Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

Page concordance

< >
Scan Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N1194D" level="2" n="2" type="other" type-free="pars">
            <pb chead="Secunde partis" file="0020" n="20"/>
            <p xml:id="N11956">
              <s xml:id="N11957" xml:space="preserve">¶ Sequitur ſecunda pars de pro-
                <lb/>
              portionalitatibus et de quibuſdam
                <lb/>
              proportionum et proportionalita­
                <lb/>
              tum proprietatibus et accidentiis.</s>
            </p>
            <div xml:id="N11960" level="3" n="1" type="chapter" type-free="capitulum">
              <head xml:id="N11965" xml:space="preserve">Capitulum primum in quo a:
                <lb/>
              gitur de diffinitione et diuiſione
                <lb/>
              proportionalitatum.</head>
              <note position="left" xml:id="N1196C" xml:space="preserve">Nicho-
                <lb/>
              machus.</note>
              <p xml:id="N11972">
                <s xml:id="N11973" xml:space="preserve">pRoportionalitas iux­
                  <lb/>
                ta nichomachi ſententiam
                  <lb/>
                plurimum ad aſtrologiam
                  <lb/>
                muſicam, veterum lectio-
                  <lb/>
                nes intelligendas confert.
                  <lb/>
                </s>
                <s xml:id="N1197F" xml:space="preserve">Sed profecto ad phiſicam
                  <lb/>
                phiſicaſ calculatões nõ mi­
                  <lb/>
                nꝰ cõducit </s>
                <s xml:id="N11986" xml:space="preserve">Ad cuiꝰ ītelligēti­
                  <lb/>
                am aduertēdū eſt differētiã eſſe inter ꝓportionē et
                  <lb/>
                ꝓportionalitatē.
                  <note position="left" xlink:href="note-0020-01a" xlink:label="note-0020-01" xml:id="N11A73" xml:space="preserve">ꝓportio.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11992" xml:space="preserve">¶ Proportio em̄ / vt dictum eſt
                  <lb/>
                habitudo eſt duarū quantitatū ad inuicē cõpara-
                  <lb/>
                tarū. </s>
                <s xml:id="N11999" xml:space="preserve">De qua ſuperius dictū eſt.
                  <note position="left" xlink:href="note-0020-02a" xlink:label="note-0020-02" xml:id="N11A79" xml:space="preserve">Propor­
                    <lb/>
                  tiõalitaſ</note>
                </s>
                <s xml:id="N119A1" xml:space="preserve">¶ Sed ꝓportiõa­
                  <lb/>
                litas eſt duarū ꝓportionū vel pluriū vnius ad al­
                  <lb/>
                teram certa habitudo. </s>
                <s xml:id="N119A8" xml:space="preserve">Ita vt ꝓportio: habitudo
                  <lb/>
                ſit numerorū ſiue quantitatū: ꝓportionalitas ve­
                  <lb/>
                ro proportionū collatio exiſtat. </s>
                <s xml:id="N119AF" xml:space="preserve">Sicut em̄ numeri
                  <lb/>
                ad inuicē cõparãtur in maioritate et in minoritate
                  <lb/>
                ita ꝓportiones ad inuiceꝫ in maioritate et minori­
                  <lb/>
                tate referūtur. </s>
                <s xml:id="N119B8" xml:space="preserve">¶ Naſcitur hinc oēm ꝓportionali­
                  <lb/>
                tatem ꝓportionē eſſe: quãuis nõ omīs ꝓportio ꝓ-
                  <lb/>
                portionalitas exiſtat.
                  <note position="left" xlink:href="note-0020-03a" xlink:label="note-0020-03" xml:id="N11A81" xml:space="preserve">Correla­
                    <lb/>
                  riū ṗmū</note>
                </s>
                <s xml:id="N119C4" xml:space="preserve">Patet hoc correlariū ex ſe
                  <lb/>
                </s>
                <s xml:id="N119C8" xml:space="preserve">Nam ꝓportio, aut genus, aut loco generis ſe ha-
                  <lb/>
                bet cū huic termino ꝓportionalitas comparatur
                  <lb/>
                </s>
                <s xml:id="N119CE" xml:space="preserve">Et aduerte /  in ꝓpoſito idem eſt medietas equa-
                  <lb/>
                litas et ꝓportionalitas: et eodē modo diffiniūtur.
                  <lb/>
                  <note position="left" xlink:href="note-0020-04a" xlink:label="note-0020-04" xml:id="N11A89" xml:space="preserve">medietaſ</note>
                </s>
                <s xml:id="N119DA" xml:space="preserve">Medietas em̄ eſt duarum vel pluriū ꝓportionum
                  <lb/>
                vnius ad alterã certa habitudo: vt habitudo que
                  <lb/>
                eſt inter ꝓportionē duplã et quadrupã.
                  <note position="left" xlink:href="note-0020-05a" xlink:label="note-0020-05" xml:id="N11A8F" xml:space="preserve">Diuiſio
                    <lb/>
                  ꝓportio­
                    <lb/>
                  nalitate.</note>
                </s>
                <s xml:id="N119E6" xml:space="preserve">¶ Poſita
                  <lb/>
                diffintione ꝓportionalitatis ponēda eſt diuiſio.
                  <lb/>
                  <note position="left" xlink:href="note-0020-06a" xlink:label="note-0020-06" xml:id="N11A99" xml:space="preserve">Undecim
                    <lb/>
                  medieta­
                    <lb/>
                  tes.</note>
                </s>
                <s xml:id="N119F2" xml:space="preserve">Apