1ria, & de talibus moueri & quieſcere dicitur, ex non ſubiecto in non ſubiectum mutatio nulla,
vt docet Ariſtoteles 11. primæ phil. T. 10. quòd in his nulla neque contrarietas, neque contradi
ctio, neque oppoſitio, propriiſsimè verò mutatio ponitur in contradicentibus. Motus etiam com
muniſsimè accipitur, vt proceſſus ſcilicet ab imperfecto ad perfectum, qui eſſe ſolet in quattuor
primis categoriis ſubſtantia, quanto, quali, & ipſo vbi; ac ſub ea amplitudine definitur 3. Phyſ.
propriiſsimè autem motus eſt ex ſubiecto in ſubiectum, & illi opponitur quies. ſic etiam γένεσις,
.i. generatio videtur eſſe vox multiplex, & modo ſignificat quiddam factum, aliàs quiddam fiens.
Nam mos eſt Græcę linguæ vti conſimilibus nominum formulis quæ grammatici verbalia nun
cupant, quibus actus & poteſtas ſignificentur, & quod factum eſt & fiens, vt σύνθετον, quod actu
compoſitum eſt, & quod eſt poteſtate & σῆψις eſt putredo alio nomine σαπρότης, & putrefactio
ideſt via in putredinem, & κρᾶσις temperatio, atque temperies: & ενωσις vnitio atque vnio, ſi
ue concordatio & concordia: ſimiliter etiam γένεσις, & μεταβολή generatio, & quod genitum
eſt; tranſmutatio & quod tranſmutatum eſt, ita enim deficientibus vocibus quę indicent actum
iam perfectum, quemadmodum concordia, temperies, & putredo, liceat nobis perſpicuitatis gra
tia generationem completam exprimere, noui enim optimè genitum & tranſmutatum rem ipſam
propriè notare quę iam facta ſit; ſed quia transfertur etiam ad ſignificandum mutationis ſuę ter
minum, genitum quidem generationis, tranſmutatum verò tranſmutationis; exiſtimaui poſſe
me abuti vocibus eiuſmodi ad declarandum id quod in pręſentia quærimus. Secundò generatio
ſumitur pro illo progreſſu qui eſt à ſubſtantia imperfecta ad ſubſtantiam perfectam, vt cùm è ſe
mine fit homo, & in hac notione comprehenditur ſub definitione motus primi ſignificati, & qui
explicatus eſt 3. Phyſ. Poſtremò generatio eſt tranſitus ex non ſubiecto in ſubiectum & à non eſ
ſe ſimpliciter ad eſſe ſimpliciter, ideſt, mutatio, inter id quod nullo modo conſecutum eſt deno
minationem finis, neque perdidit adhuc nomen & definitionem, quam habebat, & illud quod
aliam denominationem & definitionem ſibi comparauit. veluti cùm fit homo è ſemine eſt illuc
vſque ſemen, quouſque homo abſolutus eſt, & cùm primùm abſolutus eſt homo, non eſt amplius
ſemen, ſed transformatum eſt in hominem, & appellatur homo, & definitur vt homo, & hęc eſt
mutatio propriè; quoniam hæc ſunt contradicentia, tametſi & hæc diſtribuitur in eam quæ ſim
pliciter eſt, & quæ aliquo modo vt cùm ex non albo fit album. Quare ſiquando dixerit Ariſto
teles τὸ κατὰ δυναμιν non moueri, vt 11. primæ philoſophiæ, vel intelligi id quod opponitur ei
quod eſt ſimpliciter, & propter aliquem actum; talis verò eſt materies, vel motus acceptus eſt in
tertio ſignificato, & preſsius quàm ſumptus fuerit 3. Phyſ. Quanquam etiam alia latebra dete
gitur ex ipſis ipſiuſmet Ariſtotelis verbis ſiquidem motus ſit ex ſubiecto in ſubiectum, eo quòd
in generatione item ſit aliquid quod eſt ex parte termini à quo & eius quod ille vocat τὸ γινό
μενον, ideſt fiens: neque enim eſt per ſe non ens, & quamuis in eo ſit priuatio, etiam priuatio ſi
gnificatur affirmatione, & eſt quoquomodo poſitiuum; ideoque. de illo motus iure prędicabitur;
ſimilique. modo accipere licet ea quæ dicuntur ab eodem de corruptione, quod ratione qua eſt id
in quod eſt facta corruptio, erit in ſubiectum, & verò de illo poterit dici motus. Quicquid ſit
tamen non inficias iuerim, tranſmutationem quatenus ſignificat hoc poſt hoc, & ſolam forma
rum ſucceſsionem excluſo & circunſcripto progreſſu ab vna forma ad alteram, qui ſpectatur in
materia, eſſe ſine tempore: veruntamen 3. Phyſ. nullam eius haberi rationem, vt contrà eam quę
notat progreſſum, puncto temporis obiri nego; quam item definiri placet 3. Phyſ. ſic γένεσιν,
ſi formarum ſucceſsionem ſolam ſignificet, & id quod genito reſpondet, ſubitam eſſe non nega
uerim; & vt obitur inter contradicentia, eam tamen conueniri, dum traderetur definitio motus.
