Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
171
171
172
172
173
173
174
174
175
175
176
176
177
177
178
178
179
179
180
180
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="155"/>
                <arrow.to.target n="marg1157"/>
                <lb/>
              Planum igitur, quòd etiam. </s>
              <s>Noto illud,
                <emph type="italics"/>
              etiam
                <emph.end type="italics"/>
              , quia cæteræ ſpecies mutationis enumeratæ iam
                <lb/>
              fuerant, “ea ſola reſtabat quæ ad ſubſtantiam pertinebat id quod genitum eſt, prius generetur ne­
                <lb/>
              ceſſe eſt, & id quod gignitur, genitum ſit, quæcunque diuidua ſunt & continua.” Nam prius oſten­
                <lb/>
              derat Ariſtoteles id eſſe proprium mutationum quæ in continuo fiunt, è quarum numero altera­
                <lb/>
              tionem expunxerat, vtpotè, quæ ex euento diuidua foret; “vt intelligas hîc agi de mutatione ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ per ſe, quæ propter extentionem materiæ per ſe quoque magnitudo eſt, non tamen ſem­
                <lb/>
              per id quod fit .i. </s>
              <s>id quo tendit ipſe ortus, ſed aliud aliquando: vt ex jis quæ ſunt aliquid ipſius
                <lb/>
              vt pars aliqua quam item factum vocare conſueuit Ariſtoteles,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vt ædificij fundamentum. </s>
              <s>Si­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1158"/>
                <lb/>
              militer autem in eo quod corrumpitur & in eo quod corruptum eſt, nam protinus ineſt in eo
                <lb/>
              quod generatur & corrumpitur infinitum quid, cùm ſit continuum. </s>
              <s>Neque licet, neque gene­
                <lb/>
              rari, niſi id quod genitum eſt, neque genitum eſſe, niſi id quod generatur. </s>
              <s>Similiter autem & in
                <lb/>
              eo quod eſt corrumpi, & in eo quod eſt corruptum eſſe: ſemper enim erit corruptum eſſe prius
                <lb/>
              eo quod eſt corrumpi; eo verò, quod eſt corruptum eſſe, corrumpi. </s>
              <s>Planum igitur quòd etiam
                <lb/>
              quod genitum eſt, prius generetur neceſſe eſt. </s>
              <s>& id quod generatur, eſſe genitum. </s>
              <s>Omnis enim
                <lb/>
              magnitudo, & omne tempus diuidua ſunt. </s>
              <s>Quamobrem in quo fuerit,
                <expan abbr="">non</expan>
              erit, vt in primo, ideſt,
                <lb/>
              vt in indiuiduo.” At dic mihi Scaliger, ſi omnes inimici te nobiſcum ſentire
                <expan abbr="cogerẽt">cogerent</expan>
              , quo, niſi hoc
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1159"/>
                <lb/>
              loco vterentur? </s>
              <s>Sed mitto id nunc: mitto etiam alium tuum locum ex 8. Phyſ.
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              vbi nil huiuſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1160"/>
                <lb/>
              modi reperitur. </s>
              <s>Verùm mox
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Ariſtoteles confert omnem motum in ortum & interitum, vt fa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1161"/>
                <lb/>
              cta quadam communi notione mutationum omnium (communis etenim mutatio eſt generatio
                <lb/>
              vel ſimpliciter, vel quodammodo) doceat quietem ad omne genus mutationis pertinere. </s>
              <s>Sed re­
                <lb/>
              deo ad diſtinctionem. </s>
              <s>Inquiunt igitur duo primum ſignificari nomine iſto generationis, aut id
                <lb/>
              quod exprimitur
                <foreign lang="grc">τῷ γινεσθαι</foreign>
              , ideſt, fieri, hoc autem eſt quod notat fluxum & tempus; aut
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              id quod exponitur
                <foreign lang="grc">τῷ γενέσθαι</foreign>
              , ideſt, factum eſſe, quod pręſefert terminum & formam ipſam,
                <lb/>
              quæ iam aduenit, hoc ſanè vltimo ſignificato ſumptam generationem puncto temporis obiri di­
                <lb/>
              cunt: at tempore abſolui alteram illam. </s>
              <s>Verumenimuerò hanc aiunt non eſſe ſimplicem muta­
                <lb/>
              tionem; ſimplicem verò eſſe illam ſolam quæ ſubitò exiſtit; quia, ſcilicet, hæc ſola ſit ſubſtantiæ
                <lb/>
              tranſmutatio, alteram verò coniunctam eſſe dicunt, cum quibuſdam affectionibus quas præuias
                <lb/>
              noſtri
                <foreign lang="grc">προδρόμους</foreign>
              verò
                <foreign lang="grc">διαθέσεις</foreign>
              vocant Græci interprętes
                <expan abbr="">cum</expan>
              cęteroque
                <foreign lang="grc">παρασκευὰς</foreign>
              , ideſt,
                <lb/>
              apparatus Ariſtoteles. </s>
              <s>Ita fieri, vt mutatio ſubſtantiæ quæ propriè ortus eſt, ſubita ſit; quicquid
                <lb/>
              habet temporis, id obtineat beneficio præuiæ affectionis, cuius ipſa eſt affinis. </s>
              <s>Ergo & in hunc
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1162"/>
                <lb/>
              ſenſum accipiunt verba philoſophi; vt illa intelligatur eſſe in tempore quæ cum præuia affectio­
                <lb/>
              ne coniuncta eſt, & quoquo pacto complectitur mutationem quæ reſpiciat qualitatem: eam ve­
                <lb/>
              rò quæ eſt mutatio ſubſtantiæ ſolius, quia terminus eſt affectionis, puncto fieri temporis. </s>
              <s>Hęc di­
                <lb/>
              ſtinctio nunc nobis ponderanda proponitur, cùm propter aſſertorum auctoritatem, tùm etiam
                <lb/>
              quòd ſatisfacere videtur obiectionibus noſtris. </s>
              <s>In eam igitur aliqua ſuccurrunt quæ putemus
                <lb/>
              afferri poſſe ex intima quidem philoſophia deprompta, atque adeò conſentientia cum verbis
                <lb/>
              Ariſtotelicis, vt niſi vis afferatur eius dictis, ſine aliqua ſaltem animaduerſione prætereunda non
                <lb/>
              ſint. </s>
              <s>Nam mitto illud quod' nam iudicium fuiſſet Ariſtotelis, loco illo quem nuper plenum reci­
                <lb/>
              tauimus, vbi ſingulas mutationes commemorat, de generatione ſubſtantię mentionem facit, eam
                <lb/>
              ſeorſum conſiderat, de eo quod generatur & genitum eſt, loquitur, & de hac ipſa re demonſtra­
                <lb/>
              tionem in medio ponit, rem planè incertam, immo ambiguo inuolutam relinquere: qui iſtis au­
                <lb/>
              ctoribus etiam polyonyma detrectet? </s>
              <s>quod negotium fuiſſet rem hoc modo expedire,
                <expan abbr="extremũ">extremum</expan>
                <lb/>
              generationis indiuiduum eſt, quod præcedit eſt alteratio, ſiquidem iam oſtenſum fuiſſet, in alte­
                <lb/>
              ratione tempus eſſe in omni alteratione ei quod eſt alteratum eſſe, præceſsiſſe alterari, & omni
                <lb/>
              illi quod eſt alterari, præiuiſſe id quod eſt alteratum eſſe. </s>
              <s>nec quicquam in quodam primo alte­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1163"/>
                <lb/>
              rari, aut alteratum fuiſſe? </s>
              <s>Mitto hæc, inquàm: ad illa venio, vt doceam in generatione notionem
                <lb/>
              temporis ineſſe,
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>ſub motus definitione comprehendi quam habes 3. Phyſ. Omnes ſanè fa­
                <lb/>
              tentur in omni motu & mutatione notionem fluxus ineſſe, non omnes verò cum fluxu cogitant
                <lb/>
              tempus, ſed geminum fluxum excogitarunt, alterum in ſucceſsione poſitum, atque alterum ſu­
                <lb/>
              bitum, vt proximè ſit hoc ex hoc. </s>
              <s>& quà ſubitus eſt, ad ortum ſubſtantiæ pertinere. </s>
              <s>Igitur mihi
                <lb/>
              videtur id quod dicitur: actum eius quod eſt in potentia, quatenus in potentia (erat autem hæc
                <lb/>
              definitio motus) ſignificare non modo hoc ex hoc, ſed ſucceſsionem in qua tempus inſumatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>neque enim eſt actus ſimpliciter qui ſignificatur à motu; neque illius quod eſt poteſtate ſolùm,
                <lb/>
              & actus cum poteſtate
                <expan abbr="cõiunctus">coniunctus</expan>
              , ſed actus quidam imperfectus, neque totus ſimul quo res quæ
                <lb/>
              poteſtatem habet, non tranſmutata eſt, ſed tranſmutatur per eam quam habet poteſtatem: vnde
                <lb/>
              verbali ſignificatur, & verbo temporis præſentis exprimitur quo res inſtans indicatur, & cui præ­
                <lb/>
              teritum &
                <expan abbr="factũ">factum</expan>
              eſſe non conueniat, eſt enim motus calefactio, non calor: & qui mouetur, calefit;
                <lb/>
              non calefactus eſt. </s>
              <s>& ea quibus accidit vt ſimul fiant & ſint, vbi, ſcilicet, tota mutatio fit ſimul;
                <lb/>
              non motus, ſed
                <foreign lang="grc">ἐνέργειαι</foreign>
              vocantur,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              vt illuminatio & auditio, quæ generationes impropriè
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1164"/>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>