Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
181
181
182
182
183
183
184
184
185
185
186
186
187
187
188
188
189
189
190
190
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.008348">
                <pb pagenum="535" xlink:href="016/01/184.jpg"/>
              fragrantis, vt vel grana tria pondus libra­
                <lb/>
              rum plurium cuiuſque arboris odoratiſſimæ
                <lb/>
              vincat. </s>
              <s id="s.008349">Oportebat enim in tanto conatu
                <lb/>
              aduerſus difficillimam rem, naturam aliquid
                <lb/>
              magnum efficere. </s>
              <s id="s.008350">Solent enim & homines
                <lb/>
              conari, cùm rem difficilem aggrediuntur,
                <lb/>
              vt admiratione dignum aliquid efficiant,
                <lb/>
              cúmque meta ſuperanda eſt, haud medio­
                <lb/>
              cri interuallo illud efficere conamur. </s>
              <s id="s.008351">Quam
                <lb/>
              eandem regulam in moſcho etiam obſerua­
                <lb/>
              uit: hoc mortuum tantùm vidi in via Ve­
                <lb/>
              xillorum Mediolani, eùm zebethum vi­
                <lb/>
              uens, imò viuentia viderim maſculum, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1159"/>
                <lb/>
              fœminam. </s>
              <s id="s.008352">Moſchus igitur magnitudine &
                <lb/>
              farma, ac pilo, niſi quòd coloris eſt magis
                <lb/>
              glauci, capreolo ſimilis eſt. </s>
              <s id="s.008353">Pilus tamen &
                <lb/>
              craſſior eſt, pilo capreoli. </s>
              <s id="s.008354">Supra binos, &
                <lb/>
              totidem infrà dentes habet: hocque ſolo
                <lb/>
              differt, & odore à capreolo: nam pili va­
                <lb/>
              rietas à regione ortum habere poſſet, cùm
                <lb/>
              animalia tranſlata filios longè ſibi magis diſ­
                <lb/>
              ſimiles, quàm pro hac varietate pili ex re­
                <lb/>
              gionis diuerſitate pariant. </s>
              <s id="s.008355">Ferunt ergo illi
                <lb/>
              in veſicam infrà vmbilicum ſanguinem col­
                <lb/>
              ligi, qui omnem rem ad hanc vſque diem
                <lb/>
              cognitam, magnitudine, & ſuauitate odo­
                <lb/>
              ris vincit, & exuperat. </s>
              <s id="s.008356">Quamvis etiam non
                <lb/>
              ſyncerus ille ad nos deferatur, ſed tota ca­
                <lb/>
              ro, cum oſſibus contuſa ſoleat vetuſtioribus
                <lb/>
              veſicis imponi, atque pro genuina vendi. </s>
              <s id="s.008357">In­
                <lb/>
              dicio eſt paſſim in noſtro moſcho parua
                <lb/>
              oſſium fruſta inueniri, & tamen vel ſic adeò
                <lb/>
              redolet, vt manifeſtum ſit huiuſmodi ani­
                <lb/>
              malia, neque Ariſtoteli, neque Theophra­
                <lb/>
              ſto nota fuiſſet: neque mirum, cùm & Ga­
                <lb/>
              lenus, ad quem magis pertinebant, cùm nul­
                <lb/>
              lum nunc vnguentum horum expers ſit,
                <lb/>
              quique plus quadringentis annis poſterior
                <lb/>
              illis fuit, ea minimè cognouerit. </s>
              <s id="s.008358">Hanc igi­
                <lb/>
              tur ob veſicam totum animal quantum mit­
                <lb/>
              tat iucundi odoris, vix dicere queam, ta­
                <lb/>
              metſi ( vt dixi) non ſolùm mortuum, ſed
                <lb/>
              iamiam diu eſſet. </s>
              <s id="s.008359">Sed & folliculo illo per
                <lb/>
              multos annos arcis indito, omnes quæ in
                <lb/>
              his veſtes ſeruantur, miro fragrant odore.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.008360">Ipſum moſchum è Perſide aduehitur: vbi
                <lb/>
              ſi recens fuerit, & neque adulteratum, tam
                <lb/>
              vehementis odoris eſſe fertur, vt ieiunis na­
                <lb/>
              ribus admota, veſica, ex eo ſtatim ſangui­
                <lb/>
              nem proliciat. </s>
              <s id="s.008361">Quod Vartomanus quatuor
                <lb/>
              viris vni poſt alium contigiſſe affirmat. </s>
              <s id="s.008362">Quo
                <lb/>
              fit, vt credamus non niſi adulteratum ad
                <lb/>
              nos deferri. </s>
              <s id="s.008363">Seneſcit poſt decennium. </s>
              <s id="s.008364">Olet,
                <lb/>
              vt animaduerti, cercophitecorum genus
                <lb/>
              gracile ac fuſcum, ingenioſiſſimum: ni ſe­
                <lb/>
              plaſia me decepit: nam neque omnes Moſ­
                <lb/>
              chum olent. </s>
              <s id="s.008365">Redolent, ſed quaſi ex aduerſo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1160"/>
                <lb/>
              fibri teſtes. </s>
              <s id="s.008366">Ferunt animal eſſe canis magni­
                <lb/>
              tudine, ſed oblongum manſueſcit, pilo ni­
                <lb/>
              gro, ac ſplendido: nam pellem illius vidi,
                <lb/>
              quæ pretioſas inter annumeratur: atque hoc
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1161"/>
                <lb/>
              primùm à luthra differt, quæ aſperum pi­
                <lb/>
              lum habet, & prælongum, cùm fibri hu­
                <lb/>
              milis ſit. </s>
              <s id="s.008367">Cauda lata, & in modum ſoleæ
                <lb/>
              extenſa, ſed præpingui, qua etiam a luthra
                <lb/>
              dicitur, quæ piloſam, & acutam habet: nam
                <lb/>
              fibro ſquamoſam eſſe ferunt. </s>
              <s id="s.008368">Crura breuia
                <lb/>
              pedibus anterioribus, ſimiæ in modum, qui­
                <lb/>
              bus etiam pro manibus ( vti dicitur ) poſte­
                <lb/>
              rioribus anſeriniata, duplici auxilio pedum,
                <lb/>
              ſcilicet poſtremorum, & caudæ aquis inna­
                <lb/>
              tat, domos ex ligno miro artificio conſtruit:
                <lb/>
              acumine enim dentium, quos habet robu­
                <lb/>
              ſtos, non aliter quàm ſerra ad ſecanda ligna
                <lb/>
              vtitur. </s>
              <s id="s.008369">Referunt fœminam ereptis catulis
                <lb/>
              ferrea clauſtra dentibus confregiſſe, præci­
                <lb/>
              pitémque ſe ediſſe. </s>
              <s id="s.008370">Erat enim manſueta, &
                <lb/>
              in domo educata. </s>
              <s id="s.008371">Regem quoque habere,
                <lb/>
              cuius cauda ſit hac forma, cùm cæterorum
                <lb/>
              ſit obtuſa: certè cùm apud Moſcho­
                <lb/>
              uitas nunc maximi greges habean­
                <lb/>
              tur, & ruſticos, quorum pelles rudes
                <lb/>
              ſunt, & opera ſeruilis, vt affirmant,
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.184.1.jpg" xlink:href="016/01/184/1.jpg" number="81"/>
                <lb/>
              & nobilis molliore pilo, quem in pellibus
                <lb/>
              triplicem eſſe animaduertimus, deprehen­
                <lb/>
              ſum eſt. </s>
              <s id="s.008372">Teſtes paruos, & vt gallorum, at­
                <lb/>
              que intus reconditos habet. </s>
              <s id="s.008373">Quod adeò olet,
                <lb/>
              vt pro medicamento vendatur. </s>
              <s id="s.008374">Humor eſt,
                <lb/>
              qui in meatu varicoſo, inſtar capreoli in­
                <lb/>
              torto inuenitur, velut & in felis ſpecie illa,
                <lb/>
              quæ zibethum fert. </s>
              <s id="s.008375">Hic humor primùm
                <lb/>
              oleo ſimilis eſt, inde concreſcit in mellis ſub­
                <lb/>
              ſtantiam. </s>
              <s id="s.008376">Atque hi humores magni ſunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.008377">Hos etiam in auibus, vt aliàs diximus, eſſe
                <lb/>
              animaduertimus. </s>
              <s id="s.008378">Maius etiam eſt quòd re­
                <lb/>
              ferunt, quamvis iuxta aquas habitent, mi­
                <lb/>
              nimè tamen alipiſcibus, ſed frondibus atque
                <lb/>
              virgultis. </s>
              <s id="s.008379">Quæ ſi non conficta ſint, neceſ­
                <lb/>
              ſe eſſet fibrum ſpecie à lutra differre. </s>
              <s id="s.008380">Sin
                <lb/>
              falſa, erunt vnius generis, quamvis etiam
                <lb/>
              cauda & pilo differant: hoc enim ſatis con­
                <lb/>
              ſtat. </s>
              <s id="s.008381">Vtcunque verò res ipſa ſe habeat, ip­
                <lb/>
              ſius lutræ teſtes ad eadem valent, ad quæ
                <lb/>
              caſtorei: nam & caſtoreum Orientis, & in
                <lb/>
              calidis regionibus ortum, longè validiori­
                <lb/>
              bus eſt viribus. </s>
              <s id="s.008382">At humor qui ſeminis loco
                <lb/>
              eſt, & genitalia ipſa in quolibet animali ca­
                <lb/>
              lidiſſima ſunt, multò verò magis in anima­
                <lb/>
              libus, quæ ob calorem iuxta aquas & in
                <lb/>
              aquis verſantur, cuiuſmodi fiber & lutra.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.008383">Lutræ autem proprium eſt, vt aduerſus aquas
                <lb/>
              feratur, vt cùm plena fuerit, ſecundo flu­
                <lb/>
              mine ad cubiculum reuertatur. </s>
              <s id="s.008384">Quæcunque
                <lb/>
              enim animalia non facilè prædam inue­
                <lb/>
              niunt, vt lupus, & vulpes, & lutra: cùm
                <lb/>
              ei occurrerint, ita ſe replent, vt rumpi vi­
                <lb/>
              deantur: quòd his non contingit, quæ fru­
                <lb/>
              ctibus, aut herbis veſcuntur: quoniam vbi­
                <lb/>
              que cibus in promptu eſt. </s>
              <s id="s.008385">Hæc igitur anima­
                <lb/>
              lia, terræ & aquæ communia ſunt, velut &
                <lb/>
              crocodilus, contraria tamen ratione, quàm
                <lb/>
              equus fluuialis, ſiquidem & hic communis
                <lb/>
              eſt terræ, & aquæ, ſed è piſcium genere,
                <lb/>
              illa verò inter terreſtria numerantur. </s>
              <s id="s.008386">Viuit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1162"/>
                <lb/>
              in Nilo, & Nigro fluminibus. </s>
              <s id="s.008387">Nilus in Æ­
                <lb/>
              gypto, & Æthiopia. </s>
              <s id="s.008388">Niger in ea parte
                <lb/>
              Africæ, quæ caput Nigrum, & vide inter­
                <lb/>
              iacet ( vocatúrque Manſa ) fluunt. </s>
              <s id="s.008389">Piſcis
                <lb/>
              hic quatuor habet pedes, breuibus cruri­
                <lb/>
              bus, vaccæ figura, ambulat in terra. </s>
              <s id="s.008390">Promi­
                <lb/>
              nent ei duo dentes trium palmorum longitu­
                <lb/>
              dine, elephanti dentibus ſimillimi, ſed can­
                <lb/>
              didiores, duriores, & diutiùs nitorem reti­
                <lb/>
              nentes, ob idque etiam pretioſiores, iuba, &
                <lb/>
              voce equi, vnde nomen ſumpſit, vngula &
                <lb/>
              talo veluti bubus,
                <expan abbr="roſtrũ">roſtrum</expan>
              reſimum, cauda apri
                <lb/>
              magnitudo, & viſcera & equo paruo, ſeu aſi­
                <lb/>
              no ſimilia: tergoris tanta craſſitudo, vt ex eo
                <lb/>
              venabulum fiant. </s>
              <s id="s.008391">Conſtat tam diligenti deſ­
                <lb/>
              criptione ab Ariſtotele viſum hoc animal. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>