Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="169"/>
                <arrow.to.target n="marg1250"/>
                <lb/>
              illam verò quæ ſecundum ſubiectum exiſtit, eſſe planè ſubſtantiæ & accidenti communem, non
                <lb/>
              dico in omni tranſmutatione
                <expan abbr="neceſſariã">neceſſariam</expan>
              : aliter nulla foret athroa illa mutatio, ſed pertinere poſ­
                <lb/>
              ſe
                <expan abbr="partitionẽ">partitionem</expan>
              ſecundum ſubiectum ad omne genus mutationis, nanque & pars vicina prius inca­
                <lb/>
              leſcit quàm remota, & prius producitur cerebrum, quàm oculus. </s>
              <s>ad omne igitur mutationis ge­
                <lb/>
              nus eam
                <expan abbr="partitionẽ">partitionem</expan>
              pertinere dicit. </s>
              <s>verùm non neceſſariò cum tempore
                <expan abbr="coniunctã">coniunctam</expan>
              eſſe, vt opinor,
                <lb/>
              quia forma accidentis, cùm diuidua ſit, ſucceſsiuè quoque perducatur: forma autem ſubſtantiæ
                <lb/>
              cùm ſit indiuidua, puncto temporis exiſtat. </s>
              <s>Neque illud obſtare, quominus ſubitò ſubſtantia
                <lb/>
              producatur; quia variæ partes diuerſis temporis punctis extiterint. </s>
              <s>quod, cùm ſingulæ tempo­
                <lb/>
              ris puncto, quod indiuiduum eſt, abſoluantur; ex indiuiduis non fiat diuiduum, quod eſt tem­
                <lb/>
              pus. </s>
              <s>Hæc ipſe Simplicius, non debemus committere tamen, quin etiam hunc locum taciti præ­
                <lb/>
              tereamus, cùm propter decreta Simplicij, tùm etiam propter eorum concordiam quæ nos in hac
                <lb/>
              diſceptatione conſtituimus. </s>
              <s>Atqui tu ò Simplici, (ad te enim me prius
                <expan abbr="conuertã">conuertam</expan>
              , qui putas pri­
                <lb/>
              mas qualitateis eſſe
                <expan abbr="elementorũ">elementorum</expan>
              formas,
                <expan abbr="eaſdemq́">eaſdemque</expan>
              . </s>
              <s>per ſe eſſe
                <expan abbr="accidẽtia">accidentia</expan>
              ) quomodo potes ponere
                <lb/>
              diuerſum generationis
                <expan abbr="modũ">modum</expan>
              in qualitate atque ſubſtantia? </s>
              <s>per idem
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              principium per quod
                <lb/>
              tu vis ignem eſſe calidum, tu fateris item eſſe ignem. </s>
              <s>Sed ſit hoc contra te; rem ipſam ſimplici­
                <lb/>
              tre exquiramus. </s>
              <s>Non'ne eſt etiam forma in quanto, quali, & vbi quæ ad extremum exiſtit, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1251"/>
                <lb/>
              eſt terminus ſuæ quoque mutationis? </s>
              <s>Non'ne itidem ibi mutata eſſe reperiuntur quæ puncto
                <expan abbr="tẽ-poris">ten­
                  <lb/>
                poris</expan>
              exiſtunt, vt in ſubſtantia, dum generatur, vt ex his quoque quod fit,
                <expan abbr="indiuiduũ">indiuiduum</expan>
              eſſe debeat?
                <lb/>
              </s>
              <s>Dices fortè non extare diſcrimen hiſce nominibus inter generationem & reliquos motus: ſed id­
                <lb/>
              circò quòd in quolibet mutato eſſe accidentis forma reperitur etiam, antequam mutatio
                <expan abbr="cõpleta">completa</expan>
                <lb/>
              ſit, non ſic in ſubſtantia, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              homo eſſe dicitur, niſi ad extremum. </s>
              <s>Verum hoc nihil eſt, quia
                <lb/>
              conſimiliter, dicam ego mutata eſſe quę in alteratione, puta tu, deſignantur, eſſe indiuidua, ex in­
                <lb/>
              indiuiduis autem, non niſi indiuiduum effici. </s>
              <s>Prætereà doceas oportet, quemadmodum in gene­
                <lb/>
              tione ſubſtantię ſint & generari & genitum eſſe,
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>non modò naturæ inſtanti ſeparata, verùm
                <lb/>
              etiam extenſiuè diſiuncta. </s>
              <s>Voco autem naturę inſtans, vbi nulla ratio temporis habeatur, vt in
                <lb/>
              homine & riſus compote. </s>
              <s>etenim inſtans vnum eſt, quo vtraque exiſtunt: attamen homo eſt na­
                <lb/>
              tura prior:
                <expan abbr="ſimiliq́">ſimilique</expan>
              . </s>
              <s>modo vltimum non eſſe rei quæ corrumpebatur, & primùm eſſe illius quæ
                <lb/>
              genita eſt, in eodem inſtanti ſunt; nihilominus primùm eſſe eſt natura poſterius, vbi adeſt exten­
                <lb/>
              tio, termini diſiuncti
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              , adeò, vt inter ipſa tempus interponatur. </s>
              <s>hoc igitur modo prius eſt gigni
                <lb/>
              quàm genitum eſſe & genitum eſſe quàm gigni, non natura ſola diſtincta, ſed extentionis inter­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1252"/>
                <lb/>
              uentu, cui comitatur neceſſariò tempus. </s>
              <s>Proptereà dictum Simplicij ex ea parte approbamus
                <lb/>
              qua facta eſſe temporis puncto fieri aſſeuerat: etſi in vnum omnia cogantur, cùm indiuidua ſint,
                <lb/>
              neque diuiduum quid efficere, neque tempori ſubiacere, Sed tempus, ſi non in iis quæ facta vo­
                <lb/>
              camus, poni placet: at ab ipſa factione ſegregandum non eſſe defendimus;
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              aſſerimus in par­
                <lb/>
              tium quoque productione ante vltimum illud in quo ponimus
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , eſſe profectum
                <expan abbr="ſecũdùm">ſecundùm</expan>
                <lb/>
              potentiam
                <expan abbr="partibilitatemq́">partibilitatemque</expan>
              . </s>
              <s>materiæ, quæ tempus neceſſariò conſequitur. </s>
              <s>Neque ſecus in earum
                <lb/>
              generatione contingere, quà in generatione totius, niſi quòd vbi genitum fuerit totum, omnis
                <lb/>
              materiæ progreſſus abſolutus eſt; partibus productis, niſi extrema fuerit, adhuc materia promo­
                <lb/>
              ueri cupit vlterius. </s>
              <s>Itaque etiam ſi ſigillatim pars quæque ſpectetur, eius ſanè
                <expan abbr="cõplementum">complementum</expan>
              eſt
                <lb/>
              ſubitum, ſed generatio tempori ſubiicitur, & omnis antecedens mutatio materiam tentat ſolam,
                <lb/>
              & forma terminatur ad extremum. </s>
              <s>Quamobrem optimè Auerroës,
                <expan abbr="">dum</expan>
              inquit
                <expan abbr="">non</expan>
              ceſſare partes
                <lb/>
              ſpermatis fieri partes hominis, ſi verba illius ſine vlla cauillatione accipiantur. </s>
              <s>Nanque docet in
                <lb/>
              ea generatione ſubiecti partitionem intercedere, & ſingularum partium propriam eſſe generatio­
                <lb/>
              nem, non ſanè ſubitam, ſed, in qua ſit fluxus cum extentione, & idcircò tempus. </s>
              <s>Porrò partes
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1253"/>
                <lb/>
              cùm ſint multis modis, & eſſentiæ quæ definitione exponuntur, & ſubiecti, atque illæ quidem,
                <lb/>
              vel eiuſdem rationis omnes, vt in ſimplicibus; vel rationis diuerſę, vt in difformibus, & organicis,
                <lb/>
              non videtur omnium eſſe idem faciendum iudicium, quòd in iis quæ ſunt eiuſdem rationis caſus
                <lb/>
              ordinem ponit: prout
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              agenti viciniores ſunt, aut quoquomodo magis eius virtute
                <expan abbr="participãt">participant</expan>
              ,
                <lb/>
              prius immutantur. </s>
              <s>in iis verò, quę diuerſas
                <expan abbr="habẽt">habent</expan>
              rationes, illa quæ poſtremò producitur reliquas
                <lb/>
              perfectione ſuperat, niſi ab ipſis originem ducat. </s>
              <s>Ecce caput & oculos hęc omnium vltimò per­
                <lb/>
              ficiuntur, & perfectiſsima ſunt, tamen, ſi cum corde conferantur, & ſi poſt ipſum gignuntur, non
                <lb/>
              ſunt perfectiora, quia cor eſt
                <foreign lang="grc">ἡγεμονικὸν</foreign>
              , & obtinet principatum, & ab ipſo cętera deriuantur.
                <lb/>
              </s>
              <s>In iis quæ per definitionem exponuntur ordo duplex obſeruatur: alter in mente, atque naturæ
                <lb/>
              alter. </s>
              <s>Et in mente quidem illa vltimum locum iure obſidet, quæcunque orationem, quid eſt
                <expan abbr="ex-plicantẽ">ex­
                  <lb/>
                plicantem</expan>
              , cùm definito
                <expan abbr="reciprocã">reciprocam</expan>
              facit: in natura cui cęterę ſeruiunt, & quaſi famulantur,
                <expan abbr="quemad-modũ">quemad­
                  <lb/>
                modum</expan>
              in homine ratio. </s>
              <s>
                <expan abbr="Quamobrẽ">Quamobrem</expan>
              cùm cęteræ vel ſint quidam apparatus, vel vt
                <expan abbr="inſtrumẽta">inſtrumenta</expan>
              ſine
                <lb/>
                <expan abbr="quib9">quibus</expan>
                <expan abbr="oẽ">omnem</expan>
              eius
                <expan abbr="officiũ">officium</expan>
              ſit
                <expan abbr="intermortuũ">intermortuum</expan>
              , &
                <expan abbr="hãc">hanc</expan>
              vltimò aduenire probabile eſt. </s>
              <s>Ergo vt ad pauca
                <expan abbr="redeã">redeam</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Nec diuiduntur formę per ſe, nec
                <expan abbr="tẽpus">tempus</expan>
              in ortu
                <expan abbr="tribuendũ">tribuendum</expan>
              eſt formę, nec ab ipſa generatione
                <expan abbr="tẽpus">tempus</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="arcẽdũ">arcendum</expan>
              , ſed hęc omnia materiæ, poteſtati, &
                <expan abbr="earũ">earum</expan>
              proceſſui in
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              &
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              planè
                <expan abbr="adſcribẽda">adſcribenda</expan>
              .</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>