Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="172"/>
              trà cadaueri, & vinum aceto, vt compoſita. </s>
              <s>Ita fit, vt falſum penitus exiſtimare debeamus inter
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1267"/>
                <lb/>
              ſubſtantiæ formas oppoſitionem certam non exiſtere, cuicuimodi illa ſit. </s>
              <s>Non igitur illa eſt ve­
                <lb/>
              ra cauſſa, cur generatio ſit inter contradicentia, quia ſubſtantia certa careat oppoſitione. </s>
              <s>Si igi­
                <lb/>
              tur quòd ſit inter contradicentia ſeparat mutationem à motu: planum quòd non ex illo muta­
                <lb/>
              tio à motu diſtinguenda erit, quod
                <expan abbr="incertã">incertam</expan>
              ,
                <expan abbr="lateq́">lateque</expan>
              . </s>
              <s>patentem oppoſitionem includat. </s>
              <s>Simplicius
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              attulit item alias differentias inter motum & mutationem quæ neſcio ſatis'ne conſentiant cum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1268"/>
                <lb/>
              dogmatis Ariſtotelis. </s>
              <s>Primùm quidem, inquit, dum è ſemine fit homo, ſemen non remanet:
                <lb/>
              dum verò ex nigro fit album, remanet album, homo .ſ. </s>
              <s>qui actu exiſtit. </s>
              <s>Deinde verò quia nulla
                <lb/>
              eſt mutatio quæ non contineat aliquid actuoſi atque patibilis.
                <foreign lang="grc">ἐνεργητικὸν</foreign>
              ipſe vocat &
                <foreign lang="grc">παθη­
                  <lb/>
                τικὸν</foreign>
              . </s>
              <s>Sed cùm in efficacitate & perpeſsione ſint plus & minus; vbi plus ſit perpeſsionis quàm
                <lb/>
              efficacitatis, id nomine tranſmutationis appellari, vbi verò contrà plus efficacitatis, illi nomen
                <lb/>
              fuiſſe motum. </s>
              <s>Itaque latio motus, generatio verò tranſmutatio dicta eſt, quòd plus patitur in
                <lb/>
              generatione materia quàm corpus, dum ſecundùm locum mouetur. </s>
              <s>Etenim generatio
                <expan abbr="nũquam">nunquam</expan>
                <lb/>
              ſine ſubſtantiæ cuiuſdam pernicie miniſtratur, ſæpiſsimè motus. </s>
              <s>Tertiò, quòd in iis qui verè mo­
                <lb/>
              tus appellantur; hi verò ſunt latio, alteratio, & incrementum, eſt aliquod ſemper quod factum
                <lb/>
              eſt, & mutatum eſſe dicitur: at in mutatione, huiuſmodi verò eſt generatio, nil tale reperitur; in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1269"/>
                <lb/>
              hac
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quod mutatur, poſteà factum non eſt. </s>
              <s>quippe quòd mutetur ſemen, non tamen id quod
                <lb/>
              factum eſt, ſit poſteà ſemen. </s>
              <s>Nam vt iam aliquid de prima differentia dicam, accidentis
                <expan abbr="ſubſtan-tiæq́">ſubſtan­
                  <lb/>
                tiæque</expan>
              . </s>
              <s>mutationis ratio non videtur eſſe diſsimilis: quippe quòd ex non albo in album ſit muta­
                <lb/>
              tio, ex nigro in album motus, & tamen quemadmodum remanet nigrum, ſic remanet
                <expan abbr="">non</expan>
              album
                <lb/>
              quia .ſ. </s>
              <s>remanet ſubiectum nigri & non albi quod eſt actu. </s>
              <s>idem
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              homo eſt qui è nigro & non
                <lb/>
              albo factus eſt albus. </s>
              <s>Quantum verò eſt de ſecunda, actuoſum illud quod motui tribuitur, am­
                <lb/>
              biguum eſſe videtur; idcirco etiam ad tantum philoſophum defendendum ſingula eius vocis ſi­
                <lb/>
              gnificata recenſenda ſunt, vt id quod ad rem facere videatur,
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
              ſatis ab ipſo expreſſum fuerit,
                <lb/>
              ſeligamus. </s>
              <s>Nam dici ſolet actuoſum, id à quo permanat aliqua forma ad aliud; prætereà quòd
                <lb/>
              eſt de pręſentia formę
                <expan abbr="ſecũdùm">ſecundùm</expan>
              partes, ſeu gradus in eo quod eſt poteſtate, quatenus huiuſmodi.
