Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
181
181
182
182
183
183
184
184
185
185
186
186
187
187
188
188
189
189
190
190
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="168"/>
              quo cum ventum fuerit, non exiſtit amplius motus: virtutis autem; quia per illud vt inſtrumen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1246"/>
                <lb/>
              tum actio fiat, vt ſiquis cogitet hominem baculo pellere lapidem per interuallum vnius ſtadij, in
                <lb/>
              hoc motu duo ſunt ordines, alter qui pertinet ad ſpatium qui duobus terminis concluditur, car­
                <lb/>
              cere & calce, alter eſt inter cauſſas, à prima quod eſt impellens, ad vltimam & proximam qui eſt
                <lb/>
              baculus. </s>
              <s>Igitur motio lapidis eſt continua, ea tamen efficitur proximè à baculo, & eſt terminus
                <lb/>
              impulſionis quæ fit à primo mouente, & planè inſtrumentum eſt vltimum mouens, & agit in vir­
                <lb/>
              tute primi mouentis: itaque eius actio eſt terminus cęterarum actionum: non idcirco tempus
                <lb/>
              excludit. </s>
              <s>Sic ego fatebor, generationem eſſe terminum alterationis, non ſanè, ſi capiamus pro­
                <lb/>
              greſſum, ſed virtutis; ipſi verò non aduerſatur neceſſariò tempus. </s>
              <s>Verùm quòd gratis accipiunt
                <lb/>
              generationem eſſe terminum alterationis; age & hoc obiter adnotemus. </s>
              <s>vbi
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              locorum talem
                <lb/>
              eſſe ortum legerunt apud Ariſtotelem? </s>
              <s>vnde id colligitur? </s>
              <s>Planè formam eſſe finem alteratio­
                <lb/>
              nis ex eo concludere licet, quòd oſtenſum ſit dari in ſucceſsione vltimum eſſe, quod eſt ipſa for­
                <lb/>
              ma quæ ſupereſt qua terminatur omnis motus, hanc verò formam quid prohibet, quominus ſu­
                <lb/>
              ſpicemur eſſe magis è prædicamento ſubſtantiæ, quàm è reliquis? </s>
              <s>etenim albefactio definit in
                <lb/>
              albedinem & latio in certum vbi. </s>
              <s>Quin ſi veri ſunt canones dialectici, planum, quòd cùm per
                <lb/>
              accidens & per modum inſtrumenti motus ſecundum qualitatem ſubſtantia finiatur, per ſe verò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1247"/>
                <lb/>
              qualitate, intelligenda erit forma prædicamenti illius quod per ſe ſpectat motus. </s>
              <s>Quod
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              per
                <lb/>
              accidens eſt, in methodis negligi ſolet. </s>
              <s>Et quanuis Ariſtoteles aliquando ſubſtantiæ generatio­
                <lb/>
              nem nomine alterationis exprimet; attamen, aut dicendum eſt, id accepiſſe Ariſtotelem quod eſt
                <lb/>
              vt inſtrumentum generationis propter
                <expan abbr="euidẽtiam">euidentiam</expan>
              , aut quoniam inualuërat opinio apud veteres
                <lb/>
              philoſophos præter materiam nullam eſſe ſubſtantiam, appellabant
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ipſi quicquid præter ma­
                <lb/>
              teriam foret, & formas, ac differentias, quanuis ad ſubſtantiam pertinerent,
                <foreign lang="grc">παθη</foreign>
              .i. </s>
              <s>paſsiones,
                <lb/>
              quòd ea ſola maneret, cętera variarentur. </s>
              <s>Ad paſsiones autem generatio non eſt, ſed alteratio,
                <lb/>
              philoſophum appellaſſe viam ad ſubſtantiam, nomine alterationis antiquis gratificantem, vt in
                <lb/>
              ratione viſionis
                <expan abbr="aliiſq́">aliiſque</expan>
              . </s>
              <s>nonnullis feciſſe perſpicitur. </s>
              <s>Nam quòd alteratio fit generatione euiden­
                <lb/>
              tior, manifeſtum eſt: cùm fiat mutatio qualitatis, & adhuc ſubſtantia conſerueur, & quòd ſic ſe
                <lb/>
              habeat via ad accidens ad viam ad ſubſtantiam, ſicut accidens ad ſubſtantiam: accidens autem
                <lb/>
              nobis notius eſt, quàm ſubſtantia ſimpliciter, etiam via ad accidens nobis notior ſit neceſſe eſt,
                <lb/>
              quàm via ad ſubſtantiam. </s>
              <s>Demum ſic dicimus, generationem eſſe terminum alterationis, quòd
                <lb/>
              vbi alteratio finitur; ibi incipiat generatio, ineſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              calor prius in ligno per affectionem, poſt mu­
                <lb/>
              tat materiæ poteſtatem, & eò ſolùm pertinere hoc dictum, vt contiguam ſucceſsionem genera­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1248"/>
                <lb/>
              tionis oſtendat, non vt indiuiduam quandam naturam ſignificet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1235"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1236"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1237"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1238"/>
              a 8. Phyſ.
                <lb/>
              T. 69.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1239"/>
              b 5. lib. de
                <lb/>
              Gen. an.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1240"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1241"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1242"/>
              a 6. Phyſ.
                <lb/>
              T. 83.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1243"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1244"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1245"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1246"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1247"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1248"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Examinatur vis illius pronunciati: Mutationem quę ſit in tempore, terminari forma quæ
                <lb/>
              plus & minus accipiat, & Simplicij dictum perpenditur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XVII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>POTERAT apud aduerſatios illud multum. </s>
              <s>Mutationem quæ tempore abſoluitur, ter­
                <lb/>
              minari forma quę plus minus'ue ſuſciperet, quod ſanè cùm abhorreat à ſubſtantia, ſequitur
                <lb/>
              ipſam neceſſariò fieri puncto temporis. </s>
              <s>Opinor autem hanc rationem pluribus ſcatere vitiis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quæro enim, ecquis ſit illius propoſitionis ſenſus. </s>
              <s>Num'ne ita eſt accipienda, vt tali forma ter­
                <lb/>
              minari, ſtrati locum ſibi vendicarit & antecedentis, an conſequentis & attributi? </s>
              <s>Si primum
                <lb/>
              dederint; quis non videt aſyllogiſton eſſe rationem, cùm aſſumptio in prima figura ſit negans?
                <lb/>
              </s>
              <s>aſſumere
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              illos huiuſmodi enunciationem oportet. </s>
              <s>Generationem non terminari forma quæ
                <lb/>
              intendatur & remittatur, quòd ſi locum attributi ipſi aſsignent. </s>
              <s>Mutationem tempori
                <expan abbr="obnoxiã">obnoxiam</expan>
                <lb/>
              terminari forma quę intendatur & remittatur, & ſtruant argumentum in ſecunda figura: at nos
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1249"/>
                <lb/>
              eam, veluti falſam inficiamur, & vniuerſalem eſſe negamus. </s>
              <s>Iam
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              à nobis oſtenſum eſt, duo eſſe
                <lb/>
              initia, vnde plus & minus in mutatione ſumatur, neque ſolùm ex permixtione formarum con­
                <lb/>
              trariarum, verùm etiam ex natura materiæ quæ gradatim à non ente procedit ad ens, & à pri­
                <lb/>
              ma
                <expan abbr="remotaq́">remotaque</expan>
              . </s>
              <s>poteſtate ad vltimam & proximam quæ non niſi temporis interuallo ſuccedunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Itaque non reciprocantur hæc, vt oporteret. </s>
              <s>ſi argumentatio ritè concludenda eſſet. </s>
              <s>Tempore fie­
                <lb/>
              ri & terminari forma quę intendatur & remittatur, quandò omne id quidem quod tali forma
                <lb/>
              continetur, tempore producitur, ſed etiam tempore abſoluitur, quicquid per materiæ tranſmu­
                <lb/>
              tationem per ſe generatur, licet tali formarum genere non terminetur. </s>
              <s>Plus ergo patet tempore
                <lb/>
              fieri, quàm terminari forma in qua plus & minus inſit. </s>
              <s>Non me latet, Simplicium aliter de ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ diuiſione ſenſiſſe, & eam quam nos ſecundum
                <expan abbr="poteſtatẽ">poteſtatem</expan>
              & gradus eſſe volumus, accidenti
                <lb/>
              ſoli tribuiſſe. </s>
              <s>Nam, inquit, duplicem ineſſe diuiſionem in quoque motu, alteram quidem ſecun­
                <lb/>
              dum ſubiectum cuius meritò pars vna prius mutatur; altera poſterius;
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              alterum ſecundum
                <lb/>
              gradus, vbi materia paullatim de poteſtate transfertur ad actum, ſicuti
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              eſt, atque hanc qui­
                <lb/>
              dem quę eſt ſecundum gradus, ſolam tempori ſubiici, cęterùm eam in ſolo accidente ineſſe, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>