Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N15C17" level="2" n="3" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N20F21" level="3" n="3" type="other" type-free="tractatus">
              <div xml:id="N20F2E" level="4" n="1" type="chapter" type-free="capitulum">
                <p xml:id="N21C13">
                  <s xml:id="N21C14" xml:space="preserve">
                    <pb chead="De motu rarefactionis  condenſationis." file="0182" n="182"/>
                  cut lux eſt quedam qualitas: et tenebre ſunt eiꝰ pri-
                    <lb/>
                  uatio. </s>
                  <s xml:id="N21C24" xml:space="preserve">et intenſio eſt quedaꝫ qualitas: et remiſſio eiꝰ
                    <lb/>
                  priuatio: ita  quando aliquid rarefit aliqua qua­
                    <lb/>
                  litas que dicitur raritas ei acquiritur cum vero cõ­
                    <lb/>
                  denſatur non acquiritur ei aliqua qualitas que di­
                    <lb/>
                  catur denſitas: ſed tale corpus deperdit raritatem
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N21C30" xml:space="preserve">Alii aūt aliter intelligunt hanc opinionem dicen-
                    <lb/>
                  tes  ſecundum eaꝫ, ne raritas, ne denſitas ſūt
                    <lb/>
                  qualitates: ſed ipſa raritas eſt ipſamet res rara: et
                    <lb/>
                  ipſa denſitas ipſammet res denſa. </s>
                  <s xml:id="N21C39" xml:space="preserve">Dicitur tamen
                    <lb/>
                  raritas poſitiuum ſecundum hanc opinionem: q2
                    <lb/>
                  quando aliquid rarefit ei acquiritur quantitas ip­
                    <lb/>
                  ſum efficitur maius: quando viro condenſatur ip­
                    <lb/>
                  ſum efficitur minus. </s>
                  <s xml:id="N21C44" xml:space="preserve">Et ideo raritas dicitur poſiti­
                    <lb/>
                  ue: denſitas vero priuatiue: quia per denſitatē ſub-
                    <lb/>
                  iectum aliqua quãtitate priuatur per raritatē ve-
                    <lb/>
                  ro aliquam quantitatem acquirit.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21C4D">
                  <s xml:id="N21C4E" xml:space="preserve">Tertia opinio eſt /  denſitas dicitur
                    <lb/>
                  poſitiue et raritas priuatiue non tamen dicit den­
                    <lb/>
                  ſitatem eſſe qualitatem: et addit  ex vniformi rare­
                    <lb/>
                  factione alicuius per tempus ſecundum ſe totuꝫ ac­
                    <lb/>
                  quiritur vniformiter quãtitas: addit ſecundo  ſi
                    <lb/>
                  rarius et denſius equalis quantitatis eque veloci-
                    <lb/>
                  ter rarefiunt: denſius maiorem quantitatem acqui­
                    <lb/>
                  rit ꝙ̄ rarius.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21C5F">
                  <s xml:id="N21C60" xml:space="preserve">Quarta vero poſitio eſt /  denſitas di­
                    <lb/>
                  ditur poſitiue. </s>
                  <s xml:id="N21C65" xml:space="preserve">et raritas priuatiue: et  raritas eſt
                    <lb/>
                  ipſamet res rara: et denſitas ſimiliter: et differt hec
                    <lb/>
                  opinio a tertia. quia addit contradictorias ꝓpoſi­
                    <lb/>
                  tiones duabus propoſitionibus quas addit tertia /
                    <lb/>
                  vt poſtea plus declarabitur. </s>
                  <s xml:id="N21C70" xml:space="preserve">Hãc autem opinionē
                    <lb/>
                  principaliter intendo ſuſtentare et declarare. </s>
                  <s xml:id="N21C75" xml:space="preserve">q2 ea
                    <lb/>
                  eſt quã deffenſat calculator in hac materia ceteros
                    <lb/>
                  excellens. </s>
                  <s xml:id="N21C7C" xml:space="preserve">et quia ipſa et dictis philoſophorum et
                    <lb/>
                  naturalibus experimentis conformior ceteris opi­
                    <lb/>
                  nionibus apparet. </s>
                  <s xml:id="N21C83" xml:space="preserve">Hic oponionibus ſic recitatis.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21C86">
                  <s xml:id="N21C87" xml:space="preserve">Querit̄̄ vtrum ipſe ſint ſuſtentabiles
                    <lb/>
                  et ſignãter de tribꝰ primis. </s>
                  <s xml:id="N21C8C" xml:space="preserve">¶ Et argr̄ primo /  ṗma
                    <lb/>
                  nõ ſit poſſiblis per argumentū primū ante oppo-
                    <lb/>
                  ſitū in quo ꝓbatur /  raritas et denſitas nõ poſſūt
                    <lb/>
                  poſitiue accipi ſicut albedo et nigredo.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21C95">
                  <s xml:id="N21C96" xml:space="preserve">Secundo arguit̄̄. </s>
                  <s xml:id="N21C99" xml:space="preserve">Si raritas  den-
                    <lb/>
                  ſitas eſſent qualitates et ſignanter contrarie / vt di­
                    <lb/>
                  cit opinio. </s>
                  <s xml:id="N21CA0" xml:space="preserve">Sequeretur /  aliquid nec eſſet rarum
                    <lb/>
                  nec denſum: et contineret finitam materiam ſub fi-
                    <lb/>
                  nita quãtitate / ↄ̨ñs eſt falſum: ergo et ãtecedēs. </s>
                  <s xml:id="N21CA7" xml:space="preserve">Se­
                    <lb/>
                  quela ꝓbatur: et pono /  ſit a. corpꝰ pedale habens
                    <lb/>
                  duos g̈dus materie: et habeat q̈tuor gradus rarita­
                    <lb/>
                  tis et quatuor denſitatis quo poſito illud nec eſt ra­
                    <lb/>
                  rum: nec eſt denſum: q2 raritas et dēſitas ſunt qua-
                    <lb/>
                  litates cõtrarie equales in ipſo: et ſic ſe īpediunt: et
                    <lb/>
                  tñ ipſum certã materiã cõtinet ſub finita quãtitate /
                    <lb/>
                  vt ponit caſus igr̄. </s>
                  <s xml:id="N21CB8" xml:space="preserve">Sed iam probo falſitatē ↄ̨ñtis: q2
                    <lb/>
                  ſeq̇tur bene cõtinet finitã materiã ſub finita quãti-
                    <lb/>
                  tate: g̊ ſequit̄̄ /  eſt rarū / vt ptꝫ ex diffinitione rari: et
                    <lb/>
                  nõ eſt rarum ꝑ te: igr̄ ↄ̨tradictio.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21CC1">
                  <s xml:id="N21CC2" xml:space="preserve">Tertio contra eandem opinionem ar­
                    <lb/>
                  guitur: quia ſi illa eſſet vera ſequeretur /  aliquid
                    <lb/>
                  eſſet infinite rarū quod eſſet etiam denſum: ↄ̨ñs im­
                    <lb/>
                  plicat: igr̄. </s>
                  <s xml:id="N21CCB" xml:space="preserve">Argr̄ añs, et pono /  a. ſit vnū corpꝰ di-
                    <lb/>
                  uiſum ꝑ partes ꝓportionales ꝓportione dupla: et
                    <lb/>
                  prima pars ꝓportionalis ſit aliqualiter rara: et ſe­
                    <lb/>
                  cunda in duplo magis et tertia in duplo magis ̄
                    <lb/>
                  ſecūda: et quarta in duplo magis ꝙ̄ tertia: et ſic in
                    <lb/>
                  infinitū: quo poſito argr̄ ſic / a. eſt infinite rarum: et
                    <lb/>
                  eſt dēſuꝫ: igr̄ ꝓpoſitū </s>
