quam ob crurum
                <lb/>
              longitudinem ſternendo vt aſini equique
                <lb/>
              tutò aſſequi non poterat: ob id igitur in
                <lb/>
              genua & tuber inferius recumbens quieſ­
                <lb/>
              cit. </s>
              <s id="s.007875">Talis eſt huic animali ſitus, qualis ho­
                <lb/>
              mini cum ſedet. </s>
              <s id="s.007876">Non igitur hominis gratia
                <lb/>
              hæc facta ſunt, ſed cameli: nimis enim
                <lb/>
              oportuit naturam eſſe ſollicitam, ſi ob tam
                <lb/>
              breue tempus ſuſcipiendi oneris, tot tanta­
                <lb/>
              que in hoc animali molita fuiſſet, cùm
                <lb/>
              etiam homo ipſe prudentia, ſcabellis, ſca­
                <lb/>
              lis, aliiſque modis altitudinis incommodo
                <lb/>
              ſatisfacere potuiſſet. </s>
              <s id="s.007877">Formæ igitur animali­
                <lb/>
              bus propriæ, proprij etiam commodi cauſa
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s id="s.007878">Verùm dicet quiſpiam: Cur omnia
                <lb/>
              hæc animalia præſtantiſſima formam ha­
                <lb/>
              bent longè ab aliis diſſimilem? </s>
              <s id="s.007879">vt, homo,
                <lb/>
              elephas, camelus, crocodilus, & delphin
                <lb/>
              inter piſces. </s>
              <s id="s.007880">Conſtat enim abſque dubio hæc
                <lb/>
              eſſe animalium nobiliſſima, ſi modò homo
                <lb/>
              animal mereatur appellari. </s>
              <s id="s.007881">Cauſa huius tri­
                <lb/>
              plex eſt: prima quidem, quòd oporteret ani­
                <lb/>
              malia hæc eſſe longæua, ſi deberent eſſe per­
                <lb/>
              fecta: quare humido pingui multumque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1116"/>
                <lb/>
              permixto prædita. </s>
              <s id="s.007882">Non igitur vires aſſequi
                <lb/>
              ex temperamento poterant, indigebant au­
                <lb/>
              tem viribus, quamobrem forma exquiſita
                <lb/>
              opus fuit. </s>
              <s id="s.007883">Secunda cauſa eſt, quia extre­
                <lb/>
              mum plus à medio diſtat, quàm media in­
                <lb/>
              ter ſe: duplum enim medij, aut maius du­
                <lb/>
              plo eſt extremum: perfectiſſimum autem
                <lb/>
              extremum eſt, ob id plurimùm ab aliis di­
                <lb/>
              ſtat, atque obid peculiarem formam habe­
                <lb/>
              re videtur. </s>
              <s id="s.007884">Tertia, quoniam perfectiſſima
                <lb/>
              animalia multorum generum colligunt vti­
                <lb/>
              litates, ob id quaſi in medio illorum conſti­
                <lb/>
              tuta videntur, quamobrem & formam ſibi
                <lb/>
              propriam, Nam camelus medius videtur in­
                <lb/>
              ter biſulca, ſolipedaque, abſque cornibus
                <lb/>
              etiam cornutis ſimillimus: gibbam præter
                <lb/>
              id propriam habet. </s>
              <s id="s.007885">Homo inter bipeda
                <lb/>
              quadrupedaque, glaber tamen eſt, atque
                <lb/>
              hoc ei proprium non ab alio animali ſum­
                <lb/>
              ptum, niſi ſerpentes, aut piſces adducas, à
                <lb/>
              quorum natura vel plurimum abeſt, vel om­
                <lb/>
              nium naturam induit, vtpote omnium etiam
                <lb/>
              particeps. </s>
              <s id="s.007886">Crocodilus medius inter piſces &
                <lb/>
              quadrupeda lacertaſque. </s>
              <s id="s.007887">Proprium habet vt
                <lb/>
              maxillam ſuperiorem moueat, inferiorem
                <lb/>
              habeat firmam. </s>
              <s id="s.007888">Elephas medius inter cor­
                <lb/>
              nua animalia, carentiaque cornibus, digitos
                <lb/>
              habentia in pedibus, & ſolipeda, propriam </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>