Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="179"/>
                <arrow.to.target n="marg1314"/>
                <lb/>
              calidam) & ſenſu pollet, & accipit rationem. </s>
              <s>Quemadmodum igitur embryon in prima ſui
                <lb/>
              conſtitutione imperfectum eſt atque priuatum, habet tamen & contrarias qualitates in quibus
                <lb/>
              ineſt priuatio illarum quibus aduerſantur, & habilitas, propterquam commutantur cum oppo­
                <lb/>
              ſitis; & ſi qualitates
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              conſequuntur, ſimplices quidem naturam corporum
                <expan abbr="ſimpliciũ">ſimplicium</expan>
              ,
                <lb/>
              mixtæ verò corporum quæ ex eorum mixtura conflata ſunt, & ipſa item principia, vnde naſcun­
                <lb/>
              tur oppoſitæ qualitates quæ ſecum priuationem
                <expan abbr="habilitatemq́">habilitatemque</expan>
              . </s>
              <s>afferunt, & priuationem & habi­
                <lb/>
              litatem afferre decet & oppoſitionem poſitiuam in ſubſtantia quomodocunque ponere. </s>
              <s>Hæc
                <lb/>
              nunc ſiquis aduertat diligentius, non eodem modo ſtatuere poterit differentias priuatiuè oppo­
                <lb/>
              ſitas, neque omnes erunt contrarię. </s>
              <s>Quandoquidem, ſi contraria ſunt actu,
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>poteſtatem
                <lb/>
              habent ad alterum: cùm in iis quæ ſunt ampliora, ſit aliquis actus, atque itidem habilitas ad vl­
                <lb/>
              teriorem formam, in iis autem quæ ſunt ſub eodem communi habilitas nulla, patet rationis im­
                <lb/>
              pos, quod eſt in animali, aut embryo, contrarium eſſe rationis compoti quod eſt in homine, non
                <lb/>
              autem rationis impos, quod eſt in equo. </s>
              <s>Proptereà fiet homo ex embryo & animali, ex equo
                <lb/>
              verò non fiet. </s>
              <s>Atque hoc illud eſt, quod Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ipſe primùm, deinde Alexander admonue­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1315"/>
                <lb/>
              runt, eſſe duplex genus contrariorum, vnum quod ſecundùm formam appellaretur, atque alte­
                <lb/>
              rum quod ſecundùm materiam, & id quod ſecundum formam eſſet, cum alio non commutari.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1316"/>
                <lb/>
              Neque id (mea quidem ſententia) temerè: quandò à forma eſt eſſe, non occaſio mutationis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cùm verò mutationis occaſio pendeat à materia,
                <expan abbr="cõtraria">contraria</expan>
              quæ inter ſe commutantur, ſecundùm
                <lb/>
              materiam optimè dicuntur. </s>
              <s>Proinde etiam duplex genus obſeruo apud philoſophos, alterum
                <lb/>
              quid complectitur rerum formas vt eſſentiæ principia, quod ſubſtantiam vocant, quamobrem
                <lb/>
              cùm primus philoſophus eſſentias rerum tentet, quoad ſunt, non quoad motui ſubſternuntur,
                <lb/>
              ſubſtantiam facit genus generaliſsimum, phyſicus autem quia conſiderat principia motus, acci­
                <lb/>
              piens differentias ex materia format genus phyſicum, quod appellat corpus ſenſile 2. de An. cap.
                <lb/>
              </s>
              <s>de tactu. </s>
              <s>Itaque & in ſubſtantia poſitiua oppoſitio ſpectatur, quanuis terminis priuantibus in
                <lb/>
              dicetur: tametſi nouimus Ariſtotelem
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              appellaſſe terminos poſitiuos eos quicunque affirma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1317"/>
                <lb/>
              tione ſignificarentur: hoc eſt, de quibus eſſe prædicaretur, vt nudum & iniuſtum. </s>
              <s>eo quòd à
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              iuſto & non veſtito differrent, quia ſupponeretur illis habilitas, qua negantia non includunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Sed ſimus adhuc religioſiores, & reſoluamus vlterius
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              priuationis, & illi ſubiiciamus
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
                <lb/>
              & cui certa priuatio eſt affixa, merito cuius vnum cum altero commutari poteſt, ex quo non
                <lb/>
              tantùm logicè
                <expan abbr="poſitiuũ">poſitiuum</expan>
              ipſum faciemus, vt ij faciunt, qui ſolùm obſeruant quæ affirmatiuè prę­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1318"/>
                <lb/>
              dicentur; ſed naturaliter, quia ſuberit actus quo priuario fundatur, ſiue
                <expan abbr="cõmunis">communis</expan>
              vt in genere,
                <lb/>
              ſiue ſpecialis, vt in illis quę, cùm per ſe ſint, proximè tamen mutantur in aliud, vt vinum &
                <expan abbr="acetũ">acetum</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Habet ſanè embryon ab ortus initio vim
                <expan abbr="alentẽ">alentem</expan>
              , & hæc quidem exiſtit ex certa materia, ſed quæ
                <lb/>
              non repugnet formæ futuræ, quapropter vtrunque principium poſteriora forma ſuperueniente
                <lb/>
              retinetur. </s>
              <s>Eſt in vino materies, quæ habilis reddi queat parua intercedente mutatione ad aceti
                <lb/>
              formam ſuſcipiendam, ſed quia cùm materies, tùm forma vini repugnant, neutrum principium,
                <lb/>
              in aceti generatione conſeruabitur. </s>
              <s>Itaque mutatio in his neceſſe eſt in vlteriorem materiam re­
                <lb/>
              ſoluatur, in materiam, inquam, quæ vtrique ſpeciei communis ſit, propinqua
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              cum forma con­
                <lb/>
              tinuò labitur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Neque illud obſtabit, cùm ex animali fiet homo, quòd remaneat animal, ne fortè
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1319"/>
                <lb/>
              vereamur ex oppoſito fieri id quod fit, tanquam non permanente, quandoquidem & in hoc for­
                <lb/>
              mæ numeros imitantur. </s>
              <s>Nam ſicut vnius additione ex duitate fit ternio, & ex pari impar, rema­
                <lb/>
              nent tamen & duo & par: ſic de animali & rationis compote dicemus. </s>
              <s>Remanent enim illa ſe­
                <lb/>
              cundum materiam,
                <expan abbr="corrũpuntur">corrumpuntur</expan>
              verò ſecundum formam, quia .ſ. </s>
              <s>duitatis
                <expan abbr="pariſq́">pariſque</expan>
              . </s>
              <s>ratio non con­
                <lb/>
              ſeruatur. </s>
              <s>ſic animalis ratio, non reſtat; neque enim homo eſt animal abſolutè, ſed addit aliquid
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1320"/>
                <lb/>
              animali. </s>
              <s>Quamobrem, vbi dicitur quodque fieri ex oppoſito, tanquam non remanente, & quic­
                <lb/>
              quid ex hoc principio deriuatur, ampliabimus, quia non remaneat vel ſecundùm materiam,
                <lb/>
              vel ſecundùm formam. </s>
              <s>Neque hæc pugnant conſeruari materialiter & interire formaliter, ſi­
                <lb/>
              cuti neque pugnant illa eſſe actu, non eſſe virtute, eſſe actu, non eſſe in habitu, pugnarent ſanè ſi
                <lb/>
              ad idem ſimul eſſent & non eſſent, vt habitu ſolum, aut ſolum materialiter. </s>
              <s>Itaque illud quod
                <lb/>
              affirmat Ariſtoteles, priuationem nullius eſſe differentiam, non ſine conditione accipimus. </s>
              <s>Aut
                <lb/>
              enim priuationem ſumpſit, quæ negatione exprimeretur, aut priuationem ſolam ab actu illo ſe­
                <lb/>
              cretam, cui ipſa infixa eſt, neque eo modo, vt ſtatum ſpeciei declaret ex notatione oppoſiti quod
                <lb/>
              perfectius eſt. </s>
              <s>Hoc igitur modo conſtat, vt in ſubſtantia ſint contraria propter quæ fit mutatio
                <lb/>
              quæ poſitiuè opponuntur, & ſunt ſecundum materiam, quæ nobis omnium dubitationum fon­
                <lb/>
              teis patefacient ad quarum explicationem iam deueniendum eſt.</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>