Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
181
181 		182
182
183
183 		184
184
185
185 		186
186
187
187 		188
188
189
189 		190
190
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="162"/>
              tur & materiæ poſsit infigi nulla forma, eius'ue parte concepta in materia & ſubiecto patibili;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1213"/>
                <lb/>
              hinc efficitur, vt alteratio præcedat: attamen quòd hic eſt actus formæ agentis, habet etiam vim
                <lb/>
              immutandi materiæ poteſtatem ad formam: talis enim eſt conditio formę quæ poteſtas cum per
                <lb/>
              quoſdam gradus promoueatur ad formam, in cauſſa eſt cur generatio tempore abſoluatur: nihil
                <lb/>
              enim eſt aliud generatio, quàm materiæ prouectio ad formam
                <expan abbr="ſecũdum">ſecundum</expan>
              poteſtatem quam habet
                <lb/>
              ad ſubſtantiam: proinde cum, & hæc promotio paullatim fiat, vt mox apparebit; iam manifeſtè
                <lb/>
              tempus apparet in mutatione ſubſtantiæ. </s>
              <s>
                <expan abbr="Atq;">Atque</expan>
              hæc quidem ſi defendimus Alexandrum. </s>
              <s>Quòd
                <lb/>
              ſi eius aduerſariis item gratificari velimus; pro eo quòd iſtæ ſint primę corporum formæ, pona­
                <lb/>
              mus earum actus explicari per primas qualitates quę ſint aſſeclæ formarum; quare primùm affi­
                <lb/>
              cient inferendo paſsionem, mox materiæ poteſtatem labefacient, & excuſſa priuatione
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <lb/>
              exhibebunt. </s>
              <s>Cùm etiam ipſa materia quæ ſubiecta eſt generationi ſubſtantiæ, ſenſilis ſit, (gi­
                <lb/>
              gnitur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              hoc ex hoc, non
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              vniuerſale) in ea verò ſic inhęrent accidentia ſenſilia, vt, aut ipſam
                <lb/>
              conſtituant, aut ſaltem indicent poteſtatem materiæ particularem quę pertinet ad ſubſtantiam,
                <lb/>
              quemadmodum nos affatim libro ſuperiore docuimus: efficitur quoque neceſſariò, vt ea tranſ­
                <lb/>
              mutatio materiæ pertentet ipſam ſubſtantiam, nec ſe contineat intra cancellos accidentis; licet
                <lb/>
              ad accidens ſolùm pertinere videatur materia latente ſub accidentibus. </s>
              <s>Accedit eodem quòd
                <lb/>
              fit mutatio ſubſtantiæ pulſa priuatione. </s>
              <s>Cùm igitur & priuatio ſit ſubſtantiæ principium,
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1214"/>
                <lb/>
              ſubſtantia; fit mutatio ſecundum principia ſubſtantiæ, non modo alteratio. </s>
              <s>Quod item ex eo
                <lb/>
              confirmatur; quoniam docuit Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              aliud eſſe materiam quæ eſt ſub priuatione, atque il­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1215"/>
                <lb/>
                <expan abbr="lã">lam</expan>
              quæ ſub forma. </s>
              <s>Verumenimuero quod priuatio ſemper actu contrario fundatur qui ſuipſius
                <lb/>
              appetens eſt, reſiſtit quantum poteſt;
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>etiam tempus ponitur in hac mutatione. </s>
              <s>At hîc
                <lb/>
              quærat continuò quiſpiam, ſi forma eſt indiuidua,
                <expan abbr="punctoq́">punctoque</expan>
              . </s>
              <s>temporis accedit materiæ & in ex­
                <lb/>
              tremo generationis, vbi primùm res eſſe, quod eſt à forma, dici verè poteſt: quemadmodum ge­
                <lb/>
              neratio ſit actus in eo quod gignitur, & profectus in ſubſtantia, & quo pacto ſit magis ſubſtantia
                <lb/>
              dum promouetur ad formam, ſi nihil acquirit de forma. </s>
              <s>Nam ſicuti fit albius in proceſſu id
                <lb/>
              quod dealbatur; ſic magis ſubſtantia fiat neceſſe eſt id quod gignitur, dum ſecundum ſubſtan­
                <lb/>
              tiam mutatur. </s>
              <s>Verùm non videtur fieri poſſe magis ſubſtantia, quod ſubſtantia non accipit plus
                <lb/>
              & minus; & quòd forma eſt indiuidua & mutationis extremum. </s>
              <s>Exitum huiuſce quæſtionis
                <lb/>
              dicimus ex documentis Ariſtolelis. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Ipſe enim materiam, & eſſe duplex eſſe docuit. </s>
              <s>alterum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1216"/>
                <lb/>
              in re ipſa quod eſt ſenſile, & cum accidentibus iunctum: alterum ab accidentibus
                <expan abbr="ſeparatũ">ſeparatum</expan>
              , quod
                <lb/>
              eſt in mente ſolùm: ſic etiam materiam eſſe ſenſilem, aut intelligendam. </s>
              <s>Proptereà quemad­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1217"/>
                <lb/>
              modum ſe habet eſſe ad eſſe, ſic materia ad materiam. </s>
              <s>Nam ſicut eſſe eſt intelligendum; ita &
                <lb/>
              materia: ſicut eſſe eſt ſenſile, ſic
                <expan abbr="quoq;">quoque</expan>
              materia. </s>
              <s>Igitur ſecundum permutatam proportionem:
                <lb/>
              ita ſe habet materia ſenſilis ad eſſe ſenſile, ſicut materia intelligenda ad eſſe intelligendum. </s>
              <s>Sed
                <lb/>
              materia intelligenda eſt pars eſſentiæ & formę quę eſt in mente. </s>
              <s>Ergo & materia ſenſilis eſt pars
                <lb/>
              illius eſſe, quod eſt ſenſile, & formæ quæ eſt in materia ſenſili. </s>
              <s>Illud eſſe, quod mente conſtat, &
                <lb/>
              materia quæ illi reſpondet, extra omnem altam mutationis conſtituta ſunt. </s>
              <s>Hæc, quæ ſenſui ſu­
                <lb/>
              biacent obnoxia ſunt mutationi. </s>
              <s>Ad hæc generatio pertinet. </s>
              <s>Sed cùm forma ſit per ſe terminus:
                <lb/>
              ob
                <expan abbr="eamq́ue">eamque</expan>
              cauſſam indiuidua. </s>
              <s>nec ſubiectum generationis verum ſit ſubſtantia in actu; ſed in
                <lb/>
              potentia tantum, quod eſt materia; neceſſariò ſequitur, vt mutatio ſubſtantiæ ſola materia fun­
                <lb/>
              detur. </s>
              <s>Ergo & ſi mutatio eſt profectus quidam in ſubſtantia, certè profectus ille fiet in materia.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quemadmodum verò fiat ille proſectus docuit Ariſtoteles & confirmauit Auerroës. </s>
              <s>Expreſsit
                <lb/>
              enim ſic Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              ordinem materiæ ad ſubſtantiam, quòd ipſa primùm remota eſſet, poſteà
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1218"/>
                <lb/>
              propinqua; atque adeò vltima quæ idem eſſet cum forma. </s>
              <s>Idem quoque teſtatus eſt Auerroes.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              Ex quo efficitur, vt actus ille quo materia è poteſtate ſubſtantia fit actu
                <expan abbr="ſubſtãtia">ſubſtantia</expan>
              , non ſit profe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1219"/>
                <lb/>
              ctus in adeptione formę, ſed in acquiſitione & proceſſu partium formæ, quos gradus appellare li­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1220"/>
                <lb/>
              ceat, propter quem peruenit ad vltimam poteſtatem & vltimam materiam, qua terminatur om­
                <lb/>
              nis poteſtas quæ eſt eadem protinus cum actu & forma, & res ipſa iam genita. </s>
              <s>A qua poteſtate
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1221"/>
                <lb/>
              habet etiam ſubſtantia, quòd ſit diuidua, & quod plus minus'ue accipiat. </s>
              <s>Quocirca dum ali­
                <lb/>
              quandò diſputaret Ariſtoteles; vtrum plus & minus eſſent in ſubſtantia nec'ne, denegauit illa om­
                <lb/>
              nino ſubſtantiæ quæ eſt vt forma, conceſsit verò materiæ. </s>
              <s>Ob materiam igitur, cuius varij ſunt
                <lb/>
              gradus,
                <expan abbr="variæq́">variæque</expan>
              . </s>
              <s>poteſtates, quod fit &
                <expan abbr="corrũpitur">corrumpitur</expan>
              , miris variatur modis, & magis minus'ue per­
                <lb/>
              fectum eſt, quouſque eò deducatur, vt aut ſit ſimpliciter, quod eſt vbi primùm extitit forma quæ
                <lb/>
              terminus eſt, & finis ortus; aut ſimpliciter non ſit, quod eſt vbi primùm abiit forma per quam
                <lb/>
              res eſt, qui terminus eſt, ne dicam finis ipſius interitus. </s>
              <s>Neque tamen, aut tempore acceſsit, aut
                <lb/>
              abiit forma, ſed tempore, aut poteſtatem contraxit, vt ſit in interitu, aut amiſit materia, vt
                <lb/>
              euenit in ortu
                <expan abbr="meritoq;">meritoque</expan>
              materiæ compoſitum. </s>
              <s>Nam dum materia promouetur ad vltimam po­
                <lb/>
              teſtatem, ipſum actum
                <expan abbr="formamq́">formamque</expan>
              . </s>
              <s>attingit, & exiſtit tunc id quod gignebatur, quia nil de poteſta­
                <lb/>
              te relinquitur in illa. </s>
              <s>dum eadem ad primam poteſtatem reuertitur fit interitus; vt primùm in </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>
Impressum