Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="177"/>
                <arrow.to.target n="marg1303"/>
                <lb/>
              alias parteis, vltra differentiam à differentia re & ratione ſegregatas. </s>
              <s>Itaque differentia partem
                <lb/>
              in toto ſignificat. </s>
              <s>Et ſignificat id differentia quod eſt totum, quia complet totum, non quia ſit
                <lb/>
              res adæquata cum natura totius quod in diuerſis partibus manet. </s>
              <s>Ex his & ſecundam quoque
                <lb/>
              rationem infirmare licebit. </s>
              <s>Nam concedimus ſanè differentias, vt contrarias eſſe ad aliquid. </s>
              <s>con­
                <lb/>
              trarium enim contrario contrarium eſt. </s>
              <s>Sed hîc duo ſunt obſeruanda. </s>
              <s>Primum quòd ſeſe vi­
                <lb/>
              ciſsim reſpiciunt ſecundum formam, non autem ſecundum materiam,
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>quanuis differen­
                <lb/>
              tia, vt oppoſita referatur ad alteram oppoſitam: nihilominus vt talis differentia comparem nul­
                <lb/>
              lo pacto ſignificat non ſecus atque
                <expan abbr="albũ">album</expan>
              , quod tanquam contrarium reſpicit nigrum, verùm ſi ab
                <lb/>
              ipſo contrarij notionem auoces, non amplius refertur ad nigrum. </s>
              <s>Quapropter ad argumen­
                <lb/>
              tum reſpondere oportet negando id quod obiicit aduerſarius. </s>
              <s>Deinde etiam ſi concedemus dif­
                <lb/>
              ferentias ſecundùm materiam ſumptas inter ſe reſpicere & alteram ſpeciem proximè inferie,
                <lb/>
              veluti contrariam: non proptereà tamen ſequi dicimus, vt monſtrent oppoſitionem inter ſpecies
                <lb/>
              totas, ſed inter ſeipſas ſolùm. </s>
              <s>Sic dicemus ſubſtantiam ſubſtantiæ contrariam eſſe, non ſimpli­
                <lb/>
              citer, ſi compoſita fuerit, ſed ſecundùm differentias. </s>
              <s>Quare factum eſſe, vt Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ele­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1304"/>
                <lb/>
              mentorum oppoſitionibus agens illud adiecerit. </s>
              <s>Quemadmodum contingit ſubſtantiam ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ contrariam eſſe; quaſi non neget oppoſitionem contrariorum eſſe in ſubſtantiis, neget
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1305"/>
                <lb/>
              id ſolùm ſubſtantiam alteri ſubſtantiæ ſimpliciter eſſe contrariam, ſed ita dici, quia ſit prædita
                <lb/>
              formis contrariis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1294"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1295"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1296"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1297"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1298"/>
              a 1. de Cę­
                <lb/>
              lo
                <expan abbr="q.">que</expan>
              18.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1299"/>
              b Top.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1300"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1301"/>
              c 1. Phyſ.
                <lb/>
              T. 64.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1302"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1303"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1304"/>
              a 2. de ge.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1305"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Quemadmodum in ſubstantia ſunt contraria. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XXI
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>AVDIVIMVS antè in ſubſtantia ineſſe oppoſitionem, neque de priuantium genere dun­
                <lb/>
              taxat, verùmetiam poſitiuam. </s>
              <s>Proximum his eſt, vt doceamus quemadmodum oppoſi­
                <lb/>
              tio ponenda ſit inter ſubſtantias:
                <expan abbr="cumq́">cumque</expan>
              . </s>
              <s>ea petatur à formis explicemus, vt forma formæ poſsit
                <lb/>
              eſſe contraria, & rem anteà vix attactam vberius exponamus. </s>
              <s>Porrò contrariorum illa ſunt par­
                <lb/>
              tes, quòd actu ſint aliquid, quòd actu vnum ſint, poteſtate reliquum, & ob id in contrario priua­
                <lb/>
              tio ſit alterius, quòd affirmatione ſignificentur: poſtremò quòd habeant commune ſubiectum,
                <lb/>
              de cuius poſſeſsione ſecum pugnent. </s>
              <s>At verò non eſt facilè explicare, quemadmodum ſit actu
                <lb/>
              contrarium. </s>
              <s>Nam, cùm ea quæ oriuntur & intereunt, ſint vel ſimplicia, vel mixta,
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>vel ani­
                <lb/>
              mata, vel inanima: de oppoſitione quidem ſimplicium, quanuis facilè videretur poſſe decerni,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1306"/>
                <lb/>
              quandò illa euidens eſſet, ſi primæ
                <expan abbr="elemẽtorum">elementorum</expan>
              qualitates, vt fert communis opinio Gręcorum,
                <lb/>
              ſunt elementorum formæ: paullò minus, ſi in iis oppoſitio ponatur à quibus qualitates contrarię
                <lb/>
              naſcuntur, vt leuitatis
                <expan abbr="ponderiſq́">ponderiſque</expan>
              . </s>
              <s>principia; caloris item & frigoris; nam per hæc, vel vt conſe­
                <lb/>
              quentia, vel vt inſtrumenta formarum oppoſitio declarari videtur. </s>
              <s>Verumenimuerò quia du­
                <lb/>
              bium eſſe poteſt ex placitis Ariſtotelis, quemadmodum prima contraria quæ ſunt calidum & fri­
                <lb/>
              gidum inter ſe opponantur, an'ne vt contraria prorſus, an potius vt habitus & priuatio, perdif­
                <lb/>
              ficilis quæſtio redditur, ſiquidem ſi priuatiuè opponantur, ſiue ſint ipſę elementorum formæ, ſi­
                <lb/>
              ue illarum inſtrumenta & conſequentia, formæ non quidem poſitiuè, vt volumus, ſed priuatiuè
                <lb/>
              neceſſe eſt opponantur. </s>
              <s>Sed planè in mixtis difficillima res eſt decernere oppoſitionem inter
                <lb/>
              formas. </s>
              <s>Equidem quid de caloris & frigoris oppoſitione ſentiam, tum docebo, cum ad altera­
                <lb/>
              tionis principia venero:
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>poſitiuè opponi oſtendam,
                <expan abbr="conſiliumq́">conſiliumque</expan>
              . </s>
              <s>Ariſtotelis aperiam, cur 1.
                <lb/>
              Meteor, frigus priuatiuè opponi voluerit. </s>
              <s>Verùm ſiquis hypotheſi noſtræ reclamet, hoc erit in­
                <lb/>
              ſtituti præſentis, vt illa afferantur quibus poſitis ea conditio generationis quæ eſt in tempore fie­
                <lb/>
              ri, conſeruetur; ſeu poſitiuè, ſeu priuatiuè opponantur. </s>
              <s>Nam, ſi hæc ſecum non pugnare oſten­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1307"/>
                <lb/>
              damus, multò libentius in ſententia noſtra permanebimus. </s>
              <s>Etenim tempus omne in mutatione
                <lb/>
              naſcitur à reſiſtentia, atqui nulla reſiſtentia in pura poteſtate collocari valet, tota
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              per ſe vergit
                <lb/>
              ad actum, ex eo perficitur; per ſe autem perfectioni ſuæ non repugnare vnum eſt de naturę prin­
                <lb/>
              cipiis: in pura autem poteſtate pura priuatio conſiſtit; nam quod eſſe poteſt, quatenus poteſt,
                <lb/>
              eſt non ens. </s>
              <s>Itaque per deductionem per tria, vel plura; Vbi pura priuatio, nulla reſiſtentia.
                <lb/>
              </s>
              <s>In materia prima in qua ſunt prima contraria, pura exiſtit priuatio, ſi frigus opponitur calori
                <lb/>
              priuatiuè. </s>
              <s>Igitur exiſtet primorum contrariorum productio ſine reſiſtentia: quare non in tem­
                <lb/>
              pore. </s>
              <s>Exemplo ſit nobis aëris pelluciditas in tenebris, quę cùm agenti & illuſtranti non reſiſtat;
                <lb/>
              lumen accipit in inſtanti. </s>
              <s>Neque mihi videtur eſſe ſatis ad conſeruandum tempus in generatio­
                <lb/>
              ne, ſi dicamus actum in contrario requiri ſimpliciter, hoc eſt, ſi non eum qui per ſe opponatur, at
                <lb/>
              alium quempiam, putatu, quia ſit frigidum cum humido coniunctum. </s>
              <s>Nam veriſimile pri­
                <lb/>
              mùm eſt, vt ſi priuatiuè opponuntur calor & frigus, illa itidem quæ ex calido & frigido naſcun­
                <lb/>
              tur, eodem modo opponi. </s>
              <s>Si igitur humidum eſt actus; aridum illi oppoſitum erit priuatio.
                <lb/>
              </s>
              <s>Finge ergo idem ſimul eſſe aridum & frigidum; hîc certè nullus actus extabit in quo oppoſitio­
                <lb/>
              nis poſitiuæ ratio ponenda ſit, nec vllum principium, vnde reſiſtentia naſcatur. </s>
              <s>Tùm etiam quia </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>