Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="156"/>
              dicuntur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              atqui generatio non eſt energia, ſed motus. </s>
              <s>Nec de generatione idem dicere licet, ac
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1165"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1166"/>
                <lb/>
              de illuminatione & viſione, quòd ſicut illuminatur pellucidum, & illuminatum eſt, & videt ocu­
                <lb/>
              lus, & vidit: ita quoque ſubſtantia fiat & facta ſit. </s>
              <s>Neque enim ratio par eſt vtriuſque mutatio­
                <lb/>
              nis: proptereà quòd non licet ante vltimum punctum temporis quo illuminatus eſt aër, dicere
                <lb/>
              aërem illuſtrari; nihil enim actus, ſeu luminis ab aëre contrahitur ante illud punctum; aut ſi
                <lb/>
              fortè, per accidens, ex lucidi corporis appropinquatione. </s>
              <s>Quocirca dicitur luceſcere, quemad­
                <lb/>
              modum ex eius diſceſſu adueſperaſcere, quæ profectò ſignificant motum & ſucceſsionem in aëre
                <lb/>
              per accidens, per ſe verò in corpore lucido, ex cuius præſentia & abſentia quæ cum tempore fit,
                <lb/>
              luceſcit & adueſperaſcit. </s>
              <s>At per ſe ſubſtantia generatur, & cùm generatur, nondum eſt, & è ſemi­
                <lb/>
              ne fit animal, nec dum factum eſt, & plantam produci dicimus & animal in vtero generari, neque
                <lb/>
              eſſe tum plantam, aut animal. </s>
              <s>neque illi vocem vllam attribuimus quæ mutationem generis al­
                <lb/>
              terius indicet. </s>
              <s>quis enim alterari ſemen in vtero dicat? </s>
              <s>quis alterari ranam dum</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1145"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1146"/>
              a. 1. Phyſ.
                <lb/>
              T. c. 62.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1147"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1148"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1149"/>
              a 5. Phyſ.
                <lb/>
              T.8.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1150"/>
              b Simp. 1.
                <lb/>
              de cęlo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1151"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1152"/>
              c Sueſſa­
                <lb/>
              nus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1153"/>
              d 4. Phyſ.
                <lb/>
              T. 130.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1154"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1155"/>
              e Phyſ.
                <lb/>
              T.96. 119.
                <lb/>
                <lb/>
              7. Phyſ.
                <lb/>
              T. 32.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1156"/>
              T. 59.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1157"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1158"/>
              a 2. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1159"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1160"/>
              b T.24.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1161"/>
              c T. 25.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1162"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1163"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1164"/>
              d 9. Met.
                <lb/>
              c. 6.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1165"/>
              a 1. de cęlo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1166"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              -eodem corpore ſæpe</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Altera pars viuit; rudis eſt pars altera tellus
                <emph.end type="italics"/>
              ?</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Neque perfectionem ſuam generatio ad alterius motum aſſequitur. </s>
              <s>Ob
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>rem demon­
                <lb/>
              ſtrauit Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              non eſſe idem punctum, quo res fit, & quo facta eſt, non autem quo res al­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1167"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1168"/>
                <lb/>
              teratur, & quo facta eſt, vt oſtendere debebat, ſi id quod vltimo antecedit, ad qualitatem, non ad
                <lb/>
              ſubſtantiam pertineret, & cauſſam eius ſucceſsionis à natura ſubſtantiæ petiit quæ propter ma­
                <lb/>
              teriam eſt diuidua, non autem à natura qualitatis. </s>
              <s>Erat autem neceſſarium, vt cui primò diuiſio­
                <lb/>
              nis cauſſa competeret, illi etiam primò tempus adſcriberetur. </s>
              <s>Cùm ergo diuiſionis cauſſa prius
                <lb/>
              ſubſtantiæ quam qualitati tribuatur; planum quòd tempus item mutationi ſubſtantiæ & ortui,
                <lb/>
              priuſquam alterationi concedendum. </s>
              <s>Ad ſubſtantiam verò priuſquam ad qualitatem pertinere
                <lb/>
              diuiſionem patet, quia ſubſtantia intrinſecus extenta eſt propter materiam in qua eſt dimenſio.
                <lb/>
              </s>
              <s>Neque eadem eſt ratio in eo quod illuminatur, & eo quod generatur; nam, quod illuminatur,
                <lb/>
              vniuerſam poteſtatem è veſtigio amittit, quòd hęc nititur ſola priuatione: ſed poteſtas ad
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <lb/>
              ſubſtantiæ actu contrario fundatur. </s>
              <s>Idcircò requiritur expulſio formæ veteris, & apparatus qui­
                <lb/>
              dam habilitatis, quam quis neget ad ſubſtantiam pertinere? </s>
              <s>aliter ſit àc ſiquis nauigandi diſcipli­
                <lb/>
              nam quærat, & eat ad philoſophos. </s>
              <s>Hęc verò tempore comparatur. </s>
              <s>Sic ratio par non eſt vtriuſ­
                <lb/>
              que mutationis. </s>
              <s>Dices fortaſſe ſub motu contineri ortum non per ſe, ſed cum affectione coniun­
                <lb/>
              ctum. </s>
              <s>Proptereà Simplicium aliquando ſtatuiſſe,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              ortum temporis puncto fieri, & tempus in­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1169"/>
                <lb/>
              ſumi in motibus præuiarum affectionum. </s>
              <s>Sic quoque demonſtrationem ab Ariſtotele
                <expan abbr="conſtitutã">conſtitutam</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1170"/>
                <lb/>
              eſſe de ortu cum affectione coniuncto. </s>
              <s>Quàm id falſum habendum ſit, & ea quæ nuper conſcri­
                <lb/>
              pſimus, & quæ mox ſubiiciemus, facillimè oſtendent. </s>
              <s>Nam primùm ipſe motus, necnon eius de­
                <lb/>
              finitio ſunt communia ad vnum. </s>
              <s>At iam dictum eſt eorum attributa peti à partibus. </s>
              <s>Quare
                <expan abbr="quẽ-admodum">quen­
                  <lb/>
                admodum</expan>
              motus eſt actus mobilis generatim ſumpti, ſic motus ad locum eſt actus mobilis ad
                <lb/>
              locum, vt tale eſt ſpeciatim: & augmentatio actus augeſcentis, quatenus huiuſmodi, conſimili­
                <lb/>
              ter alteratio & affectio. </s>
              <s>Ita ergo & generatio, actus generabilis, quatenus generabile eſt. </s>
              <s>Ergo &
                <lb/>
              ſeorſum actus ille imperfectus pertinebit ad generationem, & ſucceſsio igitur eandem per ſe co­
                <lb/>
              mitabitur. </s>
              <s>Tùm prętereà quoniam Ariſtoteles ſæpiſsimè nugaretur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              Nam frequentiſsimè, cùm
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1171"/>
                <lb/>
              docet motum eſſe in tempore, poſtquam de alteratione meminiſſet & ortu, eorum
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              ſem­
                <lb/>
              per habet ſeparatim, & ſingulas mutationes recenſet ſeorſum. </s>
              <s>Et profectò ſi ortus eſſet in tem­
                <lb/>
              pore propter affectiones & alterationem, ſat habuiſſet, ſi alterationem ſolam commemoraſſet;
                <lb/>
              aut ſaltem nos monuiſſet propter ambiguitatem generationis, quam'nam generationem ibi acci­
                <lb/>
              peret. </s>
              <s>Quin aliquando, cùm demonſtraret
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              tempus aliquid eſſe motus, admonuit nos, ne cape­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1172"/>
                <lb/>
              remus motum à mutatione ſeiunctum. </s>
              <s>intelligo verò mutationem illam, de qua iam
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              fuit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1173"/>
                <lb/>
              quæ comprehenditur ſub definitione motus, & ab energia ſeparatur. </s>
              <s>Talis igitur mutatio, qua­
                <lb/>
              tenus huiuſmodi, eſt in tempore. </s>
              <s>Ergo ex analytico præcepto omnis talis mutatio. </s>
              <s>Talis autem
                <lb/>
              eſt generatio ſubſtantiæ. </s>
              <s>Ita etiam docens omnem motum eſſe diuiduum, meminit de ortu & in­
                <lb/>
              teritu,
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              in
                <expan abbr="eisq́">eisque</expan>
              . </s>
              <s>partem quandam fieri teſtatus eſt, quandam verò eſſe factam. </s>
              <s>Prętereà conclu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1174"/>
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s>Si puncto temporis aliquid fieret, genitum eſſet abſque eo, quòd gigneretur: fieret item ſimul
                <lb/>
              & factum eſſet, vt planè perſpicias, non eandem eſſe rationem ortus & illuminationis. </s>
              <s>Ex quo,
                <lb/>
              ſi in alio puncto fit res, in alio facta eſt, & inter duo puncta tempus intercedit; generatio quoque
                <lb/>
              fiet in tempore. </s>
              <s>Etiam paullò poſt
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              apertiſsimè teſtatur de omni mutatione, eam in tempore
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1175"/>
                <lb/>
              fieri, ſub qua neceſſe eſt item comprehendi generationem, niſi dicamus eam eſſe ex ordine perfi­
                <lb/>
              cientium, quod non opinor, cùm obeatur cum deſtructione oppoſiti. </s>
              <s>Talis autem ratio ſic com­
                <lb/>
              mouit Simplicium, vt parùm ſibi conſtitiſſe videatur. </s>
              <s>Nam cùm olim ipſe dixiſſet, tempus, ſcili­
                <lb/>
              cet, quod in generatione ponitur, ad pręuias affectiones attinere, is demum
                <emph type="sup"/>
              h
                <emph.end type="sup"/>
              generationem tem­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1176"/>
                <lb/>
              pore abſolui docuerit, & quanuis
                <foreign lang="grc">ἀθροά</foreign>
              mutatio dicatur,
                <foreign lang="grc">τὸ ἀθρόον οὐ κατὰ τὸ ἅχρονον</foreign>
              , ideſt,
                <lb/>
              quod confertim eſt, non quòd è veſtigio fiat; verùm quòd vniuersè & omni ex parte foret, idem </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>