Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009011
">
<
pb
pagenum
="
550
"
xlink:href
="
016/01/199.jpg
"/>
cætera quantum potuit largitus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009012
">Cùm igi
<
lb
/>
tur materia fragilis eſſet ac rudis, multis in
<
lb
/>
diguit auxiliis. </
s
>
<
s
id
="
s.009013
">Caliditate quidem opus erat,
<
lb
/>
vt tenuis eſſet ac motibus ſufficeret: tenuita
<
lb
/>
te ad ingenium, ſoliditate ad vitæ longitu
<
lb
/>
dinem, temperie ad morum ſuauitatem &
<
lb
/>
moderationem. </
s
>
<
s
id
="
s.009014
">Quis non videt hæc fermè
<
lb
/>
duobus modis repugnare? </
s
>
<
s
id
="
s.009015
">Sed tamen omnia
<
lb
/>
præſtabat abſolutiſſima compoſitio. </
s
>
<
s
id
="
s.009016
">Ne eua
<
lb
/>
deret abſolutiſſima, tamen multa ac penè
<
lb
/>
infinita obſtabant. </
s
>
<
s
id
="
s.009017
">Itaque contigit vt pro
<
lb
/>
fortibus plerique temerarij, timidi pro mo
<
lb
/>
deratis, auari pro parcis, prodigi pro libera
<
lb
/>
libus crudeles pro ſeueris, libidinoſi pro iu
<
lb
/>
cundis, denique inſani, vecordes, & vt vno
<
lb
/>
verbo dicam, multi improbi euaderent. </
s
>
<
s
id
="
s.009018
">Sicut
<
lb
/>
verò in animi dotibus ita etiam corporis
<
lb
/>
contigit: nam manci, debiles, morboſi, turpes
<
lb
/>
fœdi, imbelles, breuis vitæ plerique naſcun
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.009019
">Nec tamen propter hos illoſve, ſed per
<
lb
/>
fectiſſimos, ac totam ſpeciem humani gene
<
lb
/>
ris, quæ omnia illi conceſſa bona continet,
<
lb
/>
homo creatus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009020
">Itaque vt non arbores ip
<
lb
/>
ſas colimus ob fructibus exeſos, putridos im
<
lb
/>
maturos, ac decidentes ſpontè vitio aliquo:
<
lb
/>
ita neque naturæ curæ ſumus ob improbos,
<
lb
/>
ſed velut fructus ob fructus perfectos, arbor
<
lb
/>
ita ob optimos. </
s
>
<
s
id
="
s.009021
">Reliquit igitur veſtigia
<
lb
/>
quædam ſuæ priſtinæ cœleſtis materiæ in
<
lb
/>
his inferioribus, cùm hanc mortalem in ini
<
lb
/>
tio ab illa ſecreuiſſet. </
s
>
<
s
id
="
s.009022
">Neque accuſandus,
<
lb
/>
quod non reliquerit optima propter mala,
<
lb
/>
aut quòd quæ naturæ mortali repugnarent,
<
lb
/>
non condonarit nobis. </
s
>
<
s
id
="
s.009023
">Omnia igitur, anima
<
lb
/>
quadam muniuit, & qua meliore potuit vi
<
lb
/>
uentia, ſententiáque, demum etiam intelli
<
lb
/>
gentia creando. </
s
>
<
s
id
="
s.009024
">Hominem itaque omnibus
<
lb
/>
donauit. </
s
>
<
s
id
="
s.009025
">Inde in his certo ordine ab imper
<
lb
/>
fectiſſimis, provt materia quæque ſuppedi
<
lb
/>
tabat, tranſiuit ad perfectiſſima. </
s
>
<
s
id
="
s.009026
">Initium igi
<
lb
/>
tur fuit à metallicis tanquam abortiuis par
<
lb
/>
tibus, pòſt metallis, lapidibus, plantis, mari
<
lb
/>
nis, ſpongiis, vrticiſque atque conchyliis,
<
lb
/>
vermes, formicæ, culices: piſces, aues, lepo
<
lb
/>
res, canes, elephanti, cercopitheci, tandem
<
lb
/>
homo creatus eſt. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009027
">Quæres, cui tandem vſui muſca? </
s
>
<
s
id
="
s.009028
">vt de
<
lb
/>
vno viliſſimo atque inſolentiſſimo dicam
<
lb
/>
animali. </
s
>
<
s
id
="
s.009029
">Reſpondeo, animal ipſum vt ſpecie
