Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
191
191
192
192
193
193
194
194
195
195
196
196
197
197
198
198
199
199
200
200
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="174"/>
              ma eſt in primis principium ſubſtantiæ, deinde conſequuntur eam quantum, quale & reliqua.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1280"/>
                <lb/>
              Ita quoque contraria primò inſunt in ſubſtantia, deinde in quanto, & quali. </s>
              <s>Nouimus item con­
                <lb/>
              traria in ſubſtantiis ab Alexandro
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              diſtingui ſic, vt quædam formalia dicerentur, quia ſint diffe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1281"/>
                <lb/>
              rentiæ formæ ſolius, inter quæ non interuenit mutatio, cuiuſmodi ſunt rationis
                <expan abbr="cõpos">compos</expan>
              & expers.
                <lb/>
              </s>
              <s>alia verò actuoſa, atque horum quidem veriſimile eſt inſtrumenta eſſe qualitates, & cętera con­
                <lb/>
              traria quibus actio vt inſtrumentis attribui ſolet. </s>
              <s>Quapropter argumentum illud primum, me
                <lb/>
              maximè mouit. </s>
              <s>Quoniam verò oppoſitio exiſtimatur accipi communiter pro omni oppoſitio­
                <lb/>
              ne quam in quattuor
                <expan abbr="mẽbra">membra</expan>
              ſecari nouit vnuſquiſque, ac proprie pro ea quæ eſt inter oppoſita,
                <lb/>
              quæ ſignificantur affirmatione, in principiis autem repugnantiam fertur ineſſe communiter, cùm
                <lb/>
              re vera principia ſint oppoſita priuatiuè. </s>
              <s>& ita Simplicius 1. de cęlo pronunciauit: quanquam
                <lb/>
              & ipſe non rarò oppoſitionem illam poſitiuam eſſe voluerit. </s>
              <s>Ab hac interpretatione me abdu­
                <lb/>
              cit quidam locus apud Ariſtotelem quo inueſtigans principia motus inquit, ea eſſe contraria,
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              quoniam in vnoquoque contrario duo inſunt, poteſtas quidem ad alterum, & actus proprius;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1282"/>
                <lb/>
              quapropter inter ſe afficiunt, dum vnum propter actum conuertit alterum in ſui
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              , & pro­
                <lb/>
              pter poteſtatem tranſit in naturam alterius. </s>
              <s>Si ergo oppoſitio hæc eſt coniuncta cum actu, igi­
                <lb/>
              tur affirmatione ſignificatur, & eſt poſitiua. </s>
              <s>quòd ſi pendet ab oppoſitione ſubſtantiæ, vtique &
                <lb/>
              eam in ſubſtantia poſitiuam eſſe probabile eſt, ne dixerim neceſſarium: aliter, à cauſſa priuante
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1283"/>
                <lb/>
              proficiſceretur per ſe effectus poſitiuus. </s>
              <s>per ſe enim à ſubſtantia proficiſcitur,
                <expan abbr="quodcunq.">quodcunque</expan>
              ab ipſa
                <lb/>
              accidenti communicatur, vt patet intuenti ordinem quem habet accidens ad ſubſtantiam. </s>
              <s>Sed
                <lb/>
              quoniam in philoſophia Peripatetica, qua quid Ariſtoteles ſenſerit, exquiritur: magnum pon­
                <lb/>
              dus eſt Ariſtotelicorum decretorum; vide obſecro, quę ipſe litteris conſignauerit, & memorię tra­
                <lb/>
              diderit,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              vbi non tantùm concludit in ſubſtantiis eſſe huiuſmodi oppoſitionem, ſed planè oſten­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1284"/>
                <lb/>
              dit oppoſitionis ſpeciem eſſe
                <expan abbr="poſitiuã">poſitiuam</expan>
              , vbi inquit de differentiis agens quibus animal in ſuas ſpe­
                <lb/>
              cies diſtribuitur, futurum eſſe, vt per ſe hoc quidem tale quid animal ſit, hoc verò tale quid, vt
                <lb/>
              hoc quidem, equus, hoc verò homo, hanc verò oppoſitionem mox teſtatur eſſe contrariorum,
                <lb/>
              fatuum verò dicere id per quod equus eſt, aut homo, ſolam eſſe priuationem. </s>
              <s>Ergo oppoſitio
                <lb/>
              poſitiua adſcribenda ſubſtantiæ differentiis. </s>
              <s>Quo magis inducor, vt ita credam, quòd & viri ſa­
                <lb/>
              pientiſsimi noſtræ ætatis, cùm partem problematis oppoſitam defendant, nihilominus illud ſal­
                <lb/>
              tem dare coguntur in formis eſſe priuationem non ſimpliciter, ſed cum quodam actu
                <expan abbr="coniunctã">coniunctam</expan>
              ,
                <lb/>
