Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Table of figures
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 168
[out of range]
>
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 168
[out of range]
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009011
">
<
pb
pagenum
="
550
"
xlink:href
="
016/01/199.jpg
"/>
cætera quantum potuit largitus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009012
">Cùm igi
<
lb
/>
tur materia fragilis eſſet ac rudis, multis in
<
lb
/>
diguit auxiliis. </
s
>
<
s
id
="
s.009013
">Caliditate quidem opus erat,
<
lb
/>
vt tenuis eſſet ac motibus ſufficeret: tenuita
<
lb
/>
te ad ingenium, ſoliditate ad vitæ longitu
<
lb
/>
dinem, temperie ad morum ſuauitatem &
<
lb
/>
moderationem. </
s
>
<
s
id
="
s.009014
">Quis non videt hæc fermè
<
lb
/>
duobus modis repugnare? </
s
>
<
s
id
="
s.009015
">Sed tamen omnia
<
lb
/>
præſtabat abſolutiſſima compoſitio. </
s
>
<
s
id
="
s.009016
">Ne eua
<
lb
/>
deret abſolutiſſima, tamen multa ac penè
<
lb
/>
infinita obſtabant. </
s
>
<
s
id
="
s.009017
">Itaque contigit vt pro
<
lb
/>
fortibus plerique temerarij, timidi pro mo
<
lb
/>
deratis, auari pro parcis, prodigi pro libera
<
lb
/>
libus crudeles pro ſeueris, libidinoſi pro iu
<
lb
/>
cundis, denique inſani, vecordes, & vt vno
<
lb
/>
verbo dicam, multi improbi euaderent. </
s
>
<
s
id
="
s.009018
">Sicut
<
lb
/>
verò in animi dotibus ita etiam corporis
<
lb
/>
contigit: nam manci, debiles, morboſi, turpes
<
lb
/>
fœdi, imbelles, breuis vitæ plerique naſcun
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.009019
">Nec tamen propter hos illoſve, ſed per
<
lb
/>
fectiſſimos, ac totam ſpeciem humani gene
<
lb
/>
ris, quæ omnia illi conceſſa bona continet,
<
lb
/>
homo creatus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009020
">Itaque vt non arbores ip
<
lb
/>
ſas colimus ob fructibus exeſos, putridos im
<
lb
/>
maturos, ac decidentes ſpontè vitio aliquo:
<
lb
/>
ita neque naturæ curæ ſumus ob improbos,
<
lb
/>
ſed velut fructus ob fructus perfectos, arbor
<
lb
/>
ita ob optimos. </
s
>
<
s
id
="
s.009021
">Reliquit igitur veſtigia
<
lb
/>
quædam ſuæ priſtinæ cœleſtis materiæ in
<
lb
/>
his inferioribus, cùm hanc mortalem in ini
<
lb
/>
tio ab illa ſecreuiſſet. </
s
>
<
s
id
="
s.009022
">Neque accuſandus,
<
lb
/>
quod non reliquerit optima propter mala,
<
lb
/>
aut quòd quæ naturæ mortali repugnarent,
<
lb
/>
non condonarit nobis. </
s
>
<
s
id
="
s.009023
">Omnia igitur, anima
<
lb
/>
quadam muniuit, & qua meliore potuit vi
<
lb
/>
uentia, ſententiáque, demum etiam intelli
<
lb
/>
gentia creando. </
s
>
<
s
id
="
s.009024
">Hominem itaque omnibus
<
lb
/>
donauit. </
s
>
<
s
id
="
s.009025
">Inde in his certo ordine ab imper
<
lb
/>
fectiſſimis, provt materia quæque ſuppedi
<
lb
/>
tabat, tranſiuit ad perfectiſſima. </
s
>
<
s
id
="
s.009026
">Initium igi
<
lb
/>
tur fuit à metallicis tanquam abortiuis par
<
lb
/>
tibus, pòſt metallis, lapidibus, plantis, mari
<
lb
/>
nis, ſpongiis, vrticiſque atque conchyliis,
<
lb
/>
vermes, formicæ, culices: piſces, aues, lepo
<
lb
/>
res, canes, elephanti, cercopitheci, tandem
<
lb
/>
homo creatus eſt. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009027
">Quæres, cui tandem vſui muſca? </
s
>
<
s
id
="
s.009028
">vt de
<
lb
/>
vno viliſſimo atque inſolentiſſimo dicam
<
lb
/>
animali. </
s
>
<
s
id
="
s.009029
">Reſpondeo, animal ipſum vt ſpecie
<
lb
/>
ipſa manet, & per ſe ſolum, & ad ornatum
<
lb
/>
mundi eſſe, & omnia ſibi neceſſaria, non ſo
<
lb
/>
lùm ad vitam, ſed ad beatam vitam ſortitum
<
lb
/>
eſſe: facta eſt propter ſe, non vt homini eſſet
<
lb
/>
infeſta: neque enim omnis muſca hominibus
<
lb
/>
infeſta, ſed quædam manent perpetuò in ne
<
lb
/>
moribus: & in quibuſdam regionibus non
<
lb
/>
ſunt, vt apud Lapones, in India etiam occi
<
lb
/>
dentali paucæ. </
s
>
<
s
id
="
s.009030
">Ergo generale bonum, pauco
<
lb
/>
rum incommodo præponi debuit. </
s
>
<
s
id
="
s.009031
">Diuina igi
<
lb
/>
tur ſapientia in vnoquoque fecit optimum
<
lb
/>
quod ex tali materia poterat excogitari. </
s
>
<
s
id
="
s.009032
">Et
<
lb
/>
leporum multæ ſunt infelices, non tamen
<
lb
/>
omnes: quædam enim nunquam hominem
<
lb
/>
viderunt, aut cœnem, nec perſecutionem paſ
<
lb
/>
ſæ ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.009033
">Simile eſt de ſpecie, ac ipſis animali
<
lb
/>
bus, velut de homine atque partibus ſuis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009034
">Quis tam amens eſt, qui nolit potius mem
<
lb
/>
bra aliqua amittere, quàm perire? </
s
>
<
s
id
="
s.009035
">Ita anima
<
lb
/>
lia membra ſunt ſpeciei, quæ longè melius
<
lb
/>
eſt perire, manente incolumi ſpecie, quàm
<
lb
/>
ſpeciem ipſam, aut deleri, aut non eſſe vn
<
lb
/>
quam conſtitutam. </
s
>
<
s
id
="
s.009036
">Cùm tamen & illud lon
<
lb
/>
gè melius ſit in ſpecie, quòd tam benè in
<
lb
/>
pauciſſimis animalibus ſeruatur, ſicut in plu
<
lb
/>
rimis, nec vlla penitus operatio. </
s
>
<
s
id
="
s.009037
">Animali ſi
<
lb
/>
membrum pereat, perit & operatio, reddi
<
lb
/>
turque animal claudum, aut cæcum, &
<
expan
abbr
="
tamẽ
">tamen</
expan
>
<
lb
/>
præſtat viuere, quanquam etiam moriturum
<
lb
/>
quantò magis ſpeciem quæ nullis manca eſt
<
lb
/>
operationibus, nec deformis,
<
expan
abbr
="
æternitatémq;
">æternitatémque</
expan
>
<
lb
/>
conſecuta eſt, tametſi in pauciſſimis anima
<
lb
/>
libus poſita ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.009038
">Igitur homo vt omnia com
<
lb
/>
moda aſſequeretur, ex vltimo refractis ele
<
lb
/>
mentis genitus eſt: nam primò elementis
<
lb
/>
veſcuntur plantæ, plantis animalia, animali
<
lb
/>
bus homo. </
s
>
<
s
id
="
s.009039
">Ob id igitur carniuora omnia
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
<
arrow.to.target
n
="
marg1256
"/>
<
lb
/>
veſcentibus carne, inter piſces quadrupedia,
<
lb
/>
& aues ſunt ſagaciora, duabus cauſis: prima
<
lb
/>
quòd cibum habeant fugacem, nam inueni
<
lb
/>
re oportet, inde aſſequi, cùm reliquis inue
<
lb
/>
niſſe ſufficiat. </
s
>
<
s
id
="
s.009040
">Altera, quòd iam cibus ipſe ex
<
lb
/>
elementis retuſis ſit, ſcilicet caro. </
s
>
<
s
id
="
s.009041
">Ob id
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
<
lb
/>
neque vlla caro eſt calidiſſima, vt in ſemini
<
lb
/>
bus plantarum, ac partibus earum frequen
<
lb
/>
ter licet conſpicere. </
s
>
<
s
id
="
s.009042
">Itaque homo, qui etiam
<
lb
/>
carnibus veſcitur, tum maximè volatilium,
<
lb
/>
potuit eſſe ſimul tenuiſſimæ, ac denſiſſimæ,
<
lb
/>
calidiſſimæ atque temperatiſſimæ naturæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009043
">Quatenus enim aëris & caloris plurimum
<
lb
/>
habet, elementáque in eo frigida terra, &
<
lb
/>
aqua maximè à propria natura receſſerunt:
<
lb
/>
ita calidiſſimus eſt: vt verò nihil eſt amplius
<
lb
/>
excoctum, quàm eſſe debuit, terrenóque ele
<
lb
/>
mento pauciſſimo, & puriſſimo conſtat, ma
<
lb
/>
ximè temperatus. </
s
>
<
s
id
="
s.009044
">Ob id homo cùm conſu
<
lb
/>
mitur, terræ puræ vix vncias quinque, aut
<
lb
/>
ſex relinquit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009045
">
<
margin.target
id
="
marg1256
"/>
Cur carniuo
<
lb
/>
ra omnia ſa
<
lb
/>
gaciora reli
<
lb
/>
quis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009046
">Cur nulla
<
lb
/>
caro calidiſ
<
lb
/>
ſima vt plan
<
lb
/>
tæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009047
">Homo quo
<
lb
/>
modo cali
<
lb
/>
diſſimus, ac
<
lb
/>
temperatiſſi
<
lb
/>
mus eſſe po
<
lb
/>
tuit.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009048
">Atque hæc fidem facere videntur, quòd
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1257
"/>
<
lb
/>
homo ſit animal, hucuſque etiam ſic eſſe
<
lb
/>
creditum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009049
">Sed homo non plus eſt animal
<
lb
/>
quàm animal planta. </
s
>
<
s
id
="
s.009050
">Si enim animal quam
<
lb
/>
uis nutriatur & viuat, plantæ nomen non
<
lb
/>
meretur, nec omninò planta eſt, quia
<
expan
abbr
="
animã
">animam</
expan
>
<
lb
/>
qua ſentit, habet præter plantam: homo
<
expan
abbr
="
cũ
">cum</
expan
>
<
lb
/>
præter animal mentem habeat, deſinit eſſe
<
lb
/>
animal: nam alterum genus animæ eſt quod
<
lb
/>
ſentit, ac intelligit, vt teſtatur Ariſtoteles Si
<
lb
/>
enim forma alia à forma fuerit, alterum ſub
<
lb
/>
altero collocari non poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009051
">Sentit enim ho
<
lb
/>
mo profectò vt animal viuens, non tamen
<
lb
/>
homo animal, vt neque animal planta. </
s
>
<
s
id
="
s.009052
">Si
<
lb
/>
enim homo animal eſt, id eſt, cuius forma
<
lb
/>
vltima eſt, ſenſus effectrix anima, manife
<
lb
/>
ſtum erit & eadem ratione eſſe etiam plan
<
lb
/>
tam: at hoc nemo admittit, nemo credit. </
s
>
<
s
id
="
s.009053
">Et
<
lb
/>
qua ratione in homine ſenſus continetur,
<
lb
/>
eadem prorſus in animali viuens. </
s
>
<
s
id
="
s.009054
">Nec tamen
<
lb
/>
animal eſt, quod ſolum viuit, id eſt, planta,
<
lb
/>
vt nec homo animal. Denique ſi homo ani
<
lb
/>
mal eſt, vel ratione vtens, vel carens? </
s
>
<
s
id
="
s.009055
">Non
<
lb
/>
equidem carens, eſſet enim bellua: eſt igitur
<
lb
/>
vtens ratione. </
s
>
<
s
id
="
s.009056
">Vti itaque ratione differentia
<
lb
/>
quædam eſt animalium, velut & bouis, aut
<
lb
/>
leporis propria differentia. </
s
>
<
s
id
="
s.009057
">Quæ igitur ſentit
<
lb
/>
anima, vt poteſt non vti ratione, poteſt
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
<
lb
/>
vti: intellectus igitur in ea collocatur. </
s
>
<
s
id
="
s.009058
">Perſ
<
lb
/>
picuum enim eſt, differentiam quamlibet in
<
lb
/>
eo eſſe poſſe, cuius eſt differentia? </
s
>
<
s
id
="
s.009059
">Senſus </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>