Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

List of thumbnails

< >
81
81
82
82
83
83
84
84
85
85
86
86
87
87
88
88
89
89
90
90
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N15C17" level="2" n="3" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N20F21" level="3" n="3" type="other" type-free="tractatus">
              <div xml:id="N20F2E" level="4" n="1" type="chapter" type-free="capitulum">
                <p xml:id="N21F3A">
                  <s xml:id="N21F46" xml:space="preserve">
                    <pb chead="De motu rarefactionis  condenſationis." file="0184" n="184"/>
                    <note position="left" xlink:href="note-0184-01a" xlink:label="note-0184-01" xml:id="N220B5" xml:space="preserve">gregoriꝰ
                      <lb/>
                    de ari. 2.
                      <lb/>
                    ſentētia.</note>
                  cultas de cõplexe ſignificabilibꝰ an ſint ētia in reꝝ
                    <lb/>
                  natura exiſtentia, an ſint entia largo modo capi-
                    <lb/>
                  endo eo modo quo latius Gregoriꝰ de arimino hãc
                    <lb/>
                  materiã in primo ſententiaꝝ diſquirit: oportet 
                    <lb/>
                  hi qui opinant̄̄ cõplexe ſignificabilia eſſe vere entia
                    <lb/>
                  realia q̄ ſignificantur ꝑ extrema ꝓpoſitionis alio
                    <lb/>
                  modo diffiniant cõplexe ſignificabilia ꝙ̄ hi qui opi­
                    <lb/>
                  nantur ea nõ eſſe vere et realiter entia. </s>
                  <s xml:id="N21F61" xml:space="preserve">Et ſiĺr dicen­
                    <lb/>
                  dum eſt de diuerſitate opinionū inquirentiū enti-
                    <lb/>
                  tatē ſecundaꝝ intentionū.
                    <note position="left" xlink:href="note-0184-02a" xlink:label="note-0184-02" xml:id="N220BF" xml:space="preserve">Scotus.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21F6D" xml:space="preserve">Scotꝰ em̄ diceret / ſcḋam
                    <lb/>
                  intentionē eſſe obiectiue in intellectu, nec eſſe crea-
                    <lb/>
                  turã aut creatorē. </s>
                  <s xml:id="N21F74" xml:space="preserve">Noīalis vero diceret ſcḋam intē­
                    <lb/>
                  tionē eſſe terminū, et eſſe vere ens creatorē, aut cre-
                    <lb/>
                  turã. </s>
                  <s xml:id="N21F7B" xml:space="preserve">Nec noīalis admitteret diffinitionē realis
                    <lb/>
                  aut eo cõtra, ſi debeat ſerio reſpondere. </s>
                  <s xml:id="N21F80" xml:space="preserve">Et idē di-
                    <lb/>
                  cendū eſt de quãtitate quã realis dffinit eſſe acci-
                    <lb/>
                  dens inherens ſubſtantie nullo pacto eſſe ſubſtan-
                    <lb/>
                  tiã. </s>
                  <s xml:id="N21F89" xml:space="preserve">Noīalis vero eocõtra oppoſitã diffinitionem
                    <lb/>
                  quãtitati aſſcribit. </s>
                  <s xml:id="N21F8E" xml:space="preserve">Idē dicendū eſt de paternitate /
                    <lb/>
                  quã realis diffinit eſſe accidens reſpectiuū intrin-
                    <lb/>
                  ſecus diſtinctū a patre. </s>
                  <s xml:id="N21F95" xml:space="preserve">Noīalis vero dicit paterni­
                    <lb/>
                  tatē eſſe patrē / qui de ſubſtantia ſua genuit filiū: et
                    <lb/>
                  ꝓfecto ſi realis admitteret diffinitionē noīalis ne­
                    <lb/>
                  qua̄ poſſet contradictionē euadere. </s>
                  <s xml:id="N21F9E" xml:space="preserve">Eocõtra vero
                    <lb/>
                  de noīalibꝰ cenſendū eſt. </s>
                  <s xml:id="N21FA3" xml:space="preserve">Ex quibꝰ ꝑſpicuū euadet
                    <lb/>
                  opere preciū eſſe cū controuerſia et opinionuū repu-
                    <lb/>
                  gnantia de rerū entitate interuenerit ſiue occurre­
                    <lb/>
                  rit ꝑ opinionū varietate varias diffinitiões cude-
                    <lb/>
                  re. </s>
                  <s xml:id="N21FAE" xml:space="preserve">Ex quo clare deducitur in hac opinionū varie-
                    <lb/>
                  tate circa entitatē raritatis et denſitatis neceſſe eē
                    <lb/>
                  ꝑ opinionū varietate varias raritatis et denſita-
                    <lb/>
                  tis deſcriptiones aſſignare. </s>
                  <s xml:id="N21FB7" xml:space="preserve">Primã em̄ opinionē
                    <lb/>
                  aut ſcḋam diffinitionibus quarte vti, eſſet perinde
                    <lb/>
                  at nominalē in cõtrouerſia de relatione an a fū-
                    <lb/>
                  damento diſtinguat̄̄ realiū diffinitionē aſſumere.
                    <lb/>
                    <note position="left" xlink:href="note-0184-03a" xlink:label="note-0184-03" xml:id="N220C5" xml:space="preserve">diffītiõeſ
                      <lb/>
                    m ṗmaꝫ
                      <lb/>
                    opiniõeꝫ</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21FC7" xml:space="preserve">His em̄ diffinitionibꝰ aſſumptis facile ad cõtradi-
                    <lb/>
                  ctionē duceret̄̄. </s>
                  <s xml:id="N21FCC" xml:space="preserve">Dico igr̄ ad ꝓpoſitū accedendo / 
                    <lb/>
                  ſcḋm primã opinionē q̄ ponit raritatē et denſitatē
                    <lb/>
                  eſſe qualitates oportet ſic diffinire: raritas eſt que­
                    <lb/>
                  dam qualitas qua aliquid denoīatur rarū ſiue na­
                    <lb/>
                  tum eſt denoīari. </s>
                  <s xml:id="N21FD7" xml:space="preserve">rarū o eſt res habens raritatē
                    <lb/>
                  denominantē ipſam rarã. </s>
                  <s xml:id="N21FDC" xml:space="preserve">denſitas vero eſt aliqua
                    <lb/>
                  qualitas qua aliquid denoīatur denſum ſiue natū
                    <lb/>
                  eſt denoīari: denſum quidē eſt res habens denſita­
                    <lb/>
                  tem denoīanteꝫ ipſam denſã.
                    <note position="left" xlink:href="note-0184-04a" xlink:label="note-0184-04" xml:id="N220CF" xml:space="preserve">.1. correl.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21FEA" xml:space="preserve">¶ Ex quo ſequit̄̄ pri-
                    <lb/>
                  mo /  ſi ſit vnū pedale habens quatuor gradus ra­
                    <lb/>
                  ritatis hoc eſt illius qualitatis: et habeat in tri-
                    <lb/>
                  plo plus de materia quã aliud pedale quod habet
                    <lb/>
                  duos gradus eiuſdē qualitatis illud quod habet
                    <lb/>
                  in triplo plus de materia eſt magis rarū in duplo
                    <lb/>
                    <note position="left" xlink:href="note-0184-05a" xlink:label="note-0184-05" xml:id="N220D5" xml:space="preserve">2. correl.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N21FFE" xml:space="preserve">¶ Ex quo ſequit̄̄ ſecūdo hanc ↄ̨ñam nõ valere ſcḋm
                    <lb/>
                  hanc opinionē: iſta duo ſunt equalia et vnū illoruꝫ
                    <lb/>
                  habet in quadruplo plus de materia ꝙ̄ aliud: ergo
                    <lb/>
                  illud eſt in duplo denſius ꝙ̄ aliud, qm̄ hec opinio
                    <lb/>
                  nullo modo aſpicit materiã: ſed preciſe gradus il-
                    <lb/>
                  lius qualitatis q̄ eſt denſitas ſiue raritas.
                    <note position="left" xlink:href="note-0184-06a" xlink:label="note-0184-06" xml:id="N220DB" xml:space="preserve">.3. correl:</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N22010" xml:space="preserve">¶ Sequit̄̄
                    <lb/>
                  tertio /  hec ↄ̨ña nichil valet ſecundū hãc opinionē
                    <lb/>
                  hoc pedale hꝫ multū de materia ſub modica quã-
                    <lb/>
                  titatē: g̊ eſt denſuꝫ qm̄ poſſibile eſt  habeat multã
                    <lb/>
                  materiã: et nullã denſitatē habeat: quare nõ erit dē­
                    <lb/>
                  ſum / vt ptꝫ ex diffinitiõe data. </s>
                  <s xml:id="N2201D" xml:space="preserve">Et dicas /  ibi argr̄
                    <lb/>
                  a diffinitione ad diffinitū negat illud hec opinio:
                    <lb/>
                  qm̄ oīno eodē mõ ↄ̨ſiderat de raritate et dēſitate et
                    <lb/>
                  a caliditate et frigiditate.
                    <note position="left" xlink:href="note-0184-07a" xlink:label="note-0184-07" xml:id="N220E1" xml:space="preserve">4. correĺ</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N2202B" xml:space="preserve">¶ Seq̇t̄̄ q̈rto aliqḋ peda­
                    <lb/>
                  le eſſe  nec eſt rarū ne denſum ptꝫ de illo pedali
                    <lb/>
                  in quo ſunt quatuor gradus raritatis et quatuor
                    <lb/>
                  gradus denſitatis. </s>
                  <s xml:id="N22034" xml:space="preserve">ſūt em̄ raritas et denſitas cõ-
                    <lb/>
                  trarie qualitates ſuas denoīationes in gradibus
                    <lb/>
                  equalibꝰ equaliter extenſis īpedientes more aliaꝝ
                    <cb chead="De motu rarefactionis  condenſationis."/>
                  repugnãtiū qualitatū
                    <note position="right" xlink:href="note-0184-08a" xlink:label="note-0184-08" xml:id="N220E7" xml:space="preserve">.5. correl.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N22043" xml:space="preserve">¶ Seq̇t̄̄ quīto /  ̄uis cõiter
                    <lb/>
                  ad acquiſitionē denſitatis ſequat̄̄ diminutio quã­
                    <lb/>
                  titatis et ad introductionē raritatis ſequatur aug­
                    <lb/>
                  mentatio quãtitatis vt in pluribꝰ: tñ nõ neceſſario
                    <lb/>
                  id quod condenſatur diminuit̄̄ aut id quod rarefit
                    <lb/>
                  augetur. </s>
                  <s xml:id="N22050" xml:space="preserve">Rarefactio em̄ et cõdenſatio ſunt altera-
                    <lb/>
                  tiones, nec ſecundum illã opinionē eas neceſſario
                    <lb/>
                  inſequūtur augmentio et diminutio. </s>
                  <s xml:id="N22057" xml:space="preserve">Quēadmodū
                    <lb/>
                  vt in pluribꝰ caliditas rarefacit et inducit extenſi-
                    <lb/>
                  onē quantitatis: et frigiditas diminuit in pluri­
                    <lb/>
                  bus quantitatē: nõ tñ neceſſario hoc fit, nec natura­
                    <lb/>
                  liter, nec ſimpliciter. </s>
                  <s xml:id="N22062" xml:space="preserve">Stat em̄ aliqua calefieri et ↄ̨ti­
                    <lb/>
                  nuo magis et cõtinuo minorari: vt poſtea in dubio
                    <lb/>
                  quodã patebit.
                    <note position="right" xlink:href="note-0184-09a" xlink:label="note-0184-09" xml:id="N220ED" xml:space="preserve">dtffīnitiõeſ
                      <lb/>
                    iuxta ſe-
                      <lb/>
                    cūdã opi­
                      <lb/>
                    nionem.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N2206E" xml:space="preserve">¶ Sed inſequendo ſcḋam opinionē
                    <lb/>
                  diffinienda eſt ſic raritas: raritas eſt quedã quali-
                    <lb/>
                  tas qua aliquid dr̄ rarū vel que nata eſt rarū de-
                    <lb/>
                  noīare: rarū o eſt habēs raritatē ipſū denoīanē
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N22078" xml:space="preserve">Denſitas vero eſt raritas remiſſia eo modo quo di­
                    <lb/>
                  cimus remiſſionē eſſe qualitatē remiſſam: puta nõ
                    <lb/>
                  infinite intenſam. </s>
                  <s xml:id="N2207F" xml:space="preserve">Denſum vero eſt habens rarita­
                    <lb/>
                  tem finitã denoīantē ipſum rarū.
                    <note position="right" xlink:href="note-0184-10a" xlink:label="note-0184-10" xml:id="N220F9" xml:space="preserve">1. correĺ.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N22089" xml:space="preserve">¶ Ex quo ſequit̄̄ /
                    <lb/>
                   eodē mods loquendū eſt ſecundū hanc opinionē
                    <lb/>
                  de raritate ſicut de intenſione, et de denſitate ſicut
                    <lb/>
                  de remiſſione.
                    <note position="right" xlink:href="note-0184-11a" xlink:label="note-0184-11" xml:id="N220FF" xml:space="preserve">2. correĺ.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N22097" xml:space="preserve">¶ Sequit̄̄ ſecūdo /  eodē modo ſecū­
                    <lb/>
                  dum hãc opinionē et precedentē raritas difformis
                    <lb/>
                  ad vniformitatē reducitur ſicut albedo difformis.
