Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="173"/>
                <arrow.to.target n="marg1273"/>
                <lb/>
              ſed quę in hac methodo adhuc ignota ſint,
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
              fortaſſe ex motus, mutationisúe ratione ducta,
                <lb/>
              neque nomine ipſo manifeſta, & aliunde petita, ac penitus aliena ab vtriuſque notione, qualia
                <lb/>
              requiruntur, dum in explicanda motus definitione verſamur. </s>
              <s>Cur enim motui non accidat, ſi
                <lb/>
              eius intimam rationem perſpicias, vt ſit in eo corpore, quod eſt perpetuum? </s>
              <s>Proinde notio il­
                <lb/>
              la mutationis quæ contradicentia comprehendit, valde arridet & in ortu maximam vim habet,
                <lb/>
              quippe qui ſit mutatio inter contradicentia ens & non ens, nec obſeruetur inter formas contra­
                <lb/>
              rias, quia requirat ſubiectum quod eſt poteſtate & non ens, & cùm ſit productio ſubſtantiæ cui
                <lb/>
              nil præcedere monſtret prima noſtræ mentis informatio ab alio genere, & prędicamento
                <expan abbr="naſcẽs">naſcens</expan>
              ,
                <lb/>
              iure optimo, vt inter contradicentia mutatio ponatur. </s>
              <s>Quod verò dicitur in generatione ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ nil eſſe factum, ſi id intelligatur, quia non ſuperſit id quod fiebat, cum actu eſſet: verùm
                <lb/>
              ſanè eſt, ſed generationis proprium, vt diximus, non mutationis. </s>
              <s>Si factum vt gradus, ſeu pars,
                <lb/>
              id negare ſimpliciter errorem puto, præſertim, ſi in tempore & ſucceſsiuè generatio fiat,
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>euenire nos docet Ariſtoteles in generatione & aliis motibus. </s>
              <s>Sed ita licebit eam tueri ſenten­
                <lb/>
              tiam, quòd in aliis motibus facta eſſe formæ tribuuntur, in generatione verò materiæ, & ea quæ
                <lb/>
              facta ſunt, non fruuntur eius appellatione, quo tendit natura, ſed aliud nomen obtinent (neque
                <lb/>
              enim corde producto protinus homo eſt) contrà verò in accidentibus; itaque mouent philoſo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1274"/>
                <lb/>
              phos ad negandum in generatione aliquid eſſe quod genitum ſit. </s>
              <s>Illud autem prorſus habeo
                <lb/>
              falſum quod profeſſus eſt Calaber qui contraria ponens in ſubſtantia, plus & minus, etiam mo­
                <lb/>
              tum ſubſtantiæ tribuerit. </s>
              <s>Nanque oppoſitio neque inter ſubſtantias compoſitas intercedit, ne­
                <lb/>
              que ita inter formas, vt intendantur & remittantur, quia maneant in indiuiduo: eas verò intendi
                <lb/>
              & remitti oportebat, ſi motus erat in ſubſtantia futurus. </s>
              <s>Nam ſic fieri potuiſſet, vt aliquid actu
                <lb/>
              præcederet eius quod fieret, vt in accidente.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1255"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1256"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1257"/>
              a 9. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1258"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1259"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1260"/>
              a 5. Phyſ.
                <lb/>
              T. 9.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1261"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1262"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1263"/>
              b 1. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1264"/>
              c 1. Phyſ.
                <lb/>
              T. 63.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1265"/>
              d lib. d mo­
                <lb/>
              tu an.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1266"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1267"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1268"/>
              a 5. Phyſ.
                <lb/>
              T. 9.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1269"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1270"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1271"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1272"/>
              b 8. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1273"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1274"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              De oppoſitione formarum quæ eſſentiam complent, quæ cęteri ſenſerint.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XIX
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>ACCEDO nunc ad illud caput quo nobis de oppoſitione formarum ſubſtantiæ diſputan­
                <lb/>
              dum eſt. </s>
              <s>Sed quoniam ſubſtantia ſimplex eſt, vel compoſita, nequid deſideretur in hac
                <lb/>
              noſtra diſceptatione de ſubſtantia, generatim quæſtio proponetur à nobis. </s>
              <s>Præſefert verò mi­
                <lb/>
              randum aliquid in ſubſtantia ponere contrariorum repugnantium. </s>
              <s>Primùm quoniam falſa il­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1275"/>
                <lb/>
              la omnia forent quæ profeſſus eſt Ariſtoteles Prędic. </s>
              <s>negans ſubſtantiæ quicquam eſſe
                <expan abbr="contrariũ">contrarium</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Deinde illud acrius, ſi in ſubſtantia forent contraria, ex eo futurum, vt motus ſit in ſubſtantia,
                <lb/>
              non autem mutatio. </s>
              <s>Coniunctum verò approbant Ariſtotelis ſententiæ concludentis in ſub­
                <lb/>
              ſtantia non eſſe motum, quòd in ea nulla ſit oppoſitio, ex quo licet nobis ita concludere. </s>
              <s>Aut
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <lb/>
              cauſſa cum effectu remeat, & reciprocatur, aut non. </s>
              <s>Non eſt autem veriſimile Ariſtotelem vbi
                <lb/>
              cauſſam cuiuſpiam rei, non quidem per tranſennam, ſed ex propoſito monſtret, non
                <expan abbr="propriã">propriam</expan>
              , ne­
                <lb/>
              que primam afferre: tunc enim ſcientia non eſſet, neque demonſtratio ex cauſſa, ſed rem tantum
                <lb/>
              conuenire doceret. </s>
              <s>Si igitur propria & prima cauſſa, commeat ergo cum effectu. </s>
              <s>In his autem
                <lb/>
              quæ
                <expan abbr="cõmeant">commeant</expan>
              , ſi negatio cauſſa negationis eſt, affirmatio item cauſſa erit affirmationis, &
                <expan abbr="vtroq.">vtroque</expan>
                <lb/>
              modo progredi licebit, cùm ab effectu ad cauſſam, tùm contrà à cauſſa ad effectum & aiendo &
                <lb/>
              inficiendo. </s>
              <s>Sic ſi vbi oppoſitio non eſt, nec ibi eſt motus: ac contra: cùm ibi ſit oppoſitio, erit
                <lb/>
              neceſſariò motus. </s>
              <s>Vrget & id quoque. </s>
              <s>vbi ſunt contraria, ibi intentio & remiſsio, nam plus &
                <lb/>
              minus, vel Ariſtotelis teſtimonio,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſunt ex mixtura contrariorum. </s>
              <s>Si ergo in ſubſtantia foret
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1276"/>
                <lb/>
              repugnantia, vtique etiam eſſet in ea plus & minus. </s>
              <s>ab hac verò conditione immunem eſſe ſub­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1277"/>
                <lb/>
              ſtantiam docuit Ariſtoteles. </s>
              <s>Hæc obiiciunt aduerſarij contra ponentes in eo prædicamento re­
                <lb/>
              pugnantiam. </s>
              <s>At ex altera parte nos hæc mouebant. </s>
              <s>Primùm quod Flaminius Nobilius exi­
                <lb/>
              mius philoſophus olim collega meus, ac perpetuò amiciſsimus non ſine cauſſa magnifecit. </s>
              <s>Is au­
                <lb/>
              tem omnium primus è noſtris in hanc ſententiam ſcripſit. </s>
              <s>Inſtrumenta ſemper dirigi à formis
                <lb/>
              quarum ſunt inſtrumenta;
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>pro portione eiſdem potiri premiis & muneribus quibus for­
                <lb/>
              mę primò potiuntur. </s>
              <s>Cùm ergo formarum inſtrumenta contraria ſint, ſequitur etiam, vt oppo­
                <lb/>
              ſitio inſit in formis. </s>
              <s>eſſe verò inſtrumenta formarum calorem & frigus quę ſunt contraria, liquet
                <lb/>
              ex iis quæ diſputat Ariſtoteles aduerſus Democritum. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Munire etiam licet auctoritatem il­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1278"/>
                <lb/>
              lius effati. </s>
              <s>nimirùm quòd ordine quodam oppoſitio primò ſit in ſubſtantia, deinde in conſequen­
                <lb/>
              tibus ſubſtantiam. </s>
              <s>Nam primò Phyſ.
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              poſtquam concluſiſſet Ariſtoteles numerum principio­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1279"/>
                <lb/>
              rum ex eorundem oppoſitione,
                <expan abbr="eumq́">eumque</expan>
              . </s>
              <s>ternarium ſtatuiſſet: quoniam in vno quoque genere pri­
                <lb/>
              ma quædam eſt oppoſitio: genera verò ſint decem, non modò tria, ſed multò plura ipſa fore con­
                <lb/>
              ſequens eſſet: ob id inquit Ariſtoteles ſufficere tria tantùm principia quæ ordine quodammo­
                <lb/>
              dò ſunt principia ſubſtantiæ, aliàs reliquorum prędicamentorum: eadem enim eſt materia quæ
                <lb/>
              primùm eſt poteſtate ſubſtantia, deinde
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
              , tertiò quale, & quæ ſequuntur deinceps. </s>
              <s>ſic </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>