190 homo eſſet cecus ſecundum vnum oculum et vidēs
ſecundum alterum: adhuc talis homo eſſet videns
Item ſecundum hanc opinionem intenſio raritatis
aut denſitatis non debet ſumi aut meuſurari pe-
nes denſitates partium vt oſtendit tertium notabi
le huius dubii. intenſio autem calidi aut frigidi po
teſt meuſurari ex intenſionibus partium: et ideo il-
la ſimilitudo nnllo pacto quadrat huic propoſito.
ſecundum alterum: adhuc talis homo eſſet videns
Item ſecundum hanc opinionem intenſio raritatis
aut denſitatis non debet ſumi aut meuſurari pe-
nes denſitates partium vt oſtendit tertium notabi
le huius dubii. intenſio autem calidi aut frigidi po
teſt meuſurari ex intenſionibus partium: et ideo il-
la ſimilitudo nnllo pacto quadrat huic propoſito.
Ad tertiam rationem reſpondeo con-
cedēdo ſequelam ſicut probat argumentum: et nego
falſitatem conſequentis: et ad ꝓbationem nego con
ſequentiam: et ad ꝓbationem conſequentie: nego ſi
militudinem ꝓpter rationem dictam in ſolutione
ſecunde rationis.
cedēdo ſequelam ſicut probat argumentum: et nego
falſitatem conſequentis: et ad ꝓbationem nego con
ſequentiam: et ad ꝓbationem conſequentie: nego ſi
militudinem ꝓpter rationem dictam in ſolutione
ſecunde rationis.
Ad quartam rationem reſpondeo ne-
gando ſequelam: immo dico / in aliquibus talibꝰ
caſibus poteſt facile reperiri adequata materia in
aliquibus vero non ſaltem naturaliter ab intelle-
ctu finite capacitatis / vt dictum ē tertio notabili hu
ius dubii In primo tamen caſu huius argumenti vi
delicet prima pars ꝓportionalis ſit aliqualiter
rara: et ſecunda in duplo: et tertia in triplo: et ſic con
ſequenter diuiſione facta per partes ꝓportiõales
proportione dupla: et proportione quãtitatis prīe
partis proportionalis ad ſuam materiam exiſten-
te dupla tunc materie illarum partium proportio
nalium continuo ſe habent in proportione quadru
pla: et ſic ſcita materia prime partis proportiona-
lis facile ſcietur totalis materia: in infinitis tamen
caſibus vbi variatur proportio illud a finito inge-
nio et intellectu percipi non poteſt.
gando ſequelam: immo dico / in aliquibus talibꝰ
caſibus poteſt facile reperiri adequata materia in
aliquibus vero non ſaltem naturaliter ab intelle-
ctu finite capacitatis / vt dictum ē tertio notabili hu
ius dubii In primo tamen caſu huius argumenti vi
delicet prima pars ꝓportionalis ſit aliqualiter
rara: et ſecunda in duplo: et tertia in triplo: et ſic con
ſequenter diuiſione facta per partes ꝓportiõales
proportione dupla: et proportione quãtitatis prīe
partis proportionalis ad ſuam materiam exiſten-
te dupla tunc materie illarum partium proportio
nalium continuo ſe habent in proportione quadru
pla: et ſic ſcita materia prime partis proportiona-
lis facile ſcietur totalis materia: in infinitis tamen
caſibus vbi variatur proportio illud a finito inge-
nio et intellectu percipi non poteſt.
Ad quintam rationem reſpondeo ne-
gando ſequelam: et cum petitur ratio quare potiꝰ
raritas dicitur priuatiue quam poſitiue ſecnndum
hanc opiniouem reſpondeo / ideo dicitur potius
priuatiue quam poſitiue: quia raritas intenditur
ad deperditionem ſiue remiſſionem alicuius poſiti
ni puta materie ſine acquiſitione alicuius poſitiui
quod nū̄ eſt verum etiam de aliquo poſitiuo. Quod ve-
ro ita fiat: aut poteſt fieri: volo / diminuatur ſiue
dematur materia alicuius pedalis ſucceſſiue ad nõ
gradum nullo pacto maiorata quantitate: quo po
ſito iam patet / ibi nullum poſitum acquiritur: ſꝫ
contiuuo deperditur: nichilominus continuo pro-
portio quantitatis ad materiam maiorabitur: et
ſic continuo raritas intenditur. Sed quia hec ra-
tio eque bene concludit denſitatem dici priuatiue
quēadmodū et raritatem. quoniam per diminutio-
nem continuam quantitatis ſiue acquiſitione mate
rie intenditur ipſa denſitas. ideo cum queris cau
ſam quare raritas potius priuatiue dicitur quam
denſitas. Reſpondeo / eſt illa quãtū in argumēto
aſſumis videlicet quia non poteſt reperiri infinita
raritas in ſubiecto ſiue corpore finito: ſi tamen dice
retur poſitiue poſſet infinita raritas in ſubiecto fi-
nito reperiri / vt patet de omni poſitiuo magis et mi
nus ſuſcipiente. Et per hoc patet reſponſio ad du-
bium.
11Opinio gando ſequelam: et cum petitur ratio quare potiꝰ
raritas dicitur priuatiue quam poſitiue ſecnndum
hanc opiniouem reſpondeo / ideo dicitur potius
priuatiue quam poſitiue: quia raritas intenditur
ad deperditionem ſiue remiſſionem alicuius poſiti
ni puta materie ſine acquiſitione alicuius poſitiui
quod nū̄ eſt verum etiam de aliquo poſitiuo. Quod ve-
ro ita fiat: aut poteſt fieri: volo / diminuatur ſiue
dematur materia alicuius pedalis ſucceſſiue ad nõ
gradum nullo pacto maiorata quantitate: quo po
ſito iam patet / ibi nullum poſitum acquiritur: ſꝫ
contiuuo deperditur: nichilominus continuo pro-
portio quantitatis ad materiam maiorabitur: et
ſic continuo raritas intenditur. Sed quia hec ra-
tio eque bene concludit denſitatem dici priuatiue
quēadmodū et raritatem. quoniam per diminutio-
nem continuam quantitatis ſiue acquiſitione mate
rie intenditur ipſa denſitas. ideo cum queris cau
ſam quare raritas potius priuatiue dicitur quam
denſitas. Reſpondeo / eſt illa quãtū in argumēto
aſſumis videlicet quia non poteſt reperiri infinita
raritas in ſubiecto ſiue corpore finito: ſi tamen dice
retur poſitiue poſſet infinita raritas in ſubiecto fi-
nito reperiri / vt patet de omni poſitiuo magis et mi
nus ſuſcipiente. Et per hoc patet reſponſio ad du-
bium.
coīs
Notandem eſt tertio tangēdo opinio
nem commuuem quam calculator in capitulo de ra
ritate inſequitur. et communiter moderni. ſecun-
dum hanc opinioneꝫ aliter deſcribendi ſunt iſti ter
mini: rarum: denſum: rarefieri: condenſari quam ſe
cundum opiniones precedentes. 22q̇d raruꝫ Rarum enim eſt il-
lud quod ſub magna quantitate continet modicuꝫ
de materia 33q̇d dēſuꝫ Denſum vero eſt illud quod ſnb modi-
ca quantitate multum continet de materia. 44q̇d ↄ̨dēſa
ri. Condē-
ſari vero eſt effici magis denſum. 55qḋ rarefi
eri. Rarefieri enim ē
fieri magis rarum. magis autem rarum eſſe eſt ſub
maiori quantitate continere eandem materiam fi-
nitam quam antea continebat: vel ſub eadē quanti
tate finita continere minus de materia: vel ſub mi-
nori: quantitate minus proportionale de materia
quam antea. Sed magis denſum eſt illud quod ſub
eadem quãtitate continet plus de materia: vel ſub-
minori quantitate eandem materiam finitã vel ma
iorem vel minorem in minori tamen proportione
̄ quantitas ſit minor. vel ſub maiori quantitate
magis proportionale de materia. Et ſi alique par
ticule que non facile occurūt reſtant his diffini-
tionibus adiiciende eas addas cum argumenta ad
illud coegerint. 66cicero ī 4.
