Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.008526
">
<
pb
pagenum
="
539
"
xlink:href
="
016/01/188.jpg
"/>
digitus ſit, carere dentibus multis contingit
<
lb
/>
piſcibus, velut ſturioni, ſed cibum non cape
<
lb
/>
re paucis.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1191
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008527
">
<
margin.target
id
="
marg1174
"/>
Cete.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008528
">
<
margin.target
id
="
marg1175
"/>
Virgæ pul
<
lb
/>
cherrimæ.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008529
">
<
margin.target
id
="
marg1176
"/>
Nauium à
<
lb
/>
monſtris ma
<
lb
/>
rinis deſen
<
lb
/>
ſio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008530
">
<
margin.target
id
="
marg1177
"/>
Orcas.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008531
">
<
margin.target
id
="
marg1178
"/>
Ziphus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008532
">
<
margin.target
id
="
marg1179
"/>
Springual.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008533
">
<
margin.target
id
="
marg1180
"/>
Piſcis bar
<
lb
/>
batus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008534
">
<
margin.target
id
="
marg1181
"/>
Rhinoceros
<
lb
/>
piſcis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008535
">
<
margin.target
id
="
marg1182
"/>
Triton.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008536
">
<
margin.target
id
="
marg1183
"/>
Oſtrea ma
<
lb
/>
gnitudinis
<
lb
/>
immenſæ.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008537
">
<
margin.target
id
="
marg1184
"/>
Cur in mari
<
lb
/>
monſtra plu
<
lb
/>
rima.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008538
">
<
margin.target
id
="
marg1185
"/>
Raia homini
<
lb
/>
amica.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008539
">
<
margin.target
id
="
marg1186
"/>
Cur ſola
<
lb
/>
raia alterius
<
lb
/>
generis pi
<
lb
/>
ſcibus mi
<
lb
/>
ſceatur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008540
">
<
margin.target
id
="
marg1187
"/>
Piſces mari
<
lb
/>
ni cur adeò
<
lb
/>
magni.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008541
">
<
margin.target
id
="
marg1188
"/>
Piſces omne;
<
lb
/>
cur poſtrema
<
lb
/>
parte ſimiles
<
lb
/>
inter ſe ſint.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.008542
">Piſcium in
<
lb
/>
credibilis
<
lb
/>
captura.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008543
">
<
margin.target
id
="
marg1189
"/>
Vt ſterilis
<
lb
/>
concipiat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008544
">
<
margin.target
id
="
marg1190
"/>
Monſtroſus
<
lb
/>
piſcis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008545
">
<
margin.target
id
="
marg1191
"/>
Mors.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.008546
">Contrà mors, quem Roſmarum quidam
<
lb
/>
vocant, piſcis eſt è vitulorum genere, pilo,
<
lb
/>
forma, moribus, in Iachis è boreali Oceani
<
lb
/>
latere iuxta Moſchouiam: dentibus adeò ma
<
lb
/>
gnis, vt capulos enſium ex eis faciant: nam
<
lb
/>
ebori candore ſimillimi ſunt, verùm ſolidio
<
lb
/>
res, grauiores, firmiores.
