Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.008199">
                <pb pagenum="532" xlink:href="016/01/181.jpg"/>
              piendum, data fuêre: dum enim in arena
                <lb/>
              reliquum corpus latitat, cornua vt ceſpitum
                <lb/>
              germina prominent, itaque non ad defenſio­
                <lb/>
              nem & pugnam, ſed ( vt dixi ) ad fallen­
                <lb/>
              dum. </s>
              <s id="s.008200">Eadem ratio in his quæ inſecta di­
                <lb/>
              cuntur cornuum fuit, aut alia omnia præ­
                <lb/>
              terquàm pugnæ, niſi quibuſdam ſcarabeo­
                <lb/>
              rum generibus: certum eſt & illis, & aliis,
                <lb/>
              ſi qua ſunt, quæ cornibus pugnent, nam
                <lb/>
              ſcarabei mobilia habent, ea quæ pro ar­
                <lb/>
              mis illis ſunt, tantùm duo eſſe. </s>
              <s id="s.008201">Referunt
                <lb/>
              etiam quædam eſſe animalia pluribus prædi­
                <lb/>
              ta generibus cornuum atque diuerſis, quæ
                <lb/>
              etiam à diuerſis animalium generibus pro­
                <lb/>
              creata eſſe exiſtimandum eſt. </s>
              <s id="s.008202">Sed vt ad prio­
                <lb/>
              rem diuiſionem reuertar, cornua ceruis ra­
                <lb/>
              moſa ſunt, & tarandis in eodem genere
                <lb/>
              Scythicis. </s>
              <s id="s.008203">Capreoli ramoſa habent etiam,
                <lb/>
              & ( vt dixi ) hæc multorum cornuum loco
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1137"/>
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s id="s.008204">Quæcunque igitur ramoſa habent
                <lb/>
              cornua, eadem multa quaſi habent: hoc
                <lb/>
              enim naturæ intentum. </s>
              <s id="s.008205">Atque hæc eadem
                <lb/>
              ſolida habet neceſſariò & dura: eadem timi­
                <lb/>
              da ſunt, & ſtulta, & velocia pedibus. </s>
              <s id="s.008206">De­
                <lb/>
              monſtrandum eſt igitur hoc. </s>
              <s id="s.008207">In omnibus
                <lb/>
              autem demonſtrationibus aſſumere debe­
                <lb/>
              mus tria ſuppoſita. </s>
              <s id="s.008208">Primùm quidem, quòd
                <lb/>
              natura omnia membra diuiſionis impleuit,
                <lb/>
              quoad licuit, aliter inſipiens fuiſſet. </s>
              <s id="s.008209">Nam
                <lb/>
              cùm decretum eſſet ornare mundum, non
                <lb/>
              melius id facere poterat, quàm ſi omne
                <lb/>
              genus animalium quod ſub prima diuiſione
                <lb/>
              continetur fabricaret, non ſecus ac ſi hor­
                <lb/>
              tum inſtruat, atque illum floribus omnis
                <lb/>
              generis exornet. </s>
              <s id="s.008210">Secundum eſt, naturam
                <lb/>
              animalium, quæ non adeò munita ſit, vt
                <lb/>
              ſtare poſſit, neceſſariò deficere: nec ob id
                <lb/>
              talium animalium ſpeciem vllam ſupereſſe:
                <lb/>
              omnibus igitur ſpeciebus tantum eſt, quan­
                <lb/>
              tum ad earum tutelam ſufficiat. </s>
              <s id="s.008211">Tertium,
                <lb/>
              animalia ſui ipſius gratia, atque vniuerſi or­
                <lb/>
              natus cauſa, non aliorum, genita fuiſſe. </s>
              <s id="s.008212">Id
                <lb/>
              igitur ſupponentes, cùm decretum eſſet
                <lb/>
              animalia cornibus quaſi arboribus munita
                <lb/>
              facere, & primum diuiſionis membrum
                <lb/>
              abſoluere, neceſſe fuit primùm non plura
                <lb/>
              duobus eſſe, ſed ramoſa: ramoſa autem
                <lb/>
              dura, & ſolida, ne frangerentur: cùm
                <lb/>
              enim non viuant, nam venis & neruis
                <lb/>
              oportuiſſet eſſe prædita, atque adeò mol­
                <lb/>
              lia, at mollia pugnæ apta non fuiſſent,
                <lb/>
              flecti non poterant: ob id igitur dura ne­
                <lb/>
              ceſſariò fuerunt. </s>
              <s id="s.008213">Molle enim omne inep­
                <lb/>
              tum nixibus, niſi ſit flexile: flexile au­
                <lb/>
              tem humidum & viuens, vt rami arbo­
                <lb/>
              rum. </s>
              <s id="s.008214">Vnde ligna aut ſicca ſunt, cùm non
                <lb/>
              viuunt, aut flexilia quæcunque ſunt dura.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.008215">Cornua igitur & dura, & ſicca neceſſa­
                <lb/>
              riò fuerunt & ſolida: nam ex inani, ne­
                <lb/>
              que ſolidum quicquam naſci poteſt, nec
                <lb/>
              inane quod firmum ſit. </s>
              <s id="s.008216">Cornua igitur ra­
                <lb/>
              moſa, ſolida ſunt, & ſicca, & dura. </s>
              <s id="s.008217">Qua­
                <lb/>
              propter cùm ex cerebro talis materia ef­
                <lb/>
              fundatur, & ex ſanguine generetur, ſan­
                <lb/>
              guinem & cerebrum ſiccum habebunt, &
                <lb/>
              multo elemento terreo abundans. </s>
              <s id="s.008218">Tale au­
                <lb/>
              tem omne crudum eſſe demonſtrauimus:
                <lb/>
              ob id igitur ſtulta omnia talia ſunt, & ti­
                <lb/>
              mida: hi enim affectus ſunt melancholiæ,
                <lb/>
              ſeu in cerebro, ſeu in ſanguine abundan­
                <lb/>
              tis. </s>
              <s id="s.008219">Cùm igitur ſtulta, ac timida ſint, per­
                <lb/>
              nicia eſſe oportuit, vt ſeruarentur: nam (vt
                <lb/>
              diximus) quæ ſeruari non poſſunt, ſpeciem
                <lb/>
              non conſtituunt. </s>
              <s id="s.008220">Fiunt, & velocia, conſuetu­
                <lb/>
              dine & metu. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.008221">
                <margin.target id="marg1134"/>
              Boues Ae­
                <lb/>
              thiopici.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.008222">
                <margin.target id="marg1135"/>
              Buffali.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.008223">
                <margin.target id="marg1136"/>
              Cur quædam
                <lb/>
              animalia
                <lb/>
              vnum, quæ­
                <lb/>
              dam duos &
                <lb/>
              quædam plu­
                <lb/>
              ra habeant
                <lb/>
              cornua, & de
                <lb/>
              illorum na­
                <lb/>
              tura.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.008224">
                <margin.target id="marg1137"/>
              Animalia
                <lb/>
              omnia
                <expan abbr="habẽ-tia">haben­
                  <lb/>
                tia</expan>
              cornua,
                <lb/>
              ramoſa, dura
                <lb/>
              ac ſolida ha­
                <lb/>
              bent, & ſunt
                <lb/>
              ſtulta ac ti­
                <lb/>
              mida.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.008225">Quæcunque verò duobus tantùm corni­
                <lb/>
              bus, atque his ſolidis armantur, & ipſa ſtul­
                <lb/>
              ta ſunt, & timida, & cornua habent dura
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1138"/>
                <lb/>
              ſiccaque. </s>
              <s id="s.008226">Sed non adeò timida, neque adeò
                <lb/>
              ſtulta pernicia ſunt & hæc, ob cauſas di­
                <lb/>
              ctas. </s>
              <s id="s.008227">Sunt autem in hoc genere multa, ca­
                <lb/>
              præ, damæ, capricorni, ſeu ibices colore
                <lb/>
              cinereo, in iugis montium viuentes, qui
                <lb/>
              niſi locis frigidiſſimis viuant, obcæcantur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.008228">Horum cornua quandoque octodecim ha­
                <lb/>
              bent internodia, ſingulis ( vt creditur ) no­
                <lb/>
              dis annum deſinantibus. </s>
              <s id="s.008229">Cornuum verò ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1139"/>
                <lb/>
              gnitudo quandoque pondus librarum 14. ſu­
                <lb/>
              perat: vnde vaſa ad bibendum fiunt grati
                <lb/>
              vſus. </s>
              <s id="s.008230">Vidimus Sicini & in villa B. Mauri­
                <lb/>
              tij, ſeu apud Seduſios & Antuertes: niger­
                <lb/>
              rima autem ſunt. </s>
              <s id="s.008231">Damæ verò leues & ca­
                <lb/>
              pris ſimiles in Germania latiora habent cor­
                <lb/>
              nua, quoniam ſicca & debilia animalia, te­
                <lb/>
              nuiora redduntur à frigore: latum verò im­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1140"/>
                <lb/>
              becille, vt teres robuſtum. </s>
              <s id="s.008232">Hæc igitur in ru­
                <lb/>
              pibus degunt, quia neque grauantur corni­
                <lb/>
              bus in capite, neque ad leuitatem & firmi­
                <lb/>
              tatem quicquam deeſt, cùm ſint ſicciſſima.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.008233">Capræ autem dociliores ſunt ramoſa geren­
                <lb/>
              tibus cornua, adeò vt viderim capram edo­
                <lb/>
              ctam ſcandere ſeptem tubulos ligneos vno
                <lb/>
              ſuper alterum impoſito, donec ac laquearia
                <lb/>
              ſcanderet. </s>
              <s id="s.008234">Ferrandus enim Turca olim, nunc
                <lb/>
              Chriſtianus factus, tubulum offerebat li­
                <lb/>
              gneum erectum pugni, nec ampliùs latitu­
                <lb/>
              dine, illa primùm pedem vnum, deinde alte­
                <lb/>
              rum ex anterioribus imponebat, pòſt poſte­
                <lb/>
              riores ordine eodem: vbi conſcendiſſet, of­
                <lb/>
              ferebat Ferrandus tubulum alium,
                <expan abbr="ſupponẽs">ſupponens</expan>
                <lb/>
              pedi: inde illa ſenſim alterum ex anteriori­
                <lb/>
              bus imponebat, atque poſteriores eodem
                <lb/>
              modo, donec ſenſim etiam tubulus tubulo
                <lb/>
              ſuperſtaret. </s>
              <s id="s.008235">Illo verò continente tubulos vſ­
                <lb/>
              que ad ſeptimum, eodem modo capra aſcen­
                <lb/>
              debat, donec ſub laquearibus fermè dorſo
                <lb/>
              conſiſteret. </s>
              <s id="s.008236">Itaque non tam indocile vide­
                <lb/>
              tur hoc animal, vt doceri omninò nequeat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.008237">Quin imò eadem ſuper lateres ordine diſ­
                <lb/>
              poſitos tranſire didicerat, imitatrix ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1141"/>
                <lb/>
              giſtri ſui, qui funambulus erat. </s>
              <s id="s.008238">Oderunt ca­
                <lb/>
              præ proprietate naturæ hominis ſaliuam,
                <lb/>
              nec quicquam edunt quod ab homine priùs
                <lb/>
              deguſtatum fuerit, contraria lacertatum na­
                <lb/>
              tura, quæ auidè lambunt eam. </s>
              <s id="s.008239">Sed vt capra
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1142"/>
                <lb/>
              inter habentia cornua ſolida docilior eſt, ita
                <lb/>
              rangiferi inter habentia plura, ramoſaque.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.008240">Cicurant eos in Laponia captos: naſcuntur
                <lb/>
              enim ibi, & eſſedis iunguntur, ſuperantque
                <lb/>
              equorum loco 150. millia paſſuum in die:
                <lb/>
              ſunt enim corpore robuſtiore, cornibus au­
                <lb/>
              tem tenuioribus quàm cerui. </s>
              <s id="s.008241">Et forſan duo
                <lb/>
              tantùm cornua habent ſecundum naturam:
                <lb/>
              plura autem, vt in veruecibus
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              eſt, caſu:
                <lb/>
              vel cùm ramoſa ſint, & ramis frequentiori­
                <lb/>
              bus fulta, quàm cerui, creditum eſt fruſtra
                <lb/>
              plures ordines habere cornuum. </s>
              <s id="s.008242">Aut velut in
                <lb/>
              plantis quæ germinant vberius, vt poma ac
                <lb/>
              auellana, rami è pede & ſurculi prodeunt, qui
                <lb/>
              è ſtolonibus naſci conſueuere: ita è radice </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>