Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
171
171
172
172
173
173
174
174
175
175
176
176
177
177
178
178
179
179
180
180
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="158"/>
              tia terminus eſt alterius qui eſt ſecundum qualitatem. </s>
              <s>Nemo re vera, ni prorſus fallor, hanc
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1183"/>
                <lb/>
              rem in eam ſententiam ſubtilius expreſsit. </s>
              <s>Attamen hæc illum ita iuuent, veluti prouerbio fer­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s>Vt lippum pictę tabulæ, fomenta podagram. </s>
              <s>Nam mitto hæc non eſſe ex Auerrois ſen­
                <lb/>
              tentia pronunciata; quippe qui elementorum formas intendi & remitti profeſſus ſit: quam­
                <lb/>
              obrem fieri non poteſt, quin eorum generatio tempore abſoluatur. </s>
              <s>Verùm ſiquis opinionem
                <lb/>
              Auerrois defendere nolit; audiat quo pacto aduerſentur hæc Ariſtoteli,
                <expan abbr="eiuſq.">eiuſque</expan>
              firma decreta op­
                <lb/>
              pugnent. </s>
              <s>In primis ſi ſucceſsio generationi ſubſtantiæ conueniret beneficio qualitatis adnexæ:
                <lb/>
              certè cauſſa ſucceſsionis in generatione à qualitatis ingenio petenda foret: aliter eſſet cauſſa per
                <lb/>
              accidens, & à demonſtratione abhorrens. </s>
              <s>Sed cauſſa ſucceſsionis ab Ariſtotele aſsignatur quæ
                <lb/>
              ducitur à ſubſtantia, nempe diuiſio quæ per ſe ineſt in ſubſtantia, quoniam eſt per ſe quanta, &
                <lb/>
              extenta eſt & partibilis propter materiam, quemadmodum ſuperiore capite ſcripſimus: Ergo
                <lb/>
              ſucceſsio non à qualitate arceſſenda eſt, ſed à ſubſtantia. </s>
              <s>Prætereà docemur
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              in permanenti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1184"/>
                <lb/>
              bus vltimum non eſſe rei quæ corrumpebatur, reperiri: atqui ſignificat hoc ordinem & habi­
                <lb/>
              tudinem ad aliud non eſſe quod medium ſit inter eſſe ſimpliciter & non eſſe ſimpliciter, nec vlti­
                <lb/>
              mum ſit, & videre eſt Ariſtotelem in ea demonſtratione rationem habere inſtantium, & formas
                <lb/>
              ipſas ex inſtantibus iudicare,
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>diuerſa
                <expan abbr="cõſtituere">conſtituere</expan>
              quibus, ſcilicet, res ipſa fit, & quibus facta eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1185"/>
                <lb/>
              Adde etiam quòd Ariſtoteles eundem progreſſum obſeruari docet in alteratione & ortu, quòd
                <lb/>
              ſi in affectione inſtantia quibus fit res, & quibus eſt facta, non ſunt eadem; in ortu quoque di­
                <lb/>
              uerſa ſint inſtantia neceſſe eſt. </s>
              <s>Nunquid eò confugient, vt hæc diuiſio ſit ſubiecti, & ſecundum
                <lb/>
              parteis quantas? </s>
              <s>Non licet profectò; ibi enim oſtenditur, cur non ſit primum mutatum eſſe,
                <lb/>
              & cur id quod eſt nunc, antefiebat, & nihil eſt factum, quin prius fieret, & nihil fieri quin habue­
                <lb/>
              rit partem factam, & quòd omnis generatio perpetuò conſtat ex eo quod fit, & eo quod factum
                <lb/>
              eſt, & agitur perſpicuè non de partibus quantitatis ſubiecti, ſed partibus, & continuatione mo­
                <lb/>
              tus, quatenus eſt forma fluens. </s>
              <s>Prætereà concluderetur oppoſitum eius quod vult Ariſtoteles:
                <lb/>
              vult enim ibi oſtendere in generatione non dari primum genitum: at in re & ſubiecto datur pri­
                <lb/>
              mum genitum quod eſt minimum, & in animali præcipuè, vt pluribus explicatum eſt ab Auer­
                <lb/>
              roë 7. Phyſ. cùm quæritur, vtrùm omne quod per ſe moueatur, à ſeipſo primò moueatur. </s>
              <s>Et 8.