<
arrow.to.target
n
="
marg1192
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008547
">
<
margin.target
id
="
marg1192
"/>
Animalia
<
lb
/>
bene olentia,
<
lb
/>
ſed tamen
<
lb
/>
parui vſus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.008548
">Sunt & piſces odorati, vt polyporum ge
<
lb
/>
nus quoddam nimium & ſcarabeorum vo
<
lb
/>
lantium ſpecies certa inter inſecta, tum in
<
lb
/>
ter aues gallinæ Indiæ occidentalis, imò
<
lb
/>
potiùs vulturis genus: nam cadauera, &
<
lb
/>
res corruptas ſectatur: olet tamen benè,
<
lb
/>
ob caloris vehementiam, & ſiccitatem tem
<
lb
/>
periei. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.008549
">Sunt & piſces viribus admirandis: Tor
<
lb
/>
pedo quam Genuenſes vocant tremorizam,
<
lb
/>
ex raiarum genere: quod os Lunæ figura ha
<
lb
/>
bet: cuius contactu, vel etiam ipſorum re
<
lb
/>
tium manus obſtupeſcunt: doloréſque ſe
<
lb
/>
dantur: ſed à morte ſoluitur tanta vis: Et
<
lb
/>
echineis ex concharum genere, quem Re
<
lb
/>
moram vocant Latini: dictus echinus,
<
foreign
lang
="
grc
">ἀπὸ
<
lb
/>
τοῡ ἔχειν τὴν ναῦν</
foreign
>
, quòd naues ſiſtat, fundo
<
lb
/>
illarum hærens. </
s
>
<
s
id
="
s.008550
">Vnde C. </
s
>
<
s
id
="
s.008551
">Caligulæ Cæſaris
<
lb
/>
triremen moratus eſt, malo illius omine. </
s
>
<
s
id
="
s.008552
">Li
<
lb
/>
maci magnæ perſimilis eſt, rarúſque, vt
<
lb
/>
qui poſt ea tempora non viſus ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.008553
">Referunt
<
lb
/>
etiam in Arotan flumine beatiſſimæ inſulæ
<
lb
/>
Zeilam, quam inferiùs deſcribemus, eſſe
<
arrow.to.target
n
="
marg1193
"/>
<
lb
/>
piſcium genus, quod manu deprehenſum,
<
lb
/>
febrem accendat, illicóque qui talem piſ
<
lb
/>
cem tetigerit, febre corripiatur. </
s
>
<
s
id
="
s.008554
">Et quam
<
lb
/>
vis incerto auctore res tam mira paruam
<
lb
/>
habitura ſit fidem, nihilominùs tamen hoc
<
lb
/>
minùs mirum, quàm quòd de torpedine,
<
lb
/>
& remora dictum eſt ſuperiùs: animæ
<
lb
/>
enim viribus variis præditæ ſunt, & ma
<
lb
/>
re ( vt dictum eſt ) totum vitale ac monſtris
<
lb
/>
ſcatens: minimúmque in animalibus, quæ
<
lb
/>
in eo gignuntur natura laborauit vt ſapien
<
lb
/>
tiam, aut ſenſum egregium conſequeren
<
lb
/>
tur, ob loci in quo ſunt qualitatem. </
s
>
<
s
id
="
s.008555
">Adeò
<
lb
/>
verò hebetes ſunt ſenſu piſces, vt multas
<
lb
/>
eorum ſpecies neſcias, an inter animalia,
<
lb
/>
an plantas numeres, vt ſpongias atque vr
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1194
"/>
<
lb
/>
ticas: affixæ enim lapidibus nullum animalis
<
lb
/>
veſtigium præ ſe ferunt, quàm quòd tra
<
lb
/>
ctæ contrahunt ſeſe, manifeſtéque mouen
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.008556
">Nec in arborum partibus hoc forſan
<
lb
/>
negandum eſſe poſſe, vt in palmarum trun
<
lb
/>
cis obſcurè, in foliis autem arboris cuiuſ
<
lb
/>
dam, cuius folia ſimilia mori foliis, præter
<
lb
/>
quam quòd duos habeant pedes, manifeſtè
<
lb
/>
ac conſpicuè cerni affirmant: hanc enim
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1195
"/>
<
lb
/>
arborem in Limbulon inſula iuxta Molu
<
lb
/>
chias octo partibus ab æquinoctij circulo di
<
lb
/>
ſtantem, natam in nemoribus folia habere
<
lb
/>
dicunt, quæ excuſſa ab arbore vſque ad
<
lb
/>
dies octo ſi vexentur, ambulent, fitque ar
<
lb
/>
bos hæc ſenſitiua atque animalis, vt vrticæ,
<
lb
/>
pulmonéſque marini ac ſpongiæ animalia
<
lb
/>
arborea: tametſi pulmones haud in planta
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1196
"/>
<
lb
/>
rum genere ſunt collocandi. </
s
>
<
s
id
="
s.008557
">Cùm enim mo
<
lb
/>
tus ſenſu & in illis conſtet, nihil prohibet
<
lb
/>
in calida regione, & pingui ſolo partes plan
<
lb
/>
tarum: quæ auelli ſolent, motum habere: hu
<
lb
/>
midum enim quo nutriuntur, pingue, & te
<
lb
/>
nue, quale animalibus his eſſe poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.008558
">Sed cur
<
lb
/>
non alia animalia immobilia præter quàm
<
lb
/>
in mari, in eo autem tot genera, tantáque
<
lb
/>
copia, vt præter vrticas, & ſpongias con
<
lb
/>
chyliorum tanta multitudo, totque illorum
<
lb
/>
diuerſa genera, velut & oſtrearum? </
s
>
<
s
id
="
s.008559
">Quo
<
lb
/>
niam neceſſe eſt alimento veſci animal, ob
<
lb
/>
idque vel animali, vel alimento motum in
<
lb
/>
eſſe: in aqua autem motus, in alimento igi
<
lb
/>
tur atque in eo, quod alimentum defert. </
s
>
<
s
id
="
s.008560
">Ob
<
lb
/>
id etiam animalia fructibus innata, quando
<
lb
/>
que manifeſtè motu, progrediendi loquor,
<
lb
/>
carent. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008561
">
<
margin.target
id
="
marg1193
"/>
Piſces qui
<
lb
/>
tacti tangen
<
lb
/>
tes, febre affi
<
lb
/>
ciant.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008562
">
<
margin.target
id
="
marg1194
"/>
Vrticæ, &
<
lb
/>
ſpongiæ inter
<
lb
/>
plantas ani
<
lb
/>
malia me
<
lb
/>
diæ.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008563
">
<
margin.target
id
="
marg1195
"/>
Folia quæ
<
lb
/>
vexata mo
<
lb
/>
uentur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008564
">
<
margin.target
id
="
marg1196
"/>
Cur nullum
<
lb
/>
animal im
<
lb
/>
mobile præ
<
lb
/>
terquam in
<
lb
/>
aquis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.008565
">Inter marina etiam animalia quædam
<
lb
/>
ſunt, quæ non mouentur, velut oſtrea con
<
lb
/>
chilia, in quibus natura luſiſſe mirum in mo
<
lb
/>
dum colorum varietate cernitur. </
s
>
<
s
id
="
s.008566
">Cauſa eſt,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1197
"/>
<
lb
/>
quòd velut arbores, herbæque pro ſua quæ
<
lb
/>
que ſpecie formas, & colores excipiunt, ſed
<
lb
/>
colores poſtmodum non retinent humidi
<
lb
/>
abundantia, ſic in conchyliis ob terrenam
<
lb
/>
ſubſtantiam color manet, & confirmatur. </
s
>
<
s
id
="
s.008567
">Fit
<
lb
/>
autem varietas tum ſtriæ certo ordine, quo
<
lb
/>
niam res parua variata ac miſta etiam obi
<
lb
/>
ter, dum æqualiter creſcunt, ſpatia certo ſem
<
lb
/>
per ordine elaborata videtur. </
s
>
<
s
id
="
s.008568
">Sed commune
<
lb
/>
eſt verè omnibus animalibus aliis, vt vngu
<
lb
/>
læ, & chelæ, tum pili, cornua, roſtra, colorem
<
lb
/>
cutis ſequantur, nec tamen hoc ſemper eſt
<
lb
/>
neceſſarium. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008569
">
<
margin.target
id
="
marg1197
"/>
Cauſa varie
<
lb
/>
tatis coloris
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
conchyliorũ
">conchyliorum</
expan
>
.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.008570
">Vngulæ, che
<
lb
/>
læ, pili, cor
<
lb
/>
nua roſtra,
<
lb
/>
colorem ſe
<
lb
/>
quuntur cu
<
lb
/>
tis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.008571
">Sed ad mare reuertar, ipſum enim eſt
<
lb
/>
monſtrorum pater. </
s
>
<
s
id
="
s.008572
">Salſedine verò, quæ fixa
<
lb
/>
manent, obdurant, ſic oſtrea, & conchylia,
<
lb
/>
& corallum, quamvis hic dum ſub aqua lati
<
lb
/>
tat tener ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.008573
">Sed cur dureſcunt conchylia,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1198
"/>
<
lb
/>
non alga, quæ & ipſa in mari naſcitur? </
s
>
<
s
id
="
s.008574
">Cauſa
<
lb
/>
eſt, quòd alga creſcit, ob id fluctibus maris
<
lb
/>
reſiſtere non poteſt, atque ideò tenuis à na
<
lb
/>
tura creata eſt, vt maris impetum obſequens
<
lb
/>
effugiat ac deuitet: conchylia & oſtrea in
<
lb
/>
imo manent, & craſſa ab initio creantur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.008575
">Diximus ſuprà, cur mollis alga ſit, conſtát
<
lb
/>
que contraria ratione duras eſſe conchas.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.008576
">Optimus eſt piſcis ibi Manatus, & qui
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1199
"/>
<
lb
/>
plauſtro vix à duobus iunctis bobus veha
<
lb
/>
tur: huius caro adeò vituli carnem imita
<
lb
/>
tur, vt ſi piſcem quis non te doceat eſſe, car
<
lb
/>
nem iuraueris. </
s
>
<
s
id
="
s.008577
">Contingit id, quoniam ca
<
lb
/>
lor magnus concoquit humidum: hoc enim
<
lb
/>
differ caro à piſcis ſubſtantia, quòd piſcis
<
lb
/>
humidum ab exiguo calore concoctum eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.008578
">Referunt in huius piſcis capite lapidem in
<
lb
/>
ueniri calculo renum ſaluberrimum. </
s
>
<
s
id
="
s.008579
">Mam
<
lb
/>
mas habet, quibus raro exemplo editos fi
<
lb
/>
lios admouet: parit autem geminos pro
<
lb
/>
mammarum numero. </
s
>
<
s
id
="
s.008580
">Sunt qui Boa illum
<
lb
/>
vocent, quòd capite bouillo ad vnguem ſit
<
lb
/>
duobus, qua ſi brachiis, dorſo plano, ſqua
<
lb
/>
ma, & duriſſima pelle, docilis, vt canis, man
<
lb
/>
ſueſcit admodum, & recordatur iniuriarum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.008581
">Eſt & Tiburo ibi captu facilis ob voracita
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1200
"/>
<
lb
/>
tem, vtilis ob magnitudinem, & carnis ſa
<
lb
/>
lubritatem ac ſuauitatem. </
s
>
<
s
id
="
s.008582
">Hic inter maris
<
lb
/>
maxima miracula eſt, cui duplex genitale
<
lb
/>
maſculo, vnica vulua fœminæ: duplicem ha
<
lb
/>
bent dentium ordinem, paritque piſcem ſui
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1201
"/>
<
lb
/>
generis non oua. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008583
">
<
margin.target
id
="
marg1198
"/>
Cur mane
<
lb
/>
conchylia
<
lb
/>
dura reddat,
<
lb
/>
non tamen
<
lb
/>
algam.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008584
">
<
margin.target
id
="
marg1199
"/>
Manatus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008585
">
<
margin.target
id
="
marg1200
"/>
Tiburo.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.008586
">
<
margin.target
id
="
marg1201
"/>
Vituli mari
<
lb
/>
ni mira na
<
lb
/>
tura: variæ
<
lb
/>
que vires.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.008587
">Vituli marini maior eſt longè admiratio:
<
lb
/>
mammas habet, habet & pilos, ſtertit mi-</
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>