              aut contrariorum repugnantiam metaphyſicam. </s>
              <s>At nos eam contrariorum repugnantiam con­
                <lb/>
              ſtituimus quæ cum exuperatione & imminutione coniuncta eſt, vt reliqua omnia contraria.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1285"/>
                <lb/>
              Quin etiam, ſi per differentias formæ rerum monſtrantur, differentiæ verò priuatiuè non oppo­
                <lb/>
              nuntur: etenim ſunt natura ſimul, oppoſita verò priuatiuè nequaquam. </s>
              <s>non igitur formæ pri­
                <lb/>
              uatiuè opponentur, vt videatur prorſus is qui aliter opinatur, à germana præceptoris noſtri
                <lb/>
              ſententia diſcedere. </s>
              <s>Verùm ſpecta obſecro argumentum quod ſtruxit Ariſtoteles 1. de cœlo
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              vbi ex oppoſitione contrariorum cęlo negauit contrarium. </s>
              <s>Contrariorum, inquit, motus con­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1286"/>
                <lb/>
              trarij ſunt. </s>
              <s>Ergo quorum motui nihil opponitur, neque illa erunt contraria. </s>
              <s>Nunc (niſi me
                <lb/>
              animus fallit) qui neget non eſſe idem iudicium de motu & ſubſtantia faciendum, pręterquàm
                <lb/>
              quòd euertet progreſſum Ariſtotelis in eodem libro approbatum. </s>
              <s>de motibus & corporibus, is
                <lb/>
              etiam hiſce anguſtiis concludetur, ne fortè pondus ablaturus ſit eiuſmodi rationi, dabit enim oc­
                <lb/>
              caſionem aduerſario negandi coniunctum eius argumenti. </s>
              <s>cur enim ſequitur, ſi contrariæ ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ, motus quoque contrarij ſunt, aut motui nihil eſt contrarium. </s>
              <s>ergo neque ſubſtantiæ, niſi
                <lb/>
              quia contrariorum ratio tota radices agit in ſubſtantia, vt etiam 1. phyſ. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              oſtenſum eſt? </s>
              <s>Sic
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1287"/>
                <lb/>
              ergo ex oppoſitione
                <expan abbr="motuũ">motuum</expan>
              oppoſitio ſubſtantiæ concluditur, quę tamen à priori pendet à ſub­
                <lb/>
              ſtantia: nam functiones & motus conditionem ſubſtantiæ conſequuntur. </s>
              <s>Atque ita perpetuus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1288"/>
                <lb/>
              eſt iſtæ ſubſtantiæ nexus & accidentium, ſeu functionum, ac ſubſtantiæ quidem vt principij, fun­
                <lb/>
              ctionis verò vt ſigni, vt etiam de animi eſſentia ferri iudicium voluërit Ariſtoteles ab operationi­
                <lb/>
              bus propriis. </s>
              <s>Accedit eodem Alexandri confirmatio cuius ego negligentiam magis admiror,
                <lb/>
              quàm cęterorum obſcuram diligentiam, vbi differentias ſpecificas habere docet
                <foreign lang="grc">ἐναντίωσῖν, &
                  <lb/>
                ἀντίθεσιν κατὰ τὸν λόγον</foreign>
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              .i. </s>
              <s>aduerſitatem repugnantiam ſecundum rationem. </s>
              <s>Poſtremò vtor
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1289"/>
                <lb/>
              illatione queę ducitur ex partibus oppoſitorum. </s>
              <s>Non opponuntur priuatiuè, non vt ad aliquid,
                <lb/>
              non vt contradicentia, igitur vt contraria. </s>
              <s>Cęterùm ſi contraria, maximè diſtant, quæ'nam igi­
                <lb/>
              tur hæc maxima diſtantia contrariorum, præſertim quòd in ſubſtantia fit mutatio ſecundum
                <lb/>
              contradictionem? </s>
              <s>An vt partium quę ſic habent inter ſe, vt vtraque ſit in actu ſimpliciter, &
                <lb/>
              alterius abſolutam priuationem contineat, vnde habent poteſtatem remotiſsimam, nec alterius
                <lb/>
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              quicquam participant. </s>
              <s>Hæc autem controuerſia Latinis philoſophis qui pleraque exactio­
                <lb/>
              re ſtatera ponderare ſolent, viſa eſt ita difficilis, vt lis adhuc ferè ſub iudice ſit, vt ille ait. </s>
              <s>Nam
                <lb/>
              quidam communem Latinorum
                <expan abbr="opinionẽ">opinionem</expan>
              mordicus retinentes, ne ponant in ſubſtantia
                <expan abbr="cõtraria">contraria</expan>
              ,
                <lb/>
              & ſubinde motum, vel plus & minus, ad ea quæ nos obiicimus, ita reſpondent, ac primùm ad id </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>