1
Primum incommodum caliditate, & ſiccita
te temperamenti ſuſtulit: quod etiam pro
fuit ad pennarum generationem, & totius
corporis leuitatem. Inde vt ſiccum eſſet to
tum corpus, paruo potu ſatiati voluit, atque
ea cauſa etiam carere veſica. Sed dentium de
fectui geminato ventriculo occurrit, vt dura
in illo ſenſim conquoquerentur: cùm enim
dura non poſſent comminui, tempore indi
gebant longiore, & ſolidiore, arctioréque ven
triculo, in quo paruus poterat contineri ci
bus, qui corpori haud ſuffeciſſet. Igitur alte
rum ſuſtitui neceſſe fuit, in quo & ex dimi
dio concoqueretur, & quartum ſatis eſſet ci
bi poſſet contineri. Pedes etiam paruos fecit,
quòd inutile eſſet hoc pondus ad volatum: &
aciem videndi acutam, quòd procul videre,
ex altóque conſpicere, illis opus eſſe. Quòd ſi
aues aliquæ à norma aberrant, non tamen
vſum perfectum aſſequuntur: nam Diome
deas dentes habere quidam volunt, atque ta
lia potiùs ad varietatem, quàm ad vſum ſunt
neceſſaria. Veſpertilio dentes habet, ſed plu
mis caret, totæque alæ ac corpus cartilagi
nea ſunt. Verùm cùm deciderit, vix exurgere
ad volandum poteſt.
Primum incommodum caliditate, & ſiccita
te temperamenti ſuſtulit: quod etiam pro
fuit ad pennarum generationem, & totius
corporis leuitatem. Inde vt ſiccum eſſet to
tum corpus, paruo potu ſatiati voluit, atque
ea cauſa etiam carere veſica. Sed dentium de
fectui geminato ventriculo occurrit, vt dura
in illo ſenſim conquoquerentur: cùm enim
dura non poſſent comminui, tempore indi
gebant longiore, & ſolidiore, arctioréque ven
triculo, in quo paruus poterat contineri ci
bus, qui corpori haud ſuffeciſſet. Igitur alte
rum ſuſtitui neceſſe fuit, in quo & ex dimi
dio concoqueretur, & quartum ſatis eſſet ci
bi poſſet contineri. Pedes etiam paruos fecit,
quòd inutile eſſet hoc pondus ad volatum: &
aciem videndi acutam, quòd procul videre,
ex altóque conſpicere, illis opus eſſe. Quòd ſi
aues aliquæ à norma aberrant, non tamen
vſum perfectum aſſequuntur: nam Diome
deas dentes habere quidam volunt, atque ta
lia potiùs ad varietatem, quàm ad vſum ſunt
neceſſaria. Veſpertilio dentes habet, ſed plu
mis caret, totæque alæ ac corpus cartilagi
nea ſunt. Verùm cùm deciderit, vix exurgere
ad volandum poteſt.
Cur aues ca
put paruum
habeant.
put paruum
habeant.
Aues cur den
tibus careant
tibus careant
Cur aues ve
ſica careant.
ſica careant.
Cur aues
duos habeant
ventriculos.
duos habeant
ventriculos.
Aues cicu
res.
res.
Aues omnes cicures natura fermè, & ma
ximè quæ carne haud veſcuntur. Nam in
orbe nouo, cùm primùm naues ad incultas
inſulas ſe applicuiſſent, multæ aues tum ma
ximè è columborum genere manu capi ſe
permittebant: nec aues metuunt hominum
ſocietatem, niſi exemplo edoctæ. Vnde ere
mitæ non pauci, cicures habuerunt ex gene
re earum, quæ agreſtes ſunt, velut paſſeres,
atque coruos.
ximè quæ carne haud veſcuntur. Nam in
orbe nouo, cùm primùm naues ad incultas
inſulas ſe applicuiſſent, multæ aues tum ma
ximè è columborum genere manu capi ſe
permittebant: nec aues metuunt hominum
ſocietatem, niſi exemplo edoctæ. Vnde ere
mitæ non pauci, cicures habuerunt ex gene
re earum, quæ agreſtes ſunt, velut paſſeres,
atque coruos.
Talpa.
Sed auibus relictis, ad animal quod ſub
terra habitat, tranſeamus, alterius generis,
quòd talpam vocant. Cinerei coloris eſt, mu
ri ſimile forma, & magnitudine, niſi quòd
oculis caret: nam cui vſui oculi profuturi
erant ſub terra perpetuò habitanti? adeò ve
rò odit aërem, vt ſi cogatur in lucem egre
di, breuiſſimo temporis ſpatio exanimetur.
Diſſidet & cauda, quorſum enim effingere
tam longam caudam ſub terra habitanti?
Eadem ratione & crura habet breuiſſima, &
vngues acutiſſimos: vnde crurum breuitas
neceſſaria per anguſta penetranti, & vn
guium acuitas, vt terram commodè perfode
re poſſit: adeò autem hoc opus celeriter, &
amplè explet, vt qui viderint primò defoſ
ſam talpa humum, multùm admirentur. Pa
lam eſt igitur naturam in cunctis ſolicitam
mirum in modum fuiſſe, nec obiter, ſed ex
ſententia omnia præuidiſſe, hominéſque qui
bus hoc beneficium Deus largitus eſt, vt cau
ſam rerum primam inueniant, participes eſſe
illius primæ naturæ: neque alterius eſſe generis
naturam, quæ hæc conſtituit, ab illorum mente,
qui cauſam eorum, cur ita facta ſint, plenè
aſſequi potuerunt. Nullum itaque ſub terra
perpetuò viuens animal ſanguine præditum
præter talpam eſt inuentum: nam ſerpentum,
& ranarum pernicioſarum quædam genera,
non ſolum ſub terra, & in ſepulchris vetu
ſtiſſimis, ſed quòd magis mirum dictu eſt,
etiam in ſaxis ſolidis inuenta ſunt. Sed hæc &
ſanguine carent propriè, & animal non pa
riunt ſui generis, ſed oua aut nihil.
terra habitat, tranſeamus, alterius generis,
quòd talpam vocant. Cinerei coloris eſt, mu
ri ſimile forma, & magnitudine, niſi quòd
oculis caret: nam cui vſui oculi profuturi
erant ſub terra perpetuò habitanti? adeò ve
rò odit aërem, vt ſi cogatur in lucem egre
di, breuiſſimo temporis ſpatio exanimetur.
Diſſidet & cauda, quorſum enim effingere
tam longam caudam ſub terra habitanti?
Eadem ratione & crura habet breuiſſima, &
vngues acutiſſimos: vnde crurum breuitas
neceſſaria per anguſta penetranti, & vn
guium acuitas, vt terram commodè perfode
re poſſit: adeò autem hoc opus celeriter, &
amplè explet, vt qui viderint primò defoſ
ſam talpa humum, multùm admirentur. Pa
lam eſt igitur naturam in cunctis ſolicitam
mirum in modum fuiſſe, nec obiter, ſed ex
ſententia omnia præuidiſſe, hominéſque qui
bus hoc beneficium Deus largitus eſt, vt cau
ſam rerum primam inueniant, participes eſſe
illius primæ naturæ: neque alterius eſſe generis
naturam, quæ hæc conſtituit, ab illorum mente,
qui cauſam eorum, cur ita facta ſint, plenè
aſſequi potuerunt. Nullum itaque ſub terra
perpetuò viuens animal ſanguine præditum
præter talpam eſt inuentum: nam ſerpentum,
& ranarum pernicioſarum quædam genera,
non ſolum ſub terra, & in ſepulchris vetu
ſtiſſimis, ſed quòd magis mirum dictu eſt,
etiam in ſaxis ſolidis inuenta ſunt. Sed hæc &
ſanguine carent propriè, & animal non pa
riunt ſui generis, ſed oua aut nihil.
Homines
particeps di
uini conſilij.
particeps di
uini conſilij.
Animalia in
ſaxis ſolidis.
ſaxis ſolidis.
Eſt & aliud generis ambiguæ vitæ, & ab
ſonæ formæ, quod cancri nomine ſignifica
tur. Eius autem plurima ſunt genera, mari
num, & fluuiale. Inuenitur & terreſtre, quod
in terra latitat, maximè in occidentali India.
Quod caudam, habet, gammarus vocatur,
lapides candidos gignit in oculis, cortice de
poſito duriore mollem induit, túncque lapi
des fiunt maximi, abſumpta materia corticis
in lapidibus. Cancer verò tranſuerſo latere
procedit.
ſonæ formæ, quod cancri nomine ſignifica
tur. Eius autem plurima ſunt genera, mari
num, & fluuiale. Inuenitur & terreſtre, quod
in terra latitat, maximè in occidentali India.
Quod caudam, habet, gammarus vocatur,
lapides candidos gignit in oculis, cortice de
poſito duriore mollem induit, túncque lapi
des fiunt maximi, abſumpta materia corticis
in lapidibus. Cancer verò tranſuerſo latere
procedit.
Cancri.
Pulſus vni
cuique ani
mali proprij,
lib.6. de plac.
cap.20.
Lingua exer
ta à boue
palpitat etiam
per totum
diem.
cuique ani
mali proprij,
lib.6. de plac.
cap.20.
Lingua exer
ta à boue
palpitat etiam
per totum
diem.
Atque hæc de animalibus portentoſis di
cta ſufficiant. Nunc illud ſciendum, quòd ſin
gulis animalibus pulſus, & reſpirationes dif
ferentes ac propriæ ſunt: velut canibus, &
capris, quibus & ab homine differunt & in
ter ſe. Sed & hanc pulſus rationem membra
quædam retinent, quamuis reluctante Ari
ſtotele, & Galeno, iam auulſa à toto: vt lin
gua bouis tota die palpitet, nam vis illa in
dita adhuc manet, ſeu quòd calor ille dum
reſoluitur, vt aër in aqua moueat ampullas,
nam & lapides ſicci, & vſta cornua, & agal
lochum in aqua ampullas mouent, dum lo
co aëris aqua ingreditur. Hoc igitur ſatis mi
rum, quod diximus de bouis lingua, verùm
vitulinam in aquam iniectam etiam moueri
affirmant, quod ego tamen nondum ſum
expertus.
cta ſufficiant. Nunc illud ſciendum, quòd ſin
gulis animalibus pulſus, & reſpirationes dif
ferentes ac propriæ ſunt: velut canibus, &
capris, quibus & ab homine differunt & in
ter ſe. Sed & hanc pulſus rationem membra
quædam retinent, quamuis reluctante Ari
ſtotele, & Galeno, iam auulſa à toto: vt lin
gua bouis tota die palpitet, nam vis illa in
dita adhuc manet, ſeu quòd calor ille dum
reſoluitur, vt aër in aqua moueat ampullas,
nam & lapides ſicci, & vſta cornua, & agal
lochum in aqua ampullas mouent, dum lo
co aëris aqua ingreditur. Hoc igitur ſatis mi
rum, quod diximus de bouis lingua, verùm
vitulinam in aquam iniectam etiam moueri
affirmant, quod ego tamen nondum ſum
expertus.
Illud mirabilius, quod ſolinus durare etiam
ſuis temporibus refert, in Herculis ædem
Romæ, nec canem, nec muſcam ingredi. Ac
cepi paucis antè annis, & Venetiis fuiſſe
domum muti, in quam muſcæ non ingre
derentur, quæ incendio publico conflagra
uerit. An forſan quòd in ſublimi poſita &
valde perflata, tum ferro, & marmore rigens,
à muſcis deuitaretur? nam omnia metalla
muſcæ oderunt ob frigiditatem, & quòd
difficulter eis hæreant. Sed de canibus aliam
rationem quærere oportet, niſi forſan in
ædiis veſtibulo ſepultum, aut appenſum ali
quid quod refugiant canes. Eſt in vrbe no
ſtra Fauſtiniana ædes ſacra, olim à filio B.
Philippi, nunc Nabori, ac Felici dicata, iux
ta D. Ambroſij templum, quæ cùm vndique
pareat, tecto vetuſto, ampliíſque feneſtris,
nullam tamen in illam auem ingredi nar
rant: & cùm obſita ſitu ſit, non tamen ara
nearum telis fœdatur: abditis naturæ, aut di
uinioribus cauſis, aut exemplis: nam id cum
obſeruatum reciter Bonauentura Caſtellio
neus olim amicus noſter, in libello de Epiſ
copis Mediolanenſibus originéque religionis,
id nos nondum falſum eſſe deprehendimus.
Audiui ſæpiùs à monachis Carthuſianis il
los cimicibus non infeſtari, adeóque multorum
teſtimonio, vt pudeat negare quod leuitatis
eſt credere. Nihilominus hi, quòd carnes non
edant, cauſam afferunt. Seu id ſit ob mundi
tiem, aut artem aliam quampiam, nondum
aſſequi potui. Ego tamen minus laboro quæ
rere cauſam cur ſit, vbi mihi abunde non
dum exploratum eſt ſi ſit.
ſuis temporibus refert, in Herculis ædem
Romæ, nec canem, nec muſcam ingredi. Ac
cepi paucis antè annis, & Venetiis fuiſſe
domum muti, in quam muſcæ non ingre
derentur, quæ incendio publico conflagra
uerit. An forſan quòd in ſublimi poſita &
valde perflata, tum ferro, & marmore rigens,
à muſcis deuitaretur? nam omnia metalla
muſcæ oderunt ob frigiditatem, & quòd
difficulter eis hæreant. Sed de canibus aliam
rationem quærere oportet, niſi forſan in
ædiis veſtibulo ſepultum, aut appenſum ali
quid quod refugiant canes. Eſt in vrbe no
ſtra Fauſtiniana ædes ſacra, olim à filio B.
Philippi, nunc Nabori, ac Felici dicata, iux
ta D. Ambroſij templum, quæ cùm vndique
pareat, tecto vetuſto, ampliíſque feneſtris,
nullam tamen in illam auem ingredi nar
rant: & cùm obſita ſitu ſit, non tamen ara
nearum telis fœdatur: abditis naturæ, aut di
uinioribus cauſis, aut exemplis: nam id cum
obſeruatum reciter Bonauentura Caſtellio
neus olim amicus noſter, in libello de Epiſ
copis Mediolanenſibus originéque religionis,
id nos nondum falſum eſſe deprehendimus.
Audiui ſæpiùs à monachis Carthuſianis il
los cimicibus non infeſtari, adeóque multorum
teſtimonio, vt pudeat negare quod leuitatis
eſt credere. Nihilominus hi, quòd carnes non
edant, cauſam afferunt. Seu id ſit ob mundi
tiem, aut artem aliam quampiam, nondum
aſſequi potui. Ego tamen minus laboro quæ
rere cauſam cur ſit, vbi mihi abunde non
dum exploratum eſt ſi ſit.
Herculis
phanum, nos
muſca, nec
canis ingre
diebatur.
phanum, nos
muſca, nec
canis ingre
diebatur.
Carthuſiani
monachi ci
micibus non
infeſtantur.
monachi ci
micibus non
infeſtantur.
His igitur quæ ad animalium hiſtoriam
pertinent explicatis, atque ad hominis tracta
tionem tendentibus, iure merito dubitatio
emergit, quodnam animal homini ſit vtiliſ
ſimum? Neque diutiùs ambigere decet, cùm
equus in omnibus pręferatur: nam ponderibus
pertinent explicatis, atque ad hominis tracta
tionem tendentibus, iure merito dubitatio
emergit, quodnam animal homini ſit vtiliſ
ſimum? Neque diutiùs ambigere decet, cùm
equus in omnibus pręferatur: nam ponderibus
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib