1dicuntur. a atqui generatio non eſt energia, ſed motus. Nec de generatione idem dicere licet, ac
de illuminatione & viſione, quòd ſicut illuminatur pellucidum, & illuminatum eſt, & videt ocu
lus, & vidit: ita quoque ſubſtantia fiat & facta ſit. Neque enim ratio par eſt vtriuſque mutatio
nis: proptereà quòd non licet ante vltimum punctum temporis quo illuminatus eſt aër, dicere
aërem illuſtrari; nihil enim actus, ſeu luminis ab aëre contrahitur ante illud punctum; aut ſi
fortè, per accidens, ex lucidi corporis appropinquatione. Quocirca dicitur luceſcere, quemad
modum ex eius diſceſſu adueſperaſcere, quæ profectò ſignificant motum & ſucceſsionem in aëre
per accidens, per ſe verò in corpore lucido, ex cuius præſentia & abſentia quæ cum tempore fit,
luceſcit & adueſperaſcit. At per ſe ſubſtantia generatur, & cùm generatur, nondum eſt, & è ſemi
ne fit animal, nec dum factum eſt, & plantam produci dicimus & animal in vtero generari, neque
eſſe tum plantam, aut animal. neque illi vocem vllam attribuimus quæ mutationem generis al
terius indicet. quis enim alterari ſemen in vtero dicat? quis alterari ranam dum
de illuminatione & viſione, quòd ſicut illuminatur pellucidum, & illuminatum eſt, & videt ocu
lus, & vidit: ita quoque ſubſtantia fiat & facta ſit. Neque enim ratio par eſt vtriuſque mutatio
nis: proptereà quòd non licet ante vltimum punctum temporis quo illuminatus eſt aër, dicere
aërem illuſtrari; nihil enim actus, ſeu luminis ab aëre contrahitur ante illud punctum; aut ſi
fortè, per accidens, ex lucidi corporis appropinquatione. Quocirca dicitur luceſcere, quemad
modum ex eius diſceſſu adueſperaſcere, quæ profectò ſignificant motum & ſucceſsionem in aëre
per accidens, per ſe verò in corpore lucido, ex cuius præſentia & abſentia quæ cum tempore fit,
luceſcit & adueſperaſcit. At per ſe ſubſtantia generatur, & cùm generatur, nondum eſt, & è ſemi
ne fit animal, nec dum factum eſt, & plantam produci dicimus & animal in vtero generari, neque
eſſe tum plantam, aut animal. neque illi vocem vllam attribuimus quæ mutationem generis al
terius indicet. quis enim alterari ſemen in vtero dicat? quis alterari ranam dum
D
a. 1. Phyſ.
T. c. 62.
T. c. 62.
E
F
a 5. Phyſ.
T.8.
T.8.
b Simp. 1.
de cęlo.
de cęlo.
G
c Sueſſa
nus.
nus.
d 4. Phyſ.
T. 130.
T. 130.
H
e Phyſ.
T.96. 119.
7. Phyſ.
T. 32.
T.96. 119.
7. Phyſ.
T. 32.
T. 59.
A
a 2. Poſt.
B
b T.24.
c T. 25.
C
D
d 9. Met.
c. 6.
c. 6.
a 1. de cęlo.
E
-eodem corpore ſæpe
Altera pars viuit; rudis eſt pars altera tellus?
Neque perfectionem ſuam generatio ad alterius motum aſſequitur. Ob eamque. rem demon
ſtrauit Ariſtoteles b non eſſe idem punctum, quo res fit, & quo facta eſt, non autem quo res al
teratur, & quo facta eſt, vt oſtendere debebat, ſi id quod vltimo antecedit, ad qualitatem, non ad
ſubſtantiam pertineret, & cauſſam eius ſucceſsionis à natura ſubſtantiæ petiit quæ propter ma
teriam eſt diuidua, non autem à natura qualitatis. Erat autem neceſſarium, vt cui primò diuiſio
nis cauſſa competeret, illi etiam primò tempus adſcriberetur. Cùm ergo diuiſionis cauſſa prius
ſubſtantiæ quam qualitati tribuatur; planum quòd tempus item mutationi ſubſtantiæ & ortui,
priuſquam alterationi concedendum. Ad ſubſtantiam verò priuſquam ad qualitatem pertinere
diuiſionem patet, quia ſubſtantia intrinſecus extenta eſt propter materiam in qua eſt dimenſio.
Neque eadem eſt ratio in eo quod illuminatur, & eo quod generatur; nam, quod illuminatur,
vniuerſam poteſtatem è veſtigio amittit, quòd hęc nititur ſola priuatione: ſed poteſtas ad formam
ſubſtantiæ actu contrario fundatur. Idcircò requiritur expulſio formæ veteris, & apparatus qui
dam habilitatis, quam quis neget ad ſubſtantiam pertinere? aliter ſit àc ſiquis nauigandi diſcipli
nam quærat, & eat ad philoſophos. Hęc verò tempore comparatur. Sic ratio par non eſt vtriuſ
que mutationis. Dices fortaſſe ſub motu contineri ortum non per ſe, ſed cum affectione coniun
ctum. Proptereà Simplicium aliquando ſtatuiſſe, c ortum temporis puncto fieri, & tempus in
ſumi in motibus præuiarum affectionum. Sic quoque demonſtrationem ab Ariſtotele conſtitutam
eſſe de ortu cum affectione coniuncto. Quàm id falſum habendum ſit, & ea quæ nuper conſcri
pſimus, & quæ mox ſubiiciemus, facillimè oſtendent. Nam primùm ipſe motus, necnon eius de
finitio ſunt communia ad vnum. At iam dictum eſt eorum attributa peti à partibus. Quare quen
admodum motus eſt actus mobilis generatim ſumpti, ſic motus ad locum eſt actus mobilis ad
locum, vt tale eſt ſpeciatim: & augmentatio actus augeſcentis, quatenus huiuſmodi, conſimili
ter alteratio & affectio. Ita ergo & generatio, actus generabilis, quatenus generabile eſt. Ergo &
ſeorſum actus ille imperfectus pertinebit ad generationem, & ſucceſsio igitur eandem per ſe co
mitabitur. Tùm prętereà quoniam Ariſtoteles ſæpiſsimè nugaretur. d Nam frequentiſsimè, cùm
docet motum eſſe in tempore, poſtquam de alteratione meminiſſet & ortu, eorum rationem ſem
per habet ſeparatim, & ſingulas mutationes recenſet ſeorſum. Et profectò ſi ortus eſſet in tem
pore propter affectiones & alterationem, ſat habuiſſet, ſi alterationem ſolam commemoraſſet;
aut ſaltem nos monuiſſet propter ambiguitatem generationis, quam'nam generationem ibi acci
peret. Quin aliquando, cùm demonſtraret e tempus aliquid eſſe motus, admonuit nos, ne cape
remus motum à mutatione ſeiunctum. intelligo verò mutationem illam, de qua iam dictum fuit
quæ comprehenditur ſub definitione motus, & ab energia ſeparatur. Talis igitur mutatio, qua
tenus huiuſmodi, eſt in tempore. Ergo ex analytico præcepto omnis talis mutatio. Talis autem
eſt generatio ſubſtantiæ. Ita etiam docens omnem motum eſſe diuiduum, meminit de ortu & in
teritu, f in eisque. partem quandam fieri teſtatus eſt, quandam verò eſſe factam. Prętereà conclu
ſit. Si puncto temporis aliquid fieret, genitum eſſet abſque eo, quòd gigneretur: fieret item ſimul
& factum eſſet, vt planè perſpicias, non eandem eſſe rationem ortus & illuminationis. Ex quo,
ſi in alio puncto fit res, in alio facta eſt, & inter duo puncta tempus intercedit; generatio quoque
fiet in tempore. Etiam paullò poſt g apertiſsimè teſtatur de omni mutatione, eam in tempore
fieri, ſub qua neceſſe eſt item comprehendi generationem, niſi dicamus eam eſſe ex ordine perfi
cientium, quod non opinor, cùm obeatur cum deſtructione oppoſiti. Talis autem ratio ſic com
mouit Simplicium, vt parùm ſibi conſtitiſſe videatur. Nam cùm olim ipſe dixiſſet, tempus, ſcili
cet, quod in generatione ponitur, ad pręuias affectiones attinere, is demum h generationem tem
pore abſolui docuerit, & quanuis ἀθροά mutatio dicatur, τὸ ἀθρόον οὐ κατὰ τὸ ἅχρονον, ideſt,
quod confertim eſt, non quòd è veſtigio fiat; verùm quòd vniuersè & omni ex parte foret, idem
ſtrauit Ariſtoteles b non eſſe idem punctum, quo res fit, & quo facta eſt, non autem quo res al
teratur, & quo facta eſt, vt oſtendere debebat, ſi id quod vltimo antecedit, ad qualitatem, non ad
ſubſtantiam pertineret, & cauſſam eius ſucceſsionis à natura ſubſtantiæ petiit quæ propter ma
teriam eſt diuidua, non autem à natura qualitatis. Erat autem neceſſarium, vt cui primò diuiſio
nis cauſſa competeret, illi etiam primò tempus adſcriberetur. Cùm ergo diuiſionis cauſſa prius
ſubſtantiæ quam qualitati tribuatur; planum quòd tempus item mutationi ſubſtantiæ & ortui,
priuſquam alterationi concedendum. Ad ſubſtantiam verò priuſquam ad qualitatem pertinere
diuiſionem patet, quia ſubſtantia intrinſecus extenta eſt propter materiam in qua eſt dimenſio.
Neque eadem eſt ratio in eo quod illuminatur, & eo quod generatur; nam, quod illuminatur,
vniuerſam poteſtatem è veſtigio amittit, quòd hęc nititur ſola priuatione: ſed poteſtas ad formam
ſubſtantiæ actu contrario fundatur. Idcircò requiritur expulſio formæ veteris, & apparatus qui
dam habilitatis, quam quis neget ad ſubſtantiam pertinere? aliter ſit àc ſiquis nauigandi diſcipli
nam quærat, & eat ad philoſophos. Hęc verò tempore comparatur. Sic ratio par non eſt vtriuſ
que mutationis. Dices fortaſſe ſub motu contineri ortum non per ſe, ſed cum affectione coniun
ctum. Proptereà Simplicium aliquando ſtatuiſſe, c ortum temporis puncto fieri, & tempus in
ſumi in motibus præuiarum affectionum. Sic quoque demonſtrationem ab Ariſtotele conſtitutam
eſſe de ortu cum affectione coniuncto. Quàm id falſum habendum ſit, & ea quæ nuper conſcri
pſimus, & quæ mox ſubiiciemus, facillimè oſtendent. Nam primùm ipſe motus, necnon eius de
finitio ſunt communia ad vnum. At iam dictum eſt eorum attributa peti à partibus. Quare quen
admodum motus eſt actus mobilis generatim ſumpti, ſic motus ad locum eſt actus mobilis ad
locum, vt tale eſt ſpeciatim: & augmentatio actus augeſcentis, quatenus huiuſmodi, conſimili
ter alteratio & affectio. Ita ergo & generatio, actus generabilis, quatenus generabile eſt. Ergo &
ſeorſum actus ille imperfectus pertinebit ad generationem, & ſucceſsio igitur eandem per ſe co
mitabitur. Tùm prętereà quoniam Ariſtoteles ſæpiſsimè nugaretur. d Nam frequentiſsimè, cùm
docet motum eſſe in tempore, poſtquam de alteratione meminiſſet & ortu, eorum rationem ſem
per habet ſeparatim, & ſingulas mutationes recenſet ſeorſum. Et profectò ſi ortus eſſet in tem
pore propter affectiones & alterationem, ſat habuiſſet, ſi alterationem ſolam commemoraſſet;
aut ſaltem nos monuiſſet propter ambiguitatem generationis, quam'nam generationem ibi acci
peret. Quin aliquando, cùm demonſtraret e tempus aliquid eſſe motus, admonuit nos, ne cape
remus motum à mutatione ſeiunctum. intelligo verò mutationem illam, de qua iam dictum fuit
quæ comprehenditur ſub definitione motus, & ab energia ſeparatur. Talis igitur mutatio, qua
tenus huiuſmodi, eſt in tempore. Ergo ex analytico præcepto omnis talis mutatio. Talis autem
eſt generatio ſubſtantiæ. Ita etiam docens omnem motum eſſe diuiduum, meminit de ortu & in
teritu, f in eisque. partem quandam fieri teſtatus eſt, quandam verò eſſe factam. Prętereà conclu
ſit. Si puncto temporis aliquid fieret, genitum eſſet abſque eo, quòd gigneretur: fieret item ſimul
& factum eſſet, vt planè perſpicias, non eandem eſſe rationem ortus & illuminationis. Ex quo,
ſi in alio puncto fit res, in alio facta eſt, & inter duo puncta tempus intercedit; generatio quoque
fiet in tempore. Etiam paullò poſt g apertiſsimè teſtatur de omni mutatione, eam in tempore
fieri, ſub qua neceſſe eſt item comprehendi generationem, niſi dicamus eam eſſe ex ordine perfi
cientium, quod non opinor, cùm obeatur cum deſtructione oppoſiti. Talis autem ratio ſic com
mouit Simplicium, vt parùm ſibi conſtitiſſe videatur. Nam cùm olim ipſe dixiſſet, tempus, ſcili
cet, quod in generatione ponitur, ad pręuias affectiones attinere, is demum h generationem tem
pore abſolui docuerit, & quanuis ἀθροά mutatio dicatur, τὸ ἀθρόον οὐ κατὰ τὸ ἅχρονον, ideſt,
quod confertim eſt, non quòd è veſtigio fiat; verùm quòd vniuersè & omni ex parte foret, idem