Quòd ſi γένεσις progreſſum notet ab vna forma ad alteram, & ab imperfecta ſubſtantia ad per
fectam, veluti à ſemine ad hominem; dum ſcilicet forma quæ poſteà labefactatur in progreſſu
& ad extremum deletur, ſalua integraque. erat, ad eam tendit in quam poſteà deſinit; eam qui
dem ſub motus definitione comprehendi, & aliquo modo ſe habere dicimus ad tempus. De hoc
ergo nunc diſputatur, & poſtremum hoc ſignificatum in controuerſiam venit. Id Latini dicunt
ex duobus conſtare primordiis, affectione, ſeu præuia diſpoſitione, atque introductione formæ
quæ pertinet ad ſubſtantiam. Neque id ſine firmo & graui teſtimonio (locum enim ego indi
cabo, licet illos latêre videatur) quòd Ariſtoteles ipſe a tum generandi officium deleget efficien
ti, vbi iam fuerit præparata materia, & ab ea pulſum ſit omne impedimentum. atqui re ita ſe ha
bente ſuccedit id è veſtigio. Igitur etiam res ipſa ſubitò generabitur: cetera quæ antecedunt ad
apparatum materię referentur: aut ſi rectius dicere velimus; non generabitur res, ſed genita erit.
De hac ipſa re nunc quoque nos agamus hinc ſumpto exordio. Nam motus atque omnino mu
tatio præſefert imperfectionem quandam quę ſuopte impulſu dirigitur, & tendit ad perfectionem.
Iam enim accipio naturam & poteſtatem quæ eſt ad oppoſita, ſemper dirigi per ſe ad perfectius;
ad imperfectius verò non dirigi, aut non per ſe, ſed ex euento. Quòd ſiquis percunctetur, vnde
nam talis imperfectio ducatur in ſubſtantia, repetam hîc ego breuiter, tria eſſe generationis
vt docet Ariſtoteles 11. primæ phil. T. 10. quòd in his nulla neque contrarietas, neque contradi
ctio, neque oppoſitio, propriiſsimè verò mutatio ponitur in contradicentibus. Motus etiam com
muniſsimè accipitur, vt proceſſus ſcilicet ab imperfecto ad perfectum, qui eſſe ſolet in quattuor
primis categoriis ſubſtantia, quanto, quali, & ipſo vbi; ac ſub ea amplitudine definitur 3. Phyſ.
propriiſsimè autem motus eſt ex ſubiecto in ſubiectum, & illi opponitur quies. ſic etiam γένεσις,
.i. generatio videtur eſſe vox multiplex, & modo ſignificat quiddam factum, aliàs quiddam fiens.
Nam mos eſt Græcę linguæ vti conſimilibus nominum formulis quæ grammatici verbalia nun
cupant, quibus actus & poteſtas ſignificentur, & quod factum eſt & fiens, vt σύνθετον, quod actu
compoſitum eſt, & quod eſt poteſtate & σῆψις eſt putredo alio nomine σαπρότης, & putrefactio
ideſt via in putredinem, & κρᾶσις temperatio, atque temperies: & ενωσις vnitio atque vnio, ſi
ue concordatio & concordia: ſimiliter etiam γένεσις, & μεταβολή generatio, & quod genitum
eſt; tranſmutatio & quod tranſmutatum eſt, ita enim deficientibus vocibus quę indicent actum
iam perfectum, quemadmodum concordia, temperies, & putredo, liceat nobis perſpicuitatis gra
tia generationem completam exprimere, noui enim optimè genitum & tranſmutatum rem ipſam
propriè notare quę iam facta ſit; ſed quia transfertur etiam ad ſignificandum mutationis ſuę ter
minum, genitum quidem generationis, tranſmutatum verò tranſmutationis; exiſtimaui poſſe
me abuti vocibus eiuſmodi ad declarandum id quod in pręſentia quærimus. Secundò generatio
ſumitur pro illo progreſſu qui eſt à ſubſtantia imperfecta ad ſubſtantiam perfectam, vt cùm è ſe
mine fit homo, & in hac notione comprehenditur ſub definitione motus primi ſignificati, & qui
explicatus eſt 3. Phyſ. Poſtremò generatio eſt tranſitus ex non ſubiecto in ſubiectum & à non eſ
ſe ſimpliciter ad eſſe ſimpliciter, ideſt, mutatio, inter id quod nullo modo conſecutum eſt deno
minationem finis, neque perdidit adhuc nomen & definitionem, quam habebat, & illud quod
aliam denominationem & definitionem ſibi comparauit. veluti cùm fit homo è ſemine eſt illuc
vſque ſemen, quouſque homo abſolutus eſt, & cùm primùm abſolutus eſt homo, non eſt amplius
ſemen, ſed transformatum eſt in hominem, & appellatur homo, & definitur vt homo, & hęc eſt
mutatio propriè; quoniam hæc ſunt contradicentia, tametſi & hæc diſtribuitur in eam quæ ſim
pliciter eſt, & quæ aliquo modo vt cùm ex non albo fit album. Quare ſiquando dixerit Ariſto
teles τὸ κατὰ δυναμιν non moueri, vt 11. primæ philoſophiæ, vel intelligi id quod opponitur ei
quod eſt ſimpliciter, & propter aliquem actum; talis verò eſt materies, vel motus acceptus eſt in
tertio ſignificato, & preſsius quàm ſumptus fuerit 3. Phyſ. Quanquam etiam alia latebra dete
gitur ex ipſis ipſiuſmet Ariſtotelis verbis ſiquidem motus ſit ex ſubiecto in ſubiectum, eo quòd
in generatione item ſit aliquid quod eſt ex parte termini à quo & eius quod ille vocat τὸ γινό
μενον, ideſt fiens: neque enim eſt per ſe non ens, & quamuis in eo ſit priuatio, etiam priuatio ſi
gnificatur affirmatione, & eſt quoquomodo poſitiuum; ideoque. de illo motus iure prędicabitur;
ſimilique. modo accipere licet ea quæ dicuntur ab eodem de corruptione, quod ratione qua eſt id
in quod eſt facta corruptio, erit in ſubiectum, & verò de illo poterit dici motus. Quicquid ſit
tamen non inficias iuerim, tranſmutationem quatenus ſignificat hoc poſt hoc, & ſolam forma
rum ſucceſsionem excluſo & circunſcripto progreſſu ab vna forma ad alteram, qui ſpectatur in
materia, eſſe ſine tempore: veruntamen 3. Phyſ. nullam eius haberi rationem, vt contrà eam quę
notat progreſſum, puncto temporis obiri nego; quam item definiri placet 3. Phyſ. ſic γένεσιν,
ſi formarum ſucceſsionem ſolam ſignificet, & id quod genito reſpondet, ſubitam eſſe non nega
uerim; & vt obitur inter contradicentia, eam tamen conueniri, dum traderetur definitio motus.
Quòd ſi γένεσις progreſſum notet ab vna forma ad alteram, & ab imperfecta ſubſtantia ad per
fectam, veluti à ſemine ad hominem; dum ſcilicet forma quæ poſteà labefactatur in progreſſu
& ad extremum deletur, ſalua integraque. erat, ad eam tendit in quam poſteà deſinit; eam qui
dem ſub motus definitione comprehendi, & aliquo modo ſe habere dicimus ad tempus. De hoc
ergo nunc diſputatur, & poſtremum hoc ſignificatum in controuerſiam venit. Id Latini dicunt
ex duobus conſtare primordiis, affectione, ſeu præuia diſpoſitione, atque introductione formæ
quæ pertinet ad ſubſtantiam. Neque id ſine firmo & graui teſtimonio (locum enim ego indi
cabo, licet illos latêre videatur) quòd Ariſtoteles ipſe a tum generandi officium deleget efficien
ti, vbi iam fuerit præparata materia, & ab ea pulſum ſit omne impedimentum. atqui re ita ſe ha
bente ſuccedit id è veſtigio. Igitur etiam res ipſa ſubitò generabitur: cetera quæ antecedunt ad
apparatum materię referentur: aut ſi rectius dicere velimus; non generabitur res, ſed genita erit.
De hac ipſa re nunc quoque nos agamus hinc ſumpto exordio. Nam motus atque omnino mu
tatio præſefert imperfectionem quandam quę ſuopte impulſu dirigitur, & tendit ad perfectionem.
Iam enim accipio naturam & poteſtatem quæ eſt ad oppoſita, ſemper dirigi per ſe ad perfectius;
ad imperfectius verò non dirigi, aut non per ſe, ſed ex euento. Quòd ſiquis percunctetur, vnde
nam talis imperfectio ducatur in ſubſtantia, repetam hîc ego breuiter, tria eſſe generationis
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib