Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N15C17" level="2" n="3" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N20F21" level="3" n="3" type="other" type-free="tractatus">
              <div xml:id="N20F2E" level="4" n="1" type="chapter" type-free="capitulum">
                <p xml:id="N219C0">
                  <s xml:id="N21A4A" xml:space="preserve">
                    <pb chead="Tertii tractatus" file="0181" n="181"/>
                  Antecedens probatur / quia aggregatū ex ṗma et ſe­
                    <lb/>
                  cūda eſt maiꝰ ꝙ̄ erat antea q2 prīa acq̇ſiuit aliquan­
                    <lb/>
                  tam quantitatē: et ſecunda ſubduplam perdidit: igi­
                    <lb/>
                  tur aggregatū ex illis magis acquiſiuit ꝙ̄ ꝑdiderit /
                    <lb/>
                  et ſic ꝓbatur de quocū aggregato. </s>
                  <s xml:id="N21A59" xml:space="preserve">Sed  tale cor­
                    <lb/>
                  pus nõ ſit rarius ꝓbat̄̄ / q2 in fine adequate ē tm̄ quã­
                    <lb/>
                  tum erat antea: igitur non eſt rarius. </s>
                  <s xml:id="N21A60" xml:space="preserve">Probat̄̄ / an-
                    <lb/>
                  tecedens / q2 prima pars ꝓportionalis eius aliquã
                    <lb/>
                  quantitatem acquiſiuit (acquiſiuit inquã ad bonum
                    <lb/>
                  ſenſum vt in propoſito debet ſumi) et aggregatum
                    <lb/>
                  ex omnibus ſequentibus tantū adequate deꝑdidit:
                    <lb/>
                  g̊ illud corpus manet equale tm̄ vi3 quãtū erat an-
                    <lb/>
                  tea </s>
                  <s xml:id="N21A6F" xml:space="preserve">Minor probatur / q2 prima pars ꝓportionalis
                    <lb/>
                  acquiſiuit aliquã quãtitatē: et ſecūda perdidit in du­
                    <lb/>
                  plo minorem: et tertia in duplo minoreꝫ perdidit ̄
                    <lb/>
                  ſecunda: et ſic conſequenter / ergo aggregatum ex oī­
                    <lb/>
                  bus ſequentibus primam quantitatē eſt equale pri­
                    <lb/>
                  me: et illa eſt quãtitas deꝑdita: igitur quantitas de­
                    <lb/>
                  perdita eſt equalis oīno quãtitati aquiſite</s>
                </p>
                <p xml:id="N21A88">
                  <s xml:id="N21A89" xml:space="preserve">Decimo prīcipaliter arguitur ſic. </s>
                  <s xml:id="N21A8C" xml:space="preserve">Si
                    <lb/>
                  raritas et denſitas eſſet poſſibilis ſequeretur /  ali­
                    <lb/>
                  quod corpus pedale per totã horã iſtam ſequentem
                    <lb/>
                  eſſet maius ꝙ̄ nunc eſt: et in fine eſſet adequate eque
                    <lb/>
                  magnum ſicut nunc eſt: et tamen tunc nihil perderet
                    <lb/>
                  ſꝫ hoc apparet impoſſibile: igitur impoſſibilitas cõ­
                    <lb/>
                  ſequētis coloratur q2 ſi ꝑ totã horaꝫ eſſet maius ̄
                    <lb/>
                  nūc eſt capio / igr̄ quãtitatē et exceſſum ꝑ quã erit ma­
                    <lb/>
                  ius per totã horã: , arguitur ſic talis exceſſus erit
                    <lb/>
                  deꝑditꝰ in fine hore: et erit ꝑ totã iſtam horam. </s>
                  <s xml:id="N21AA1" xml:space="preserve">igit̄̄
                    <lb/>
                  aliq̇d ꝑdit in fine hore / quod fuit negatum: et ſic par­
                    <lb/>
                  tes illiꝰ illati nõ ſe cõpatiuntur. </s>
                  <s xml:id="N21AA8" xml:space="preserve">Sed ſequela proba­
                    <lb/>
                  turi et pono pono caſum / ꝙ̄ in prima medietate huius ho-
                    <lb/>
                  re future prima medietas pedalis corporis date ra­
                    <lb/>
                  refiat ad duplū et in ſecunda medietate iterū condē­
                    <lb/>
                  ſetur vniformiter et eque velociter ſicut rarefiebat:
                    <lb/>
                  quo poſito in fine hore tale corpꝰ erit adequate pe-
                    <lb/>
                  dale: et tm̄ adequate erat in principio et per totã ho­
                    <lb/>
                  rã erit maiꝰ pedali: igitur ꝓpoſituꝫ. </s>
                  <s xml:id="N21AB9" xml:space="preserve">¶ Dices et bene
                    <lb/>
                  concedendo illatum nec illud inconuenit.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21ABE">
                  <s xml:id="N21ABF" xml:space="preserve">Sed cõtra ſi illud eſſet verū ſequeret̄̄
                    <lb/>
                  pariformiter /  aliq̇d eſt nūc pedale et ꝑ totã iſtã ho­
                    <lb/>
                  rã ſequentē cõtinuo erit maiꝰ et tñ in fine erit minꝰ ̄
                    <lb/>
                  nūc eſt: nihil in fine deꝑdēdo: ſed conſequēs videtur
                    <lb/>
                  impoſſibile: igit̄̄ illud ex quo ſeq̇tur. </s>
                  <s xml:id="N21ACA" xml:space="preserve">Sequela tñ de­
                    <lb/>
                  ducit̄̄: et capio vnū corpus pedale diuiſū ad ymagi-
                    <lb/>
                  nationē ꝑ partes ꝓportionales: et hora ſimiliter fu­
                    <lb/>
                  tura diuidat̄̄ (maiorbus terminatis ſus inſtãs / qḋ
                    <lb/>
                  eſt pñs) et in prīa ꝑte ꝓportionali hore acq̇rat prīa
                    <lb/>
                  pars corporis vnū pedale ceteris quieſcētibꝰ: et ī ſe­
                    <lb/>
                  cunda ꝑte ſecunda pars corporis acq̇rat duo peda­
                    <lb/>
                  lia cõdenſando primã vſ ad ſubduplã quãtitatem
                    <lb/>
                  reſpectu illiꝰ quã hꝫ in īſtãti pñti: et in tertia acq̇rat
                    <lb/>
                  tertia ꝑs corporis q̈tuor pedalia ↄ̨dēſando ſcḋam
                    <lb/>
                  ad ſubduplã quãtitatē reſpectu illiꝰ quã hꝫ in īſtãti
                    <lb/>
                  pñti: et ſic in īfinitū. </s>
                  <s xml:id="N21AE3" xml:space="preserve">quo poſito in fine hore illud cor­
                    <lb/>
                  pus manebit ſubduplū reſpectu magnitudinis quã
                    <lb/>
                  nūc hꝫ q2 q̄libet pars ꝓportionalis eius cõdēſabit̄̄
                    <lb/>
                  ad ſubduplū: et tñ in illo īſtanti in fine nihil deꝑdet
                    <lb/>
                  qm̄ q̇cq̇d ꝑdet: ꝑdet in aliqua parte ꝓportionali: et
                    <lb/>
                  ꝑ totã horã cõtinuo erit maius: et maius vt facile ex
                    <lb/>
                  caſu iudicat̄̄ ymo ex caſu in īfinitū creſcit: igr̄ ꝓpoſi­
                    <lb/>
                  tū. </s>
                  <s xml:id="N21AF4" xml:space="preserve">Eodē modo poſſet deduci concluſio illata eſto 
                    <lb/>
                  illud pedale nõ augeretur in infinitū imo ſemꝑ eſſet
                    <lb/>
                  citra bipedale: ponēdo  in prīa ꝑte ꝓportiõali ho­
                    <lb/>
                  re ṗma pars ꝓportionalis illiꝰ pedalis acq̇rat vnã
                    <lb/>
                  partē ꝓportionē vnius pedalis et in ſecunda ꝑte ꝓ-
                    <lb/>
                  portionali acquirat ſcḋa pars duas ṗmas ꝑtes ꝓ-
                    <lb/>
                  portionales et prīa cõdenſarett̄̄ ab ſubſexq̇alterū vel
                    <cb chead="Capitulum tertium"/>
                  ad ſubſexq̇tertium ī idē īcidit reſpectu quãtitatꝪ quã
                    <lb/>
                  habet in inſtanti / qḋ eſt pñs et ſic in īfinitum. </s>
                  <s xml:id="N21B08" xml:space="preserve">quo po­
                    <lb/>
                  ſito manifeſtū eſt  illud corpꝰ ſꝑ erit maius et ma-
                    <lb/>
                  ius ꝑ totã illã horã: et nū̄ erit bipedale: et tñ in fine
                    <lb/>
                  erit minus (minus in̄ in ſubſexq̇tertio) qm̄ perdet
                    <lb/>
                  vnã quartã vt patuit ex regulis ꝓportionum: ſꝫ hoc
                    <lb/>
                  videtur inconueniens: igitur.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21B15">
                  <s xml:id="N21B16" xml:space="preserve">In oppoſitū arguit̄̄ experimēto  au­
                    <lb/>
                  ctoriate: </s>
                  <s xml:id="N21B1B" xml:space="preserve">Experimēto ſic nã videmus aquã igni op­
                    <lb/>
                  poſitã maiorari et puncta in ea magis diſtare ꝙ̄ au­
                    <lb/>
                  tea: et talis maioratio a phīs rarefactio vocat̄̄: igr̄
                    <lb/>
                  rarefactio ē poſſibilis ꝑ ↄ̨ñs raritas. </s>
                  <s xml:id="N21B24" xml:space="preserve">Itē videmꝰ
                    <lb/>
                  aquam bulientem cum ab igne ſeperatur minora-
                    <lb/>
                  ri et eius puncta ꝓximiora effici: et talis minoratio
                    <lb/>
                  vocatur a phīs coudenſatio: igitur condenſatio eſt
                    <lb/>
                  poſſibilis et per conſequens denſitas. </s>
                  <s xml:id="N21B2F" xml:space="preserve">Auctoritate
                    <lb/>
                  autem probatur:
                    <note position="right" xlink:href="note-0181-01a" xlink:label="note-0181-01" xml:id="N21B69" xml:space="preserve">phūs. .4.
                      <lb/>
                    phiſi.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21B39" xml:space="preserve">Nam philoſopbus quarto phiſi­
                    <lb/>
                  corum in capitulo primo videlicet </s>
                  <s xml:id="N21B3E" xml:space="preserve">Sunt autem qui­
                    <lb/>
                  dam qui per rarum et denſuꝫ opinantur manifeſtū
                    <lb/>
                  eſſe vacuū: aſſerit rarū et denſum eſſe / igitur.
                    <note position="right" xlink:href="note-0181-02a" xlink:label="note-0181-02" xml:id="N21B71" xml:space="preserve">phūs et
                      <lb/>
                    cõmē. 7.
                      <lb/>
                    phi. cõ. 15</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21B4A" xml:space="preserve">Itē phi­
                    <lb/>
                  loſophus et commētator eius ſeptimo phiſicorum
                    <lb/>
                  cõmento quindecimo ponunt motum rarefactiõis
                    <lb/>
                  et condenſationis vbi cõmentator īquit denſitas ni­
                    <lb/>
                  hil aliud eſt ꝙ̄ trãſmutatio alicuius ad minorē ma­
                    <lb/>
                  gntiudinem:
                    <note position="right" xlink:href="note-0181-03a" xlink:label="note-0181-03" xml:id="N21B7B" xml:space="preserve">phūs .4:
                      <lb/>
                    me. cõ. 17</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21B5C" xml:space="preserve">Raritas vero econtra: hoc idem habe­
                    <lb/>
                  tur ex philoſopho quarto metheororum cõmento
                    <lb/>
                  decimo ſeptimo / igitur raritas et denſitas ſunt poſ­
                    <lb/>
                  ſibiles.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21B83">
                  <s xml:id="N21B84" xml:space="preserve">Pro deciſione huius q̄ſtionis tria or-
                    <lb/>
                  dine faciemus primo notabilis diuerſarum opini-
                    <lb/>
                  onum et complurium terminorum declaratiua po-
                    <lb/>
                  nemus. </s>
                  <s xml:id="N21B8D" xml:space="preserve">Secundo aliquas concluſiones de intenſio­
                    <lb/>
                  ne denſitatis difformis inducemus: et tertio quedã
                    <lb/>
                  dubia cum ſolutionibus argumentorum ante op-
                    <lb/>
                  poſitum adiiciemus.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21B96">
                  <s xml:id="N21B97" xml:space="preserve">Notãdū eſt prīo /  de entitate ſiue ſub­
                    <lb/>
                  ſtantia ipſius raritatis et denſitatis quadruplex ē
                    <lb/>
                  opinio / vt ex dictis calculatoris in capitulo de rari­
                    <lb/>
                  tate et denſitate circa principiū clare haberi poteſt</s>
                </p>
                <p xml:id="N21BA0">
                  <s xml:id="N21BA1" xml:space="preserve">Prima opinio eſt /  raritas et dēſitas
                    <lb/>
                  ſunt qualitates contrarie velut albedo et nigredo:
                    <lb/>
                  ita  ipſa raritas nõ eſt ipſa res rara. </s>
                  <s xml:id="N21BA8" xml:space="preserve">nec eſt pun-
                    <lb/>
                  ctorum diſtantia in materia ꝓportionata ſecundū
                    <lb/>
                  hanc opinioneꝫ: ſed eſt vna qualitas ſicut eſt nigre­
                    <lb/>
                  do que ſi fuerit in ſubiecto denominabit ipſum ra-
                    <lb/>
                  rum dūmodo contrariū non impediat puta denſi-
                    <lb/>
                  tas. </s>
                  <s xml:id="N21BB5" xml:space="preserve">Si vero non fuerit talis qualitas ī aliquo ſub­
                    <lb/>
                  iecto puta in igne aut in aere / tunc nec aer nec ignis
                    <lb/>
                  diceretur rarus. </s>
                  <s xml:id="N21BBC" xml:space="preserve">Et huius opinionis vt ſuperiꝰ ta-
                    <lb/>
                  ctum eū in quodam argumento fuerunt aliqui doc­
                    <lb/>
                  tores vt Galterus Burleus in ſeptimo phiſicorum
                    <lb/>
                  et in ſuo tractatu de intenſione formarum.
                    <note position="right" xlink:href="note-0181-04a" xlink:label="note-0181-04" xml:id="N21BF7" xml:space="preserve">burle. 7.
                      <lb/>
                    phi.
                      <lb/>
                    cõ. 7. phi</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21BCA" xml:space="preserve">Et com­
                    <lb/>
                  mentator ſeptimo phiſicorum commento quindeci­
                    <lb/>
                  mo vt ſibi imponit burleus.
                    <note position="right" xlink:href="note-0181-05a" xlink:label="note-0181-05" xml:id="N21C01" xml:space="preserve">paulꝰ ve­
                      <lb/>
                    netus .4.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21BD6" xml:space="preserve">Eiuſdem etiam ſenten­
                    <lb/>
                  tie fuit Paulus venetus in quarto phiſicorum.
                    <note position="right" xlink:href="note-0181-06a" xlink:label="note-0181-06" xml:id="N21C09" xml:space="preserve">architas
                      <lb/>
                    phūs ī p̄­
                      <lb/>
                    di: quali.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21BE0" xml:space="preserve">et ēt
                    <lb/>
                  hec queſtio temporibus archite philoſophi qui pre­
                    <lb/>
                  dicamnta edidit vĺ quē imitatus eſt philoſophus
                    <lb/>
                  in libro predicamentorum agitabatur inter philo­
                    <lb/>
                  ſophos: vt facile eſt intueri ex verbis phī in capitu­
                    <lb/>
                  lo de qualitate in libro predicamentorum vbi dubi­
                    <lb/>
                  tat an rarum et denſum ſint qualia hoc eſt denomi-
                    <lb/>
                  nata a q̈litatibus an ſint poſitiones nec opineris
                    <lb/>
                  ſolum de terminis ibi eſt contentionem.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21C13">
                  <s xml:id="N21C14" xml:space="preserve">Secunda opionio eſt /  raritas dicitur
                    <lb/>
                  poſitiue denſitas vero eſt priuatuū eius: et mea ſen­
                    <lb/>
                  tentia hec opinio voluit aſſere raritatem eē quã-
                    <lb/>
                  dã qualitatē et denſitatem eſſe priuationem eius: ſi­ </s>
                </p>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>