                  <s xml:id="N21CDA" xml:space="preserve">Probatur maior / q2 raritas
                    <cb chead="De motu rarefactionis  condenſationis."/>
                  prime partis ꝓportionalis denoīat ipſum aliqua­
                    <lb/>
                  liter raꝝ: et raritas ſecūde partis tm̄ (cū ſit dupla
                    <lb/>
                  in ſubdupla parte) et raritas tertie tm̄ ſicut rari-
                    <lb/>
                  tas ſecūde (cū ſit dupla in ſubduplo ſubiecto) et ſic
                    <lb/>
                  in infinitū: igr̄ q̄libet pars ꝓportiõalis alia a pri-
                    <lb/>
                  ma denoīat tm̄ illud corpꝰ rarum ſicut prima: et ſūt
                    <lb/>
                  infinite: igr̄ infinite rarum denominãt illud corpꝰ:
                    <lb/>
                  et ſic eſt infinite rarum </s>
                  <s xml:id="N21CEE" xml:space="preserve">Sed  ſit denſum probatur /
                    <lb/>
                  quia habet finitam materiam vt notum eſt ſub fini­
                    <lb/>
                  ta quantitate vt ponitur: igitur eſt denſum.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21CF5">
                  <s xml:id="N21CF6" xml:space="preserve">Contra ſcḋam opinionē quarto argr̄ ſic / q2 ſi
                    <lb/>
                  illa eſſet a ſeq̄ret̄̄ / q2 oē raꝝ eſſet īfinite deſū
                    <lb/>
                  et ſic eſſet raꝝ et nõ eēt raꝝ: qḋ īplicat: ꝓbatur ſeq̄la /
                    <lb/>
                  q2 in oī raro m illã opinionē eſt infinita denſitas:
                    <lb/>
                  igr̄ oē rarum eſt īfinite denſum. </s>
                  <s xml:id="N21D01" xml:space="preserve">Argr̄ añs: et capio
                    <lb/>
                  aliquod raꝝ in quo ſit ꝑ totū raritas vt quatuor q̄
                    <lb/>
                  ꝑ te eſt quedã qualitas aut poſitiue dr̄. </s>
                  <s xml:id="N21D08" xml:space="preserve">Diuido igr̄
                    <lb/>
                  illã raritatē ꝑ partes ꝓportionales m intenſionē
                    <lb/>
                  et hoc ꝓportione dupla: et arguo ſic / prima pars ꝓ-
                    <lb/>
                  portionalis illius raritatis eſt aliqualiter denſa,
                    <lb/>
                  ſiue hꝫ aliquã denſitatē: ſicut pars intēſa qualita-
                    <lb/>
                  tis hꝫ aliquã remiſſionē: et ſecūda pars ꝓportiona­
                    <lb/>
                  lis eſt in duplo minor raritas: igr̄ in duplo maior
                    <lb/>
                  denſitas et tertia in quadruplo minor raritas quã
                    <lb/>
                  prima: igr̄ in quadruplo maior dēſitas: et quarta
                    <lb/>
                  in octuplo minor raritas / g̊ in octuplo maior dēſi-
                    <lb/>
                  tas: et ſic in īfinitū: g̊ īfinita dēſitas eſt in tali corꝑe.
                    <lb/>
                    <note position="right" xlink:href="note-0182-01a" xlink:label="note-0182-01" xml:id="N21D4E" xml:space="preserve">Confir-
                      <lb/>
                    matio</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21D26" xml:space="preserve">¶ Et cõfirmat̄̄. </s>
                  <s xml:id="N21D29" xml:space="preserve">Quia vbicū eſt aliquod poſituū
                    <lb/>
                  ibi eſt in īfinitū de ſuo priuatiuo (dūmodo priua-
                    <lb/>
                  tiuū et poſitiuū ſe cõpatiant̄̄) ſed raritas ſe hꝫ po-
                    <lb/>
                  ſitiue: et denſitas priuatiue: et ſe cõpatiunter: ergo
                    <lb/>
                  vbicū eſt aliqua raritas ibi eſt infinita denſitas
                    <lb/>
                  ſeu in īfinitū magna denſitas. </s>
                  <s xml:id="N21D36" xml:space="preserve">Probat̄̄ maior īdu­
                    <lb/>
                  ctiue / q2 vbi eſt aliq̈ magnitudo ibi eſt in īfinitū par­
                    <lb/>
                  ua quantitas: et vbi eſt aliqua diſtãtia ibi eſt in īfi-
                    <lb/>
                  nitū magna ꝓpinq̇tas: q2 ꝓpinq̇tas dr̄ priuatiue
                    <lb/>
                  ad diſtantiã. </s>
                  <s xml:id="N21D41" xml:space="preserve">et vbicū eſt aliqua intenſio ibi īfinita
                    <lb/>
                  remiſſio eſt vt facile eſt intueri: q2 ibi eſt aliqualis
                    <lb/>
                  intenſio: et ſubdupla, et ſubquadrupla, et ſic in īfini­
                    <lb/>
                  tum: et ſic de aliis priuatiue ſi que ſint talia.</s>
                </p>
                <p xml:id="N21D56">
                  <s xml:id="N21D57" xml:space="preserve">Quninto contra eandē arguo ſic. </s>
                  <s xml:id="N21D5A" xml:space="preserve">Si
                    <lb/>
                  raritas diceret̄̄ poſitiue ſeq̄ret̄̄ /  aliquod corpus
                    <lb/>
                  aliqualiter rarū ꝑ ſolã rarefactionē ſiue inductio-
                    <lb/>
                  nē raritatis: et motū ↄ̨ñtem raritatē q̇ motꝰ eſt aug­
                    <lb/>
                  mentatio: ipſum efficiret̄̄ denſius: ſed ↄ̨ñs eſt mani­
                    <lb/>
                  feſte falſum: q2 tunc ipſum efficiret̄̄ maiꝰ equaliter
                    <lb/>
                  cõtinens de materia: ergo nõ efficeretur denſiꝰ: īmo
                    <lb/>
                  rariꝰ / et ſic illud ↄ̨ñs eſt falſum. </s>
                  <s xml:id="N21D6B" xml:space="preserve">Sed iã ꝓbo ſequelã
                    <lb/>
                  et capio vnū corpꝰ tripedale cuius vna medietas ſit
                    <lb/>
                  rara vt duodecim: et alia rara vt duo: et volo /  illa
                    <lb/>
                  rara vt duo acq̇rat duos g̈dus raritatis quieſcēte
                    <lb/>
                  altera rara vt duodecim. </s>
                  <s xml:id="N21D76" xml:space="preserve">Quo poſito argr̄ ſic in fi­
                    <lb/>
                  ne illiꝰ rarefactionis illud corpꝰ eſt minꝰ rarū ꝙ̄ an­
                    <lb/>
                  tea: igr̄ ꝓpoſitū </s>
                  <s xml:id="N21D7D" xml:space="preserve">Añs argr̄: q2 antea illud corpꝰ erat
                    <lb/>
                  rarum vt ſeptē: q2 medietas rara vt .12. denoīabat
                    <lb/>
                  vt ſex: et medietas rara vt duo denoīabat vt vnum /
                    <lb/>
                  igr̄ tota illa raritas erat vt ſeptē: et modo eſt vt ſex
                    <lb/>
                  cū duabꝰ tertiis p̄ciſe: igr̄ eſt minꝰ rarum ꝙ̄ antea.
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N21D89" xml:space="preserve">Sed iam ꝓbo /  modo eſt rarū vt ſex cū duabꝰ ter-
                    <lb/>
                  tiis p̄ciſe: q2 illud corpꝰ eſt modo tripedale, q2 ãtea
                    <lb/>
                  erat bipedale et eius vna medietas pedalis effecta
                    <lb/>
                  eſt in duplo maior: et ſic effecta eſt bipedalis et per
                    <lb/>
                  conſequens effecta eſt due tertie totiꝰ et ille due ter-
                    <lb/>
                  tie habent raritatem vt quatuor per totum: et ſic il-
                    <lb/>
                  la raritas denominat totum rarum vt duo cū dua­
                    <lb/>
                  bus tertiis. </s>
                  <s xml:id="N21D9A" xml:space="preserve">Reliquuꝫ vero pedale que eſt vna tertia
                    <lb/>
                  eſt rarum vt duodecim: et ſic denominat totum vt q̈­
                    <lb/>
                  tuor: modo quatuor et duo cum duabus tertiis ſūt </s>
                </p>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>