<
lb
/>
ipſa manet, & per ſe ſolum, & ad ornatum
<
lb
/>
mundi eſſe, & omnia ſibi neceſſaria, non ſo
<
lb
/>
lùm ad vitam, ſed ad beatam vitam ſortitum
<
lb
/>
eſſe: facta eſt propter ſe, non vt homini eſſet
<
lb
/>
infeſta: neque enim omnis muſca hominibus
<
lb
/>
infeſta, ſed quædam manent perpetuò in ne
<
lb
/>
moribus: & in quibuſdam regionibus non
<
lb
/>
ſunt, vt apud Lapones, in India etiam occi
<
lb
/>
dentali paucæ. </
s
>
<
s
id
="
s.009030
">Ergo generale bonum, pauco
<
lb
/>
rum incommodo præponi debuit. </
s
>
<
s
id
="
s.009031
">Diuina igi
<
lb
/>
tur ſapientia in vnoquoque fecit optimum
<
lb
/>
quod ex tali materia poterat excogitari. </
s
>
<
s
id
="
s.009032
">Et
<
lb
/>
leporum multæ ſunt infelices, non tamen
<
lb
/>
omnes: quædam enim nunquam hominem
<
lb
/>
viderunt, aut cœnem, nec perſecutionem paſ
<
lb
/>
ſæ ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.009033
">Simile eſt de ſpecie, ac ipſis animali
<
lb
/>
bus, velut de homine atque partibus ſuis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009034
">Quis tam amens eſt, qui nolit potius mem
<
lb
/>
bra aliqua amittere, quàm perire? </
s
>
<
s
id
="
s.009035
">Ita anima
<
lb
/>
lia membra ſunt ſpeciei, quæ longè melius
<
lb
/>
eſt perire, manente incolumi ſpecie, quàm
<
lb
/>
ſpeciem ipſam, aut deleri, aut non eſſe vn
<
lb
/>
quam conſtitutam. </
s
>
<
s
id
="
s.009036
">Cùm tamen & illud lon
<
lb
/>
gè melius ſit in ſpecie, quòd tam benè in
<
lb
/>
pauciſſimis animalibus ſeruatur, ſicut in plu
<
lb
/>
rimis, nec vlla penitus operatio. </
s
>
<
s
id
="
s.009037
">Animali ſi
<
lb
/>
membrum pereat, perit & operatio, reddi
<
lb
/>
turque animal claudum, aut cæcum, &
<
expan
abbr
="
tamẽ
">tamen</
expan
>
<
lb
/>
præſtat viuere, quanquam etiam moriturum
<
lb
/>
quantò magis ſpeciem quæ nullis manca eſt
<
lb
/>
operationibus, nec deformis,
<
expan
abbr
="
æternitatémq;
">æternitatémque</
expan
>
<
lb
/>
conſecuta eſt, tametſi in pauciſſimis anima
<
lb
/>
libus poſita ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.009038
">Igitur homo vt omnia com
<
lb
/>
moda aſſequeretur, ex vltimo refractis ele
<
lb
/>
mentis genitus eſt: nam primò elementis
<
lb
/>
veſcuntur plantæ, plantis animalia, animali
<
lb
/>
bus homo. </
s
>
<
s
id
="
s.009039
">Ob id igitur carniuora omnia
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
<
arrow.to.target
n
="
marg1256
"/>
<
lb
/>
veſcentibus carne, inter piſces quadrupedia,
<
lb
/>
& aues ſunt ſagaciora, duabus cauſis: prima
<
lb
/>
quòd cibum habeant fugacem, nam inueni
<
lb
/>
re oportet, inde aſſequi, cùm reliquis inue
<
lb
/>
niſſe ſufficiat. </
s
>
<
s
id
="
s.009040
">Altera, quòd iam cibus ipſe ex
<
lb
/>
elementis retuſis ſit, ſcilicet caro. </
s
>
<
s
id
="
s.009041
">Ob id
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
<
lb
/>
neque vlla caro eſt calidiſſima, vt in ſemini
<
lb
/>
bus plantarum, ac partibus earum frequen
<
lb
/>
ter licet conſpicere. </
s
>
<
s
id
="
s.009042
">Itaque homo, qui etiam
<
lb
/>
carnibus veſcitur, tum maximè volatilium,
<
lb
/>
potuit eſſe ſimul tenuiſſimæ, ac denſiſſimæ,
<
lb
/>
calidiſſimæ atque temperatiſſimæ naturæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009043
">Quatenus enim aëris & caloris plurimum
<
lb
/>
habet, elementáque in eo frigida terra, &
<
lb
/>
aqua maximè à propria natura receſſerunt:
<
lb
/>
ita calidiſſimus eſt: vt verò nihil eſt amplius
<
lb
/>
excoctum, quàm eſſe debuit, terrenóque ele
<
lb
/>
mento pauciſſimo, & puriſſimo conſtat, ma
<
lb
/>
ximè temperatus. </
s
>
<
s
id
="
s.009044
">Ob id homo cùm conſu
<
lb
/>
mitur, terræ puræ vix vncias quinque, aut
<
lb
/>
ſex relinquit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009045
">
<
margin.target
id
="
marg1256
"/>
Cur carniuo
<
lb
/>
ra omnia ſa
<
lb
/>
gaciora reli
<
lb
/>
quis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009046
">Cur nulla
<
lb
/>
caro calidiſ
<
lb
/>
ſima vt plan
<
lb
/>
tæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009047
">Homo quo
<
lb
/>
modo cali
<
lb
/>
diſſimus, ac
<
lb
/>
temperatiſſi
<
lb
/>
mus eſſe po
<
lb
/>
tuit.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009048
">Atque hæc fidem facere videntur, quòd
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1257
"/>
<
lb
/>
homo ſit animal, hucuſque etiam ſic eſſe
<
lb
/>
creditum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009049
">Sed homo non plus eſt animal
<
lb
/>
quàm animal planta. </
s
>
<
s
id
="
s.009050
">Si enim animal quam
<
lb
/>
uis nutriatur & viuat, plantæ nomen non
<
lb
/>
meretur, nec omninò planta eſt, quia
<
expan
abbr
="
animã
">animam</
expan
>
<
lb
/>
qua ſentit, habet præter plantam: homo
<
expan
abbr
="
cũ
">cum</
expan
>
<
lb
/>
præter animal mentem habeat, deſinit eſſe
<
lb
/>
animal: nam alterum genus animæ eſt quod
<
lb
/>
ſentit, ac intelligit, vt teſtatur Ariſtoteles Si
<
lb
/>
enim forma alia à forma fuerit, alterum ſub
<
lb
/>
altero collocari non poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009051
">Sentit enim ho
<
lb
/>
mo profectò vt animal viuens, non tamen
<
lb
/>
homo animal, vt neque animal planta. </
s
>
<
s
id
="
s.009052
">Si
<
lb
/>
enim homo animal eſt, id eſt, cuius forma
<
lb
/>
vltima eſt, ſenſus effectrix anima, manife
<
lb
/>
ſtum erit & eadem ratione eſſe etiam plan
<
lb
/>
tam: at hoc nemo admittit, nemo credit. </
s
>
<
s
id
="
s.009053
">Et
<
lb
/>
qua ratione in homine ſenſus continetur,
<
lb
/>
eadem prorſus in animali viuens. </
s
>
<
s
id
="
s.009054
">Nec tamen
<
lb
/>
animal eſt, quod ſolum viuit, id eſt, planta,
<
lb
/>
vt nec homo animal. Denique ſi homo ani
<
lb
/>
mal eſt, vel ratione vtens, vel carens? </
s
>
<
s
id
="
s.009055
">Non
<
lb
/>
equidem carens, eſſet enim bellua: eſt igitur
<
lb
/>
vtens ratione. </
s
>
<
s
id
="
s.009056
">Vti itaque ratione differentia
<
lb
/>
quædam eſt animalium, velut & bouis, aut
<
lb
/>
leporis propria differentia. </
s
>
<
s
id
="
s.009057
">Quæ igitur ſentit
<
lb
/>
anima, vt poteſt non vti ratione, poteſt
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
<
lb
/>
vti: intellectus igitur in ea collocatur. </
s
>
<
s
id
="
s.009058
">Perſ
<
lb
/>
picuum enim eſt, differentiam quamlibet in
<
lb
/>
eo eſſe poſſe, cuius eſt differentia? </
s
>
<
s
id
="
s.009059
">Senſus </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>