                    <lb/>
                    <note position="right" xlink:href="note-0184-12a" xlink:label="note-0184-12" xml:id="N22105" xml:space="preserve">3. correĺ.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N220A5" xml:space="preserve">¶ Sequit̄̄ tertio /  nõ repugnat ſecundū hanc opi-
                    <lb/>
                  nionē pedale habere infinitã materiã: et eſſe rarum
                    <lb/>
                  vt puta ſi habeat infinite intenſam raritatem. </s>
                  <s xml:id="N220AC" xml:space="preserve">His
                    <lb/>
                  poſitis pono duas concluſiones.</s>
                </p>
                <p xml:id="N2210B">
                  <s xml:id="N2210C" xml:space="preserve">Prima concluſio. </s>
                  <s xml:id="N2210F" xml:space="preserve">Et ſi prima opinio
                    <lb/>
                  multa concedat que cõiter et paſſim negantur ipſa
                    <lb/>
                  tñ ꝓbabilis eſt. </s>
                  <s xml:id="N22116" xml:space="preserve">Prima pars ptꝫ ex correlariis ſu-
                    <lb/>
                  pra ex ea inductis. </s>
                  <s xml:id="N2211B" xml:space="preserve">ſecunda patꝫ per rationē in op-
                    <lb/>
                  poſitū adduciã: et tertia vcꝫ  ſit facile ſuſtentabi-
                    <lb/>
                  lis patebit ſoluendo rationes qui ei aduerſantur.</s>
                </p>
                <p xml:id="N22122">
                  <s xml:id="N22123" xml:space="preserve">Secūda concluſio. </s>
                  <s xml:id="N22126" xml:space="preserve">Secunda opinio
                    <lb/>
                  licꝫ videatur extranea ex eo q2 in diſſuetudinē abiit
                    <lb/>
                  tñ ipſa ꝓbalitate fulcitur et deffenſatur. </s>
                  <s xml:id="N2212D" xml:space="preserve">Prima
                    <lb/>
                  pars ex ſe ptꝫ ſaltē diebꝰ noſtris. </s>
                  <s xml:id="N22132" xml:space="preserve">Secūda autē in
                    <lb/>
                  argumento in oppoſitū coloratur. </s>
                  <s xml:id="N22137" xml:space="preserve">Et ſic ptꝫ / quid
                    <lb/>
                  dicendū ſit ad dubiū /  vcꝫ due prime opiniones ꝓ­
                    <lb/>
                  babiles et ſuſtētabiles ſunt. </s>
                  <s xml:id="N2213E" xml:space="preserve">De tertia o nichil ad
                    <lb/>
                  preſens dico ꝓpter eas ꝓpoſitiones quas addit
                    <lb/>
                  q̄ nõ multū coherent vt argumenta in eã oſtendunt</s>
                </p>
                <p xml:id="N22145">
                  <s xml:id="N22146" xml:space="preserve">Ad argumenta ante oppoſitū contra
                    <lb/>
                  primã opinionē. </s>
                  <s xml:id="N2214B" xml:space="preserve">Ad primū reſpondebitur in calce
                    <lb/>
                  queſtiõis: vbi dicetur ad argumenta in oppoſitum
                    <lb/>
                  q̄ſtionis principalis. </s>
                  <s xml:id="N22152" xml:space="preserve">¶ Ad ſecundū reſpondeo cõ-
                    <lb/>
                  cedendo ſequelã: et negando falſitate cõſequētis
                    <lb/>
                  et ad ꝓbationē nego conſequentiã: et cū ꝓbatur ꝑ
                    <lb/>
                  locū a diffinitione nego illã eſſe diffinitionē vt di-
                    <lb/>
                  ctum eſt. </s>
                  <s xml:id="N2215D" xml:space="preserve">et ꝓfecto videtur michi illam diffinitionē
                    <lb/>
                  etiam ſecundū quartã opinionē nõ esse ſufficientē:
                    <lb/>
                  qm̄ ſequeretur nullū accidens aut formã ſubſtan-
                    <lb/>
                  tialē poſſe rarefieri nec etiam quãtitatē: licet diſtī­
                    <lb/>
                  guatur a re quanta qm̄ talia nullã materiã conti-
                    <lb/>
                  nent: niſi velis ꝓterue dicere aliqua rarefieri poſſe
                    <lb/>
                  que rara eſſe nõ poſſunt: ſed dubio ꝓcul cõueniens
                    <lb/>
                  eſt vt ea que rarefiãt etiã rara dicãtur. </s>
                  <s xml:id="N2216E" xml:space="preserve">¶ Ad tertiū
                    <lb/>
                  negatur ſequela, et ad ꝓbationē admitto caſum, et
                    <lb/>
                  concedo illud corpus eſſe infinite raꝝ perinde at
                    <lb/>
                  concederetur illud eſſe infinite album ſi ſic haberet
                    <lb/>
                  infinitam albedinē ſuo ī permixtã contrario: et ne-
                    <lb/>
                  go illud eſſe denſum: et ad ꝓbationē nego cõſequē-
                    <lb/>
                  tiam nec ibi argr̄ a diffinitiõe ad diffinitū / vt dictū
                    <lb/>
                  eſt </s>
                  <s xml:id="N2217F" xml:space="preserve">¶ Ad quartū quod eſt coutra ſecuudã opinionē </s>
                </p>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>