                <lb/>
              Phyſ. concluditur primum in re. </s>
              <s>Quare paret Ariſtotelem non agere de partibus quanti, ſed
                <lb/>
              ortus. </s>
              <s>Addo etiam decretum Ariſtotelis ex 9. Met. T. 14. vbi docet in ortu eſſe quaſdam parteis
                <lb/>
              factas, quæ remanent in re genita, ex quibus tota ſubſtantia conſiſtit. </s>
              <s>Si igitur reipſa dicet ra­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1186"/>
                <lb/>
              tione diuerſa ſunt genita quæ antea gignebantur; ergo & quæ gignebantur erunt ſubſtantiæ par­
                <lb/>
              tes: aliter è non ſubſtantiis ſubſtantia fieret; neque tergiuerſari licet,
                <expan abbr="nanq;">nanque</expan>
              eius verba generatim
                <lb/>
              comprehendunt
                <expan abbr="quencunq.">quencunque</expan>
              motum per ſe, & confirmantur iis quæ conſtituta fuerant in libris
                <lb/>
              de motu, in quibus ea planè decernuntur quę dicuntur & dicentur à nobis. </s>
              <s>Ex quo dicendum
                <lb/>
              non eſt hæc à ſola mente, non autem à natura diſtingui, quod item multò prius expoſitum fue­
                <lb/>
              rat, cùm ſit concluſum, ortus quoque non eſſe primum aliquid, ſed vltimum,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              eo enim pacto,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1187"/>
                <lb/>
              non eadem re ſunt generatio & genitum eſſe; ſed ipſa
                <expan abbr="quoq;">quoque</expan>
              tendit ad formam quæ eſt à ſe ipſa
                <lb/>
              diſtincta. </s>
              <s>Venit item mihi illud in mentem, quod valeat ad eandem theſin conuellendam.
                <lb/>
              </s>
              <s>Si priuatio principium eſt, dum fit res, non autem poſtquàm facta eſt. </s>
              <s>Ergo aliud inſtans, quo
                <lb/>
              fit res & quo facta eſt, vt
                <expan abbr="cuiq́">cuique</expan>
              . </s>
              <s>perſpicuum eſſe poteſt. </s>
              <s>Si id ita eſt. </s>
              <s>Igitur in tempore generatio.
                <lb/>
              </s>
              <s>Neque potes effugere laqueum, quia prius illud inſtans ad pręuias affectiones referatur, cùm pri­
                <lb/>
              uatio principium ſit ſubſtantiæ primò, tum deinde accidentis, vt docuit nos Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Itaque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1188"/>
                <lb/>
              pertinet illa mutatio ad ſubſtantiam ipſam, non ad qualitates. </s>
              <s>Neque item videtur inſtantiam
                <lb/>
              tollere quòd ſit quidem principium priuatio, dum fit res, quod tamen fieri ſolùm ratione, non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1189"/>
                <lb/>
              tempore ſegregetur ab eo quod factum eſt. </s>
              <s>Dicam enim hîc, vt dixit aliquando Ariſtoteles ex
                <lb/>
              Simonide orationem hanc ſimilem illius eſſe quam ſerui pronunciant; nam propter mendacia.
                <lb/>
              </s>
              <s>quæ ab initio dixere,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              longam ipſos orationem contexere oportet. </s>
              <s>Si enim ſola ratione ſegre­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1190"/>
                <lb/>
              gatur fieri in quo eſt priuatio à facto eſſe in quo eſt forma: ergo etiam ſimul & in eodem puncto
                <lb/>
              temporis erunt priuatio & forma,
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>erit ſimul & non erit; quam difficultatem vt tolleret
                <lb/>
              Ariſtoteles, coactus fuit ponere vltimum non eſſe in quo priuatio prorſus extingueretur. </s>
              <s>Itaque
                <lb/>
              eſt aliud punctum, & reipſa ſeparatum quo priuatio principium eſt rei, dum fit, atque illud quo
                <lb/>
              facta res eſt. </s>
              <s>Poſtremò ſequeretur, non in eodem prædicamento futurum eſſe actum & poteſta­
                <lb/>
              tem, cuius actus eſſet ipſa mutatio. </s>
              <s>Nam poſteà docebimus in generatione proceſſum eſſe à
                <lb/>
              prima poteſtate ad vltimam cum qua forma exiſtit. </s>
              <s>Nunc cùm in indiuiduo ſit res, erit in præ­
                <lb/>
              dicamento ſubſtantiæ poteſtas vltima ſolum; vbi ergo præcedentes? </s>
              <s>Ita igitur patet vt tempus
                <lb/>
              quoque pertineat ad ortum, & quemadmodum generatio ſimpliciter ſit obnoxia tempori. </s>
              <s>Ne­
                <lb/>
              que illud omittendum, quòd vbi adeſt diſcrimen inſtantium in mutatione neceſſariò requiritur
                <lb/>
              tempus, ne fortè dicamus, cùm diuerſæ partes in diuerſis fiant inſtantibus, & ex iis non fiat tem­
                <lb/>
              pus, etiam earum ortum totum inſtanti abſolui, ſiquidem tollant hæc iudicium Ariſtotelis </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>