rethori. Definitio enim breuis debet eſſe ex
ſua natura teſtimonio ciceronis in ſua nona retho
rica. 77.1. correl. ¶ Ex his diffinitiouibus ſequitur primo / ma
le deſcribitur ſic condenſari Condenſari eſt pun-
cta ad inuicem magis approximari quoniam ſtat
puncta magis approximentur: er in ea propor-
tione qua magis approximētur dematur de mate-
ria: et ſic tale corpus non condenſabitur. et tamen
puncta magis ad inuicem approximantur. Item
dato pedali infinite denſo puncta illius poſſunt ma
gis approximari: et tamen ipſum non condenſabi-
tur: quia iam eſt infinite denſum. Eodem modo di-
cas de rarefactione ſiue de rarefieri. Non eni3 ſem
per rarefieri ē puncta magis diſtare: pedale enim ī
finite denſum poteſt maiorari ſtante ſua materia et
tamen non rarefiet. 882. correl. ¶ Sequitur ſecundo / ſtat ali-
quod eſſe rarum a quo aufertur medietas ſue mate
rie manente quantitate: et tamen ipſum non effici-
tur rarius. Patet de corpore infinito habente ma-
teriam finitam preciſe quod eſt infinite raruꝫ a quo
ſi dematur medietas materie ipſum non efficietur
rarius cum modo ſit infinite rarum.
993. correl.
nem commuuem quam calculator in capitulo de ra
ritate inſequitur. et communiter moderni. ſecun-
dum hanc opinioneꝫ aliter deſcribendi ſunt iſti ter
mini: rarum: denſum: rarefieri: condenſari quam ſe
cundum opiniones precedentes. 22q̇d raruꝫ Rarum enim eſt il-
lud quod ſub magna quantitate continet modicuꝫ
de materia 33q̇d dēſuꝫ Denſum vero eſt illud quod ſnb modi-
ca quantitate multum continet de materia. 44q̇d ↄ̨dēſa
ri. Condē-
ſari vero eſt effici magis denſum. 55qḋ rarefi
eri. Rarefieri enim ē
fieri magis rarum. magis autem rarum eſſe eſt ſub
maiori quantitate continere eandem materiam fi-
nitam quam antea continebat: vel ſub eadē quanti
tate finita continere minus de materia: vel ſub mi-
nori: quantitate minus proportionale de materia
quam antea. Sed magis denſum eſt illud quod ſub
eadem quãtitate continet plus de materia: vel ſub-
minori quantitate eandem materiam finitã vel ma
iorem vel minorem in minori tamen proportione
̄ quantitas ſit minor. vel ſub maiori quantitate
magis proportionale de materia. Et ſi alique par
ticule que non facile occurūt reſtant his diffini-
tionibus adiiciende eas addas cum argumenta ad
illud coegerint. 66cicero ī 4.
rethori. Definitio enim breuis debet eſſe ex
ſua natura teſtimonio ciceronis in ſua nona retho
rica. 77.1. correl. ¶ Ex his diffinitiouibus ſequitur primo / ma
le deſcribitur ſic condenſari Condenſari eſt pun-
cta ad inuicem magis approximari quoniam ſtat
puncta magis approximentur: er in ea propor-
tione qua magis approximētur dematur de mate-
ria: et ſic tale corpus non condenſabitur. et tamen
puncta magis ad inuicem approximantur. Item
dato pedali infinite denſo puncta illius poſſunt ma
gis approximari: et tamen ipſum non condenſabi-
tur: quia iam eſt infinite denſum. Eodem modo di-
cas de rarefactione ſiue de rarefieri. Non eni3 ſem
per rarefieri ē puncta magis diſtare: pedale enim ī
finite denſum poteſt maiorari ſtante ſua materia et
tamen non rarefiet. 882. correl. ¶ Sequitur ſecundo / ſtat ali-
quod eſſe rarum a quo aufertur medietas ſue mate
rie manente quantitate: et tamen ipſum non effici-
tur rarius. Patet de corpore infinito habente ma-
teriam finitam preciſe quod eſt infinite raruꝫ a quo
ſi dematur medietas materie ipſum non efficietur
rarius cum modo ſit infinite rarum.
¶ Sequitur tertio / aliquod corpus eſt denſum et
finitum a quo ſi remoueatur medietas quantitatis
manente materia: ipſum non efficietur denſius.
finitum a quo ſi remoueatur medietas quantitatis
manente materia: ipſum non efficietur denſius.
Patet de pedali infinite denſo poſito / minore-
tur ad ſubduplum manente ſua materia.
1010.4. corel.
tur ad ſubduplum manente ſua materia.
¶ Sequitur quarto / ſtat quantitatem alicuius fi
niti diminui: et ſimiliter eius materiam. et ipſum cõ
denſari. ſtat ſimiliter ipſum rarefieri. et ſtat ipſum
nec rafefieri nec condenſari. Probatur prima
pars / quia ſtat ipſum plus proportionabiliter per
dere de quantitate ꝙ̄ de maieria: et tunc ipſum con
denſabitur vt poſtea ex quibuſdam concluſionibus
patebit. et ſtat ipſum eque proportionabiliter de-
perdere de quantitate ſicut de materia: et ſic ipſum
nec rarefieri nec condenſari. et ſtat ipſum magis
proportionabiliter deperdere de materia ꝙ̄ de quã
titate: et ſic rarefieri. Et propterea poſitum eſt in de
finitione vel minorem in minore tamen proportio-
ne ꝙ̄ quantitas ſit minor. Et eodem modo poteris
dicere / aliquid per acquiſitionem quantitatis et
materie rarefit. et nõnun̄ condenſatur. Si enim
eque proportionabiliter acquirit de materia ſi-
cut de quantitate nec rarefit nec condenſatur. ſi ve-
locius proportionabiliter acquirit de quantitate
̄ de materia rarefit. Omnia iſta patent mediante
tali fundamento. Si in ea proportione in qua ali-
quod corpꝰ eſt maius in ea plus cõtinet de materia
altero corꝑe mīore illa duo ſūt eq̄ rara et eq̄ denſa:
et ſi in maiori ꝓportione plus cõtineret de quanti-
tate quã de materia ꝙ̄ alterum minus: ipſum eſt ra
rius eo. Si vero in maiore ꝓportione illud maiꝰ cõ
tinet de materia quã de quantitate reſpectu alteri
niti diminui: et ſimiliter eius materiam. et ipſum cõ
denſari. ſtat ſimiliter ipſum rarefieri. et ſtat ipſum
nec rafefieri nec condenſari. Probatur prima
pars / quia ſtat ipſum plus proportionabiliter per
dere de quantitate ꝙ̄ de maieria: et tunc ipſum con
denſabitur vt poſtea ex quibuſdam concluſionibus
patebit. et ſtat ipſum eque proportionabiliter de-
perdere de quantitate ſicut de materia: et ſic ipſum
nec rarefieri nec condenſari. et ſtat ipſum magis
proportionabiliter deperdere de materia ꝙ̄ de quã
titate: et ſic rarefieri. Et propterea poſitum eſt in de
finitione vel minorem in minore tamen proportio-
ne ꝙ̄ quantitas ſit minor. Et eodem modo poteris
dicere / aliquid per acquiſitionem quantitatis et
materie rarefit. et nõnun̄ condenſatur. Si enim
eque proportionabiliter acquirit de materia ſi-
cut de quantitate nec rarefit nec condenſatur. ſi ve-
locius proportionabiliter acquirit de quantitate
̄ de materia rarefit. Omnia iſta patent mediante
tali fundamento. Si in ea proportione in qua ali-
quod corpꝰ eſt maius in ea plus cõtinet de materia
altero corꝑe mīore illa duo ſūt eq̄ rara et eq̄ denſa:
et ſi in maiori ꝓportione plus cõtineret de quanti-
tate quã de materia ꝙ̄ alterum minus: ipſum eſt ra
rius eo. Si vero in maiore ꝓportione illud maiꝰ cõ
tinet de materia quã de quantitate reſpectu alteri
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib