1ma eſt in primis principium ſubſtantiæ, deinde conſequuntur eam quantum, quale & reliqua.
Ita quoque contraria primò inſunt in ſubſtantia, deinde in quanto, & quali. Nouimus item con
traria in ſubſtantiis ab Alexandro a diſtingui ſic, vt quædam formalia dicerentur, quia ſint diffe
rentiæ formæ ſolius, inter quæ non interuenit mutatio, cuiuſmodi ſunt rationis compos & expers.
alia verò actuoſa, atque horum quidem veriſimile eſt inſtrumenta eſſe qualitates, & cętera con
traria quibus actio vt inſtrumentis attribui ſolet. Quapropter argumentum illud primum, me
maximè mouit. Quoniam verò oppoſitio exiſtimatur accipi communiter pro omni oppoſitio
ne quam in quattuor membra ſecari nouit vnuſquiſque, ac proprie pro ea quæ eſt inter oppoſita,
quæ ſignificantur affirmatione, in principiis autem repugnantiam fertur ineſſe communiter, cùm
re vera principia ſint oppoſita priuatiuè. & ita Simplicius 1. de cęlo pronunciauit: quanquam
& ipſe non rarò oppoſitionem illam poſitiuam eſſe voluerit. Ab hac interpretatione me abdu
cit quidam locus apud Ariſtotelem quo inueſtigans principia motus inquit, ea eſſe contraria,
b quoniam in vnoquoque contrario duo inſunt, poteſtas quidem ad alterum, & actus proprius;
quapropter inter ſe afficiunt, dum vnum propter actum conuertit alterum in ſui naturam, & pro
pter poteſtatem tranſit in naturam alterius. Si ergo oppoſitio hæc eſt coniuncta cum actu, igi
tur affirmatione ſignificatur, & eſt poſitiua. quòd ſi pendet ab oppoſitione ſubſtantiæ, vtique &
eam in ſubſtantia poſitiuam eſſe probabile eſt, ne dixerim neceſſarium: aliter, à cauſſa priuante
proficiſceretur per ſe effectus poſitiuus. per ſe enim à ſubſtantia proficiſcitur, quodcunque ab ipſa
accidenti communicatur, vt patet intuenti ordinem quem habet accidens ad ſubſtantiam. Sed
quoniam in philoſophia Peripatetica, qua quid Ariſtoteles ſenſerit, exquiritur: magnum pon
dus eſt Ariſtotelicorum decretorum; vide obſecro, quę ipſe litteris conſignauerit, & memorię tra
diderit, c vbi non tantùm concludit in ſubſtantiis eſſe huiuſmodi oppoſitionem, ſed planè oſten
dit oppoſitionis ſpeciem eſſe poſitiuam, vbi inquit de differentiis agens quibus animal in ſuas ſpe
cies diſtribuitur, futurum eſſe, vt per ſe hoc quidem tale quid animal ſit, hoc verò tale quid, vt
hoc quidem, equus, hoc verò homo, hanc verò oppoſitionem mox teſtatur eſſe contrariorum,
fatuum verò dicere id per quod equus eſt, aut homo, ſolam eſſe priuationem. Ergo oppoſitio
poſitiua adſcribenda ſubſtantiæ differentiis. Quo magis inducor, vt ita credam, quòd & viri ſa
pientiſsimi noſtræ ætatis, cùm partem problematis oppoſitam defendant, nihilominus illud ſal
tem dare coguntur in formis eſſe priuationem non ſimpliciter, ſed cum quodam actu coniunctam,
aut contrariorum repugnantiam metaphyſicam. At nos eam contrariorum repugnantiam con
ſtituimus quæ cum exuperatione & imminutione coniuncta eſt, vt reliqua omnia contraria.
Quin etiam, ſi per differentias formæ rerum monſtrantur, differentiæ verò priuatiuè non oppo
nuntur: etenim ſunt natura ſimul, oppoſita verò priuatiuè nequaquam. non igitur formæ pri
uatiuè opponentur, vt videatur prorſus is qui aliter opinatur, à germana præceptoris noſtri
ſententia diſcedere. Verùm ſpecta obſecro argumentum quod ſtruxit Ariſtoteles 1. de cœlo
d vbi ex oppoſitione contrariorum cęlo negauit contrarium. Contrariorum, inquit, motus con
trarij ſunt. Ergo quorum motui nihil opponitur, neque illa erunt contraria. Nunc (niſi me
animus fallit) qui neget non eſſe idem iudicium de motu & ſubſtantia faciendum, pręterquàm
quòd euertet progreſſum Ariſtotelis in eodem libro approbatum. de motibus & corporibus, is
etiam hiſce anguſtiis concludetur, ne fortè pondus ablaturus ſit eiuſmodi rationi, dabit enim oc
caſionem aduerſario negandi coniunctum eius argumenti. cur enim ſequitur, ſi contrariæ ſub
ſtantiæ, motus quoque contrarij ſunt, aut motui nihil eſt contrarium. ergo neque ſubſtantiæ, niſi
quia contrariorum ratio tota radices agit in ſubſtantia, vt etiam 1. phyſ. e oſtenſum eſt? Sic
ergo ex oppoſitione motuum oppoſitio ſubſtantiæ concluditur, quę tamen à priori pendet à ſub
ſtantia: nam functiones & motus conditionem ſubſtantiæ conſequuntur. Atque ita perpetuus
eſt iſtæ ſubſtantiæ nexus & accidentium, ſeu functionum, ac ſubſtantiæ quidem vt principij, fun
ctionis verò vt ſigni, vt etiam de animi eſſentia ferri iudicium voluërit Ariſtoteles ab operationi
bus propriis. Accedit eodem Alexandri confirmatio cuius ego negligentiam magis admiror,
quàm cęterorum obſcuram diligentiam, vbi differentias ſpecificas habere docet ἐναντίωσῖν, &
ἀντίθεσιν κατὰ τὸν λόγον f .i. aduerſitatem repugnantiam ſecundum rationem. Poſtremò vtor
illatione queę ducitur ex partibus oppoſitorum. Non opponuntur priuatiuè, non vt ad aliquid,
non vt contradicentia, igitur vt contraria. Cęterùm ſi contraria, maximè diſtant, quæ'nam igi
tur hæc maxima diſtantia contrariorum, præſertim quòd in ſubſtantia fit mutatio ſecundum
contradictionem? An vt partium quę ſic habent inter ſe, vt vtraque ſit in actu ſimpliciter, &
alterius abſolutam priuationem contineat, vnde habent poteſtatem remotiſsimam, nec alterius
actum quicquam participant. Hæc autem controuerſia Latinis philoſophis qui pleraque exactio
re ſtatera ponderare ſolent, viſa eſt ita difficilis, vt lis adhuc ferè ſub iudice ſit, vt ille ait. Nam
quidam communem Latinorum opinionem mordicus retinentes, ne ponant in ſubſtantia contraria,
& ſubinde motum, vel plus & minus, ad ea quæ nos obiicimus, ita reſpondent, ac primùm ad id
Ita quoque contraria primò inſunt in ſubſtantia, deinde in quanto, & quali. Nouimus item con
traria in ſubſtantiis ab Alexandro a diſtingui ſic, vt quædam formalia dicerentur, quia ſint diffe
rentiæ formæ ſolius, inter quæ non interuenit mutatio, cuiuſmodi ſunt rationis compos & expers.
alia verò actuoſa, atque horum quidem veriſimile eſt inſtrumenta eſſe qualitates, & cętera con
traria quibus actio vt inſtrumentis attribui ſolet. Quapropter argumentum illud primum, me
maximè mouit. Quoniam verò oppoſitio exiſtimatur accipi communiter pro omni oppoſitio
ne quam in quattuor membra ſecari nouit vnuſquiſque, ac proprie pro ea quæ eſt inter oppoſita,
quæ ſignificantur affirmatione, in principiis autem repugnantiam fertur ineſſe communiter, cùm
re vera principia ſint oppoſita priuatiuè. & ita Simplicius 1. de cęlo pronunciauit: quanquam
& ipſe non rarò oppoſitionem illam poſitiuam eſſe voluerit. Ab hac interpretatione me abdu
cit quidam locus apud Ariſtotelem quo inueſtigans principia motus inquit, ea eſſe contraria,
b quoniam in vnoquoque contrario duo inſunt, poteſtas quidem ad alterum, & actus proprius;
quapropter inter ſe afficiunt, dum vnum propter actum conuertit alterum in ſui naturam, & pro
pter poteſtatem tranſit in naturam alterius. Si ergo oppoſitio hæc eſt coniuncta cum actu, igi
tur affirmatione ſignificatur, & eſt poſitiua. quòd ſi pendet ab oppoſitione ſubſtantiæ, vtique &
eam in ſubſtantia poſitiuam eſſe probabile eſt, ne dixerim neceſſarium: aliter, à cauſſa priuante
proficiſceretur per ſe effectus poſitiuus. per ſe enim à ſubſtantia proficiſcitur, quodcunque ab ipſa
accidenti communicatur, vt patet intuenti ordinem quem habet accidens ad ſubſtantiam. Sed
quoniam in philoſophia Peripatetica, qua quid Ariſtoteles ſenſerit, exquiritur: magnum pon
dus eſt Ariſtotelicorum decretorum; vide obſecro, quę ipſe litteris conſignauerit, & memorię tra
diderit, c vbi non tantùm concludit in ſubſtantiis eſſe huiuſmodi oppoſitionem, ſed planè oſten
dit oppoſitionis ſpeciem eſſe poſitiuam, vbi inquit de differentiis agens quibus animal in ſuas ſpe
cies diſtribuitur, futurum eſſe, vt per ſe hoc quidem tale quid animal ſit, hoc verò tale quid, vt
hoc quidem, equus, hoc verò homo, hanc verò oppoſitionem mox teſtatur eſſe contrariorum,
fatuum verò dicere id per quod equus eſt, aut homo, ſolam eſſe priuationem. Ergo oppoſitio
poſitiua adſcribenda ſubſtantiæ differentiis. Quo magis inducor, vt ita credam, quòd & viri ſa
pientiſsimi noſtræ ætatis, cùm partem problematis oppoſitam defendant, nihilominus illud ſal
tem dare coguntur in formis eſſe priuationem non ſimpliciter, ſed cum quodam actu coniunctam,
aut contrariorum repugnantiam metaphyſicam. At nos eam contrariorum repugnantiam con
ſtituimus quæ cum exuperatione & imminutione coniuncta eſt, vt reliqua omnia contraria.
Quin etiam, ſi per differentias formæ rerum monſtrantur, differentiæ verò priuatiuè non oppo
nuntur: etenim ſunt natura ſimul, oppoſita verò priuatiuè nequaquam. non igitur formæ pri
uatiuè opponentur, vt videatur prorſus is qui aliter opinatur, à germana præceptoris noſtri
ſententia diſcedere. Verùm ſpecta obſecro argumentum quod ſtruxit Ariſtoteles 1. de cœlo
d vbi ex oppoſitione contrariorum cęlo negauit contrarium. Contrariorum, inquit, motus con
trarij ſunt. Ergo quorum motui nihil opponitur, neque illa erunt contraria. Nunc (niſi me
animus fallit) qui neget non eſſe idem iudicium de motu & ſubſtantia faciendum, pręterquàm
quòd euertet progreſſum Ariſtotelis in eodem libro approbatum. de motibus & corporibus, is
etiam hiſce anguſtiis concludetur, ne fortè pondus ablaturus ſit eiuſmodi rationi, dabit enim oc
caſionem aduerſario negandi coniunctum eius argumenti. cur enim ſequitur, ſi contrariæ ſub
ſtantiæ, motus quoque contrarij ſunt, aut motui nihil eſt contrarium. ergo neque ſubſtantiæ, niſi
quia contrariorum ratio tota radices agit in ſubſtantia, vt etiam 1. phyſ. e oſtenſum eſt? Sic
ergo ex oppoſitione motuum oppoſitio ſubſtantiæ concluditur, quę tamen à priori pendet à ſub
ſtantia: nam functiones & motus conditionem ſubſtantiæ conſequuntur. Atque ita perpetuus
eſt iſtæ ſubſtantiæ nexus & accidentium, ſeu functionum, ac ſubſtantiæ quidem vt principij, fun
ctionis verò vt ſigni, vt etiam de animi eſſentia ferri iudicium voluërit Ariſtoteles ab operationi
bus propriis. Accedit eodem Alexandri confirmatio cuius ego negligentiam magis admiror,
quàm cęterorum obſcuram diligentiam, vbi differentias ſpecificas habere docet ἐναντίωσῖν, &
ἀντίθεσιν κατὰ τὸν λόγον f .i. aduerſitatem repugnantiam ſecundum rationem. Poſtremò vtor
illatione queę ducitur ex partibus oppoſitorum. Non opponuntur priuatiuè, non vt ad aliquid,
non vt contradicentia, igitur vt contraria. Cęterùm ſi contraria, maximè diſtant, quæ'nam igi
tur hæc maxima diſtantia contrariorum, præſertim quòd in ſubſtantia fit mutatio ſecundum
contradictionem? An vt partium quę ſic habent inter ſe, vt vtraque ſit in actu ſimpliciter, &
alterius abſolutam priuationem contineat, vnde habent poteſtatem remotiſsimam, nec alterius
actum quicquam participant. Hæc autem controuerſia Latinis philoſophis qui pleraque exactio
re ſtatera ponderare ſolent, viſa eſt ita difficilis, vt lis adhuc ferè ſub iudice ſit, vt ille ait. Nam
quidam communem Latinorum opinionem mordicus retinentes, ne ponant in ſubſtantia contraria,
& ſubinde motum, vel plus & minus, ad ea quæ nos obiicimus, ita reſpondent, ac primùm ad id