Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
191
191
192
192
193
193
194
194
195
195
196
196
197
197
198
198
199
199
200
200
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="178"/>
              vel mutatio fieret in eo quod eſt actu, & ſic eſſet ea forma accidentis: etenim permanet humor
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1308"/>
                <lb/>
              interdum, veluti cùm ex aqua fit aër; aut, ſi perfectius eſt id quod accedit, ſubiectum rationem
                <lb/>
              potentiæ ſubit, vt aliàs oſtendemus. </s>
              <s>Itaque ab illo occaſio nulla reſiſtentię dabitur. </s>
              <s>Verùm, ſi­
                <lb/>
              cut adagio fertur.
                <foreign lang="grc">γόνυ κυήμης</foreign>
              . </s>
              <s>Ideò nos hoc loco id quod perpetuò defenſuri ſumus, in medio
                <lb/>
              ponemus; deinde ſiquid in terra ſuccurret quod pro illis probabiliter dici poſsit, exercitationis
                <lb/>
              ergò non grauabimur afferre. </s>
              <s>Illis igitur acceptis quæ firma
                <expan abbr="rataq́">rataque</expan>
              . </s>
              <s>ſint in noſtra methodo, fri­
                <lb/>
              gus eſſe aliquid poſitiuum, itaque & à forma proficiſci, ſi non eſt ipſum forma quæ actu ſit, nec
                <lb/>
              priuatio tantum, & priuationem in materia ſola ſine quopiam actu præcedente qui verè ſit for­
                <lb/>
              ma, non extare,
                <expan abbr="eumq́">eumque</expan>
              . </s>
              <s>eſſe cauſſam morę quæ in ortu ſubſtantiæ ponitur, & his approbatis, quę
                <lb/>
              de oppoſitione formarum conſtituimus, agamus nunc de oppoſitione, quæ
                <expan abbr="mixtorũ">mixtorum</expan>
              ſpecies con­
                <lb/>
              ſequitur, & in iis item conſimilem rationem ſeruari monſtremus. </s>
              <s>Duo porrò ſunt, quæ ſpeciem
                <lb/>
              in prædicamento ſubſtantiæ conſtituunt, genus & differentia, ſiue genus appellemus illud pri­
                <lb/>
              mùm, quod per differentias ſecatur, ſiue vniuerſum cumulum eorum
                <expan abbr="communiũ">communium</expan>
              quę vltimę dif­
                <lb/>
              ferentiæ
                <expan abbr="præcedũt">præcedunt</expan>
              , cuius acceſſu tota ſpeciei natura & eſſentia declaratur, & redditur ratio ipſius
                <lb/>
              quid eſt, æqualis ſpeciei quam ſpecie latiorem ſeorſum acceptam facere non eſt abſurdum, cùm
                <lb/>
              ſit ſatis, ſi cum reliquis efficiat totam rationem cum ſpecie commeantem: necnon, nihil omnino
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1309"/>
                <lb/>
              refert, ſit'ne hæc, aut illa differentia, quandò, niſi ſe ad reliquas habuerit
                <expan abbr="ſecũdùm">ſecundùm</expan>
                <expan abbr="continuationẽ">continuationem</expan>
              ,
                <lb/>
              vt Ariſtoteles inquit,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſed æqualiter
                <expan abbr="certũ">certum</expan>
              genus plures oppoſitorum differentiæ reſpiciant, nil re­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1310"/>
                <lb/>
              fert, inquam, vtra præponatur. </s>
              <s>Verbi gratia. </s>
              <s>cùm ex eodem fonte non ducant originem rationis
                <lb/>
              compos vel impos, & bipes, rei ſignum dabo, quòd bipes & cum rationis
                <expan abbr="cõpote">compote</expan>
              & impote con­
                <lb/>
              gruit ea apud mathematicos æqualitatis & inæqualitatis proportio, rationalis & irrationalis:
                <lb/>
              ſiquidem hæc inter ſe non pugnant proportio inæqualitatis & proportiones irrationalis & îrrà­
                <lb/>
              tionalis. </s>
              <s>Nil igitur incommodi afferet. </s>
              <s>Vtrum præpoſueris an bipes an compos rationis: ſimi­
                <lb/>
              liter irrationale, an inæqualis proportionem. </s>
              <s>Sed his omiſsis quæ fortaſſe nimium diſtant à pro­
                <lb/>
              poſito, ſatis eſto nunc duo conflare
                <expan abbr="quanq.">quanque</expan>
              ſpeciem, genus .ſ. </s>
              <s>ac differentiam, ac genus quidem,
                <lb/>
              quòd veluti materia, ſaltem in ipſa oratione quid eſt explicante ſumatur, ſecus
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quandoque ſe
                <lb/>
              habet, ſi rem ſpectes quæ per definitionis parteis exponitur, vt de animali & bipede conſtat, quan­
                <lb/>
              doquidem animal ſignificat formam, bipes autem materiam. </s>
              <s>Quapropter ſicut materia eſt in
                <lb/>
              potentia ad oppoſita, ſic genus ſe habet ad differentias. </s>
              <s>Itaque & ſenſus & ratio monſtrant op­
                <lb/>
              poſitionem pertinere ad differentias. </s>
              <s>Atqui differentiæ poſitiuo & priuatiuo diſtingui videntur:
                <lb/>
              quandò animal rationis compos eſt & impos; item corpus aut ſenſu præditum, aut vacans.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1311"/>
                <lb/>
              Quare inceſsit dubitatio,
                <expan abbr="cõſtituantur'ne">conſtituantur'ne</expan>
              animata ex differentia priuante, cùm ſint ſubſtantię per­
                <lb/>
              fectiſsimę. </s>
              <s>Tùm etiam, quia neget Ariſtoteles,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              vllius rei differentias eſſe priuationes. </s>
              <s>Et illud
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1312"/>
                <lb/>
              magis admirabile, quòd cùm ſint differentię contrariæ, tamen ſpecies ex illis conſtitutæ inter ſe
                <lb/>
              non commutentur. </s>
              <s>Ad has dubitationes tollendas meminiſſe oportet, in formis duplicem gra­
                <lb/>
              dum reperiri, alterum quo à ſummo ad imum tenditur quem ſecundum altitudinem
                <expan abbr="vocãt">vocant</expan>
              , quo­
                <lb/>
              minus communia magis id quod eſt participant, quàm illa quæ latius patent, vt homo, quam
                <lb/>
              animal & animal, quàm corpus: atque
                <expan abbr="alterũ">alterum</expan>
              qui in iis obſeruatur quæ ſunt ordinis
                <expan abbr="eiuſdẽ">eiuſdem</expan>
              .i. </s>
              <s>ſub
                <lb/>
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
                <expan abbr="cõmuni">communi</expan>
              quem ſecundùm
                <expan abbr="latitudinẽ">latitudinem</expan>
              dicimus: hic verò intercedit inter eiuſdem generis ſpe­
                <lb/>
              cies, ſiue inter parteis
                <expan abbr="cõmunis">communis</expan>
              ad vnum. </s>
              <s>in quo nihil repugnat vnam ſpeciem altera perfectio­
                <lb/>
              rem eſſe atque præſtantiorem. </s>
              <s>Quod verò ad primum illum gradum ſpectat. </s>
              <s>Ea quæ com­
                <lb/>
              muniora ſunt, videntur habere rationem materiæ, quippe quòd acceſſu nouarum,
                <expan abbr="minuſq́">minuſque</expan>
              . </s>
              <s>com­
                <lb/>
              munium formarum generarto compleatur. </s>
              <s>prius
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              viuit homo vitam plantæ, deinde vitam ani­
                <lb/>
              malis, demum fit homo. </s>
              <s>Ergo illa omnia quæ materiæ tribui ſolent, in illis ineſſe communibus
                <lb/>
              eſt veriſimile, conditiones, inquam, quę conſequuntur illa, &
                <expan abbr="habilitatẽ">habilitatem</expan>
              propter quam ſunt ido­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1313"/>
                <lb/>
              nea recipere formam perfectiorem. </s>
              <s>
                <expan abbr="Nanq.">Nanque</expan>
              aliud eſt rationis impos quod eſt in animali, dum
                <lb/>
              primis ſenſus rudimentis in vtero pollet, atque aliud quod eſt in equo: in vtero enim ad alium
                <lb/>
              perfectionis gradum peruenire poteſt, in equo verò nequaquam. </s>
              <s>Proinde in vtero rationis im­
                <lb/>
              pos notat priuationem cum habilitate ad aliam formam, in equo verò potius erit ad aliud, ſed
                <lb/>
              priuans: quaſi ſignificetur eius ſpeciei ſtatus in qua
                <expan abbr="">non</expan>
              ſit gradus rationis per id quod perfectius
                <lb/>
              eſt, & natura prius, & ſit ex eo genere illorum quæ ſunt ad aliquid, quod excludit compar, vt ſo­
                <lb/>
              lus & huiuſmodi. </s>
              <s>Sed quanuis vtraque priuationem ſignificent, tamen aliquid ponunt; in com­
                <lb/>
              munioribus quidem formam
                <expan abbr="cõmuniorem">communiorem</expan>
              quæ ſuapte natura ad
                <expan abbr="maiorẽ">maiorem</expan>
              gradum euehi poſsit:
                <lb/>
              ideò fundantur iſtæ priuationes actu: in iis etiam quæ ſpecie differunt, cùm idem genus partici­
                <lb/>
              pent, præter naturam communem quæ item continetur in ea ſpecie, ſunt oppoſitæ formæ quæ in
                <lb/>
              earum materia radices egerunt, exempli gratia, certa elementorum miſcella. </s>
              <s>Ecce
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ex vino fit
                <lb/>
              acetum, quòd in illa temperie ineſt habilitas ad id, vt fiat acetum, in melle non item. </s>
              <s>ex melle ob
                <lb/>
              eandem cauſſam fit bilis, non acetum. </s>
              <s>& cùm embryon ab initio multo calore ſit præditum,
                <lb/>
              non ſentit quidem, multò minus cogitat: dum copiam caloris amittit (intelligo verò
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>