Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="163"/>
                <arrow.to.target n="marg1222"/>
                <lb/>
              prima poteſtate conſtituta eſt, interitus abſolutus eſt, quia materia ſimpliciter eſt poteſtate nihil
                <lb/>
              actu: ſed tendere ad actum, qui eſt idem cum vltima poteſtate, aut redire ad poteſtatem
                <expan abbr="primã">primam</expan>
              ,
                <lb/>
              tempore abſoluitur, & hoc eſt generari, aut interire: & ex hoc generationem & interitum tem­
                <lb/>
              pus dimetitur. </s>
              <s>eſſe & non eſſe ſunt indiuidua: quamobrem & indiuidua eſt menſura illorum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cęterùm in materia ſemper eſt potentia, deque ea quoquo pacto dici poteſt non eſſe, quouſque
                <lb/>
              ad illam extremam poteſtatem
                <expan abbr="">non</expan>
              peruenerit quæ idem dicitur eſſe cum forma, & quo facto res
                <lb/>
              ipſa genita eſt. </s>
              <s>Verum enimuero, tametſi, dum fit res, non adeſt forma, niſi in extremo, tamen,
                <lb/>
              dum aboletur, extat ſemper donec omneis perfectionis gradus materia depoſuerit. </s>
              <s>Ecce dum
                <lb/>
              moritur homo, fit, nec dum eſt cadauer. </s>
              <s>eſt tamen homo ſemper vſque ad extremum. </s>
              <s>Cauſſa
                <lb/>
              (niſi fallor) eſt natura formæ, quæ per ſe ipſam totius habet rationem & in ſeipſa vna eſt & indi­
                <lb/>
              uidua; quicquid habet partitionis id materiæ priuilegio conſecuta eſt. </s>
              <s>Cùm ergo ſit totum in
                <lb/>
              ſe, niſi ad extremum peruenerit totum non eſt, neque forma, eſt enim homo, non animal, aut ra­
                <lb/>
              tionis compos: ſed hoc totum animal rationis compos. </s>
              <s>Quia verò eſt totum in materia parti­
                <lb/>
              biliter. </s>
              <s>hinc fit, vt etiam ſuperſtes ſit eius ratio in quaque parte. </s>
              <s>Nam ſi nauem accipias,
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>totam comburere iuſſus ſis, nunquam totam nauem combuſſeris, ſi qua pars eius adhuc ſit ſu­
                <lb/>
              perſtes; quaſi etiam totius ratio in extrema eius parte reſideat. </s>
              <s>Iube conſtrui totam; tota non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1223"/>
                <lb/>
              erit conſtructa, niſi extrema quoque teſſella fuerit impoſita. </s>
              <s>Ego rum tota deſtructa erit, cùm
                <lb/>
              nihil ex ea ſuperſit, quod deſtruendum ſit. </s>
              <s>Transfer hęc nunc ad rem noſtram; niſi quòd id quod
                <lb/>
              erat in naui pars quanta: hîc eſt pars eſſentiæ; idem profectò iudicium ferre poteris. </s>
              <s>Ita ratio
                <lb/>
              diſpar eſt totius ſecundum formam & ſecundum materiam. </s>
              <s>Quare cùm in generatione ſit pro­
                <lb/>
              greſſus ad formam; in interitu ad materiam: totius ratio variatur, & quod eſt totum in genera­
                <lb/>
              tione non eſt, niſi partes omnes in vnum coierint, quod eſt ſecundum formam; quod verò totum
                <lb/>
              eſt in corruptione, vſque ad vltimam partem conſeruatur, quia totum eſt ſecundum materiam,
                <lb/>
              ea verò parte ſublata res amplius non eſt, ſed ſola materies, & pura vtique poteſtas. </s>
              <s>Ita totius il­
                <lb/>
              lius ratio in ortu & interitu ſeruatur à natura quæ cum ſuo proceſſu congruit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1202"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1203"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1204"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1205"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1206"/>
              a 9. Met.
                <lb/>
              Cc. 5.7.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1207"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1208"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1209"/>
              a
                <expan abbr="q.">que</expan>
              1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1210"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1211"/>
              b 1. Phyſ.
                <lb/>
              T. 63.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1212"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1213"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1214"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1215"/>
              a 1. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1216"/>
              b 7. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1217"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1218"/>
              c 8. Mt. </s>
              <s>T.
                <lb/>
                <lb/>
              9. Met. c. 7.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1219"/>
              d Tr. 4.
                <lb/>
              Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1220"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1221"/>
              e 7. Met.
                <lb/>
              T. 10.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1222"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1223"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Aliqua de formæ partibus adduntur, & quorundam ſapientum dicta cum ſuperioribus
                <lb/>
              conciliantur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XV
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>NON erit importunum, ſi rem à compluribus inauditam, & quę alioquin in paradoxis & ad­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1224"/>
                <lb/>
              mirabilibus ab iis numerari poſsit qui parùm anxiè naturalium rerum latebras peragrant.
                <lb/>
              </s>
              <s>pluribus hoc loco exponam,
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              . </s>
              <s>pręcipuè quod ſpero etiam fructum maximum allaturam eſ­
                <lb/>
              ſe orationem noſtram ad illa cognoſcenda quæ phyſiologiæ receſſus habent, motus explicatio­
                <lb/>
              nem reſpicientia quæ ſæpe in 6. & 8. Phyſ. tractando occurrunt, de motuum terminis & primo
                <lb/>
              & vltimo inſtanti. </s>
              <s>Primum ex his illud erit, vnde partes iſtæ diſtinguantur. </s>
              <s>Alterum ſit'ne ea­
                <lb/>
              dem ipſarum ratio in ſubſtantia & accidente. </s>
              <s>Tertium, quemadmodum ſe habeant ad motum
                <lb/>
              & mutationem. </s>
              <s>Porrò in ſubſtantiis duplex eſſe cauſſa videtur, prout etiam duplex eſt ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ ſenſilis ordo. </s>
              <s>Nam quædam eſt ſimplex vt corpora illa quæ ſunt elementa aliorum; alia
                <lb/>
              ſunt mixta, & ex his nonnulla quæ multas virtutes, ſeu formas requirunt, vt exiſtant. </s>
              <s>Sunt enim
                <lb/>
              formarum gradus in his ita vt poſteriores in materia deſiderent alias, tanquam illius apparatum
                <lb/>
              quòd ſine ipſis aut non ſint, aut fruſtra. </s>
              <s>hæ verò quæ ſupponuntur, communiores eſſe ſolent.
                <lb/>
              </s>
              <s>Nam quod officium obſecrò fuerit facultatis ratione vtentis ſine ſentiente? </s>
              <s>cùm omnis noſtra
                <lb/>
              appetitio atque cognitio ortum ducat à ſenſu. </s>
              <s>quomodo etiam
                <expan abbr="vtræq́">vtræque</expan>
              . </s>
              <s>ſe ſine alente tuebuntur?
                <lb/>
              </s>
              <s>quandò fluxæ ſunt, & niſi quotidie reſtaurentur, ad corporis fluxum concidant. </s>
              <s>Ergo ſiue vt ſint
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1225"/>
                <lb/>
              poſteriores & minus communes, ſiue vt operentur, alia principia flagitant, neque materia nuda
                <lb/>
              contentæ ſunt. </s>
              <s>Propter has igitur facultateis quę requiruntur, antequam ad vltimam atque abſo­
                <lb/>
              lutiſsimam formam natura perueniat, varias item contingit eſſe huiuſce formæ parteis. </s>
              <s>In ſimpli­
                <lb/>
              cibus autem corporibus aut iis omnino quorum vna forma, atque illa quidem ſimplex eſſe cen­
                <lb/>
              ſetur, propter formarum
                <expan abbr="earumq́">earumque</expan>
              . </s>
              <s>partium repugnantiam. </s>
              <s>Cùm enim parteis ſint propter for­
                <lb/>
              mas, & pendeant ab ipſis, earum quoque naturam participant. </s>
              <s>Hinc pulſio poteſtatis, & actus
                <lb/>
              oppoſiti introductio, dum quia poteſtas comitatur
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              ,
                <expan abbr="oppoſitũ">oppoſitum</expan>
              , vt poteſtas ad calorem frigo­
                <lb/>
              re oppoſito fundatur, actu labefactato ſimul & ipſa langueſcit,
                <expan abbr="actuiq́">actuique</expan>
              . </s>
              <s>oppoſito præbet ingreſ­
                <lb/>
              ſum. </s>
              <s>Nam quantum inerat de poteſtate, tantumdem intrudit de actu efficiens, & quod poteſtate
                <lb/>
              pręcedebat, in
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              conuertit auxilio qualitatum ſenſilium: quapropter iis attributum tempus;
                <lb/>
              quod in generatione rerum ponitur, cùm tamen redundet in ſubſtantiam & materiam, atque po­
                <lb/>
              tentiam quæ propter repugnantiam ſunt partibiles, neque è veſtigio contrahi poſſunt: partibili­
                <lb/>
              tatem verò tempus conſequitur. </s>
              <s>Has ego materiæ partes non ero fortè accuſandus ſi graduum
                <lb/>
              nomine ſignificè. </s>
              <s>Namque etſi gradus ad qualitates propriè accommodetur; attamen ad ſubſtan­
                <lb/>
              tias quoque transferri conſueuit à philoſophis, vnde animantium gradus dici ſolent, in quibus </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>