                <lb/>
              </s>
              <s>Verùm neutro modo ſumptum actuoſum conſtituit differentiam inter motum & mutationem;
                <lb/>
              proptereaquòd actuoſum primi ſignificati, non innititur mobili, ſed motore, in eo manens indi­
                <lb/>
              uiduè, & proinde extraneum eſt, ſi ad motum referas. </s>
              <s>Quin etiam quòd mutatio ſit cum per­
                <lb/>
              peſsione, non eſt id ita eius proprium, quin ſibi ſit cum motu commune. </s>
              <s>Neque etiam id per­
                <lb/>
              petuò verum in omni mutatione, quandoquidem ſi fuerit interna functio, hæc certè mutatio
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1270"/>
                <lb/>
              eſt perpeſsio, ſed perfectio, vt videre, neque mutatio ſimpliciter .i. </s>
              <s>ſolus progreſſus, & ab omni
                <lb/>
              actu ſeiunctus: cùm ſimul viſio fiat & viſum ſit. </s>
              <s>immo tantum abeſt, vt in tali mutatione conti­
                <lb/>
              neatur ratio perpeſsionis, vt actionis nomine vocetur. </s>
              <s>dicitur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <foreign lang="grc">ἐνέργεια</foreign>
              , & omnis denique mu­
                <lb/>
              tatio, quæ eſt de poteſtate ſecunda ad
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              ſecundùm ſine vllo perpeſsionis genere fieri videtur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quocirca non ex perpeſsione mutatio conſtituitur. </s>
              <s>Verùm quia de hoc genere mutationis in
                <lb/>
              præſentia nihil agimus, cùm ſit per accidens, vt poſteà dicetur, tranſeamus ad alterum ſignifica­
                <lb/>
              tum
                <foreign lang="grc">ἐνεζγείας</foreign>
              quod eſt aliquid actus eſſe præſens in materia, dum fit motus. </s>
              <s>Certè ſi talem
                <foreign lang="grc">ἐνέρ
                  <lb/>
                γειαν</foreign>
              ipſe repellat ab ortu, mihi videtur aduerſus Ariſtoteli
                <expan abbr="aſſumẽti">aſſumenti</expan>
              in motu generatim ſub quo
                <lb/>
              item generatio continetur, ineſſe rationem actus, & in hoc planè ſignificato acceptum videtur
                <lb/>
              actuoſum in definitione motus, cùm dicitur eſſe actus eius quod eſt poteſtate, quatenus huiuſmo­
                <lb/>
              di: quinimmo aſſerit Ariſtoteles, generationem eſſe actum generabilis, & fortè plus quàm motus
                <lb/>
              ſit actus mobilis, vt alterabilis alteratio, quanto potior eſt actus ſubſtantiæ quàm accidentis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quòd, ſi preſsius acceperit Simplicius, quia .ſ. </s>
              <s>in motu ſemper aliquid factum ſit, in mutatione,
                <lb/>
              ea verò eſt generatio, nequaquam: profectò, vel immemor, vel negligens fuerit, quippe qui, aut
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1271"/>
                <lb/>
              non meminerit etiam ab Ariſtotele litterarum monumentis fuiſſe
                <expan abbr="cõmendatum">commendatum</expan>
              , in ortu quoque
                <lb/>
              aliquod
                <expan abbr="factũ">factum</expan>
              ſemper extare, vt in ædificio fundamenta, & in animalis productione cor, aut epar,
                <lb/>
              aut, ſi id minus placebat, hoc in interpretatione illius loci monere debuerat, & docere, quemad­
                <lb/>
              modum factum in generatione ſubſiſteret quod ab actu & alterato in alteratione & auctione di­
                <lb/>
              ſcreparet. </s>
              <s>Si factum id accipit quod à motus fine denominatur, vt ſemen & hominem, nam ſe­
                <lb/>
              men fit planta, & homo fit albus, & illud factum non remanet, ſed interit: homo remanet factus
                <lb/>
              albus, & ibi ſolùm reſtat materia quæ poteſtas eſt: hîc etiam ſupereſt actu homo, audiuimus nu­
                <lb/>
              per etiam in mutatione remanere actu ſubiectum. </s>
              <s>Quare non erit id mutationis generatim,
                <lb/>
              ſed ortus ipſius ſpeciat impeculiare & proprium. </s>
              <s>Itaque non erit hoc reddere rationem, cur ge­
                <lb/>
              neratio vocetur mutatio, quod eſt nomen commune multis aliis mutationibus, ſed differentiam
                <lb/>
              propriam generationis ipſius afferre. </s>
              <s>Quapropter negari non poteſt, quin energia
                <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan>
                <lb/>
              ad motum
                <expan abbr="mutationemq́">mutationemque</expan>
              . </s>
              <s>pertineat. </s>
              <s>Forte eam differentiam voluit notari Simplicius quam item
                <lb/>
              ab Ariſtotele
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              animaduerſam fuiſſe ſcimus, quia mutatio ſit cum aliqua labe & detrimento ſub­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1272"/>
                <lb/>
              ſtantiæ, motus verò nihil deterat de ſubſtantia. </s>
              <s>Atque ita quidem profitetur vera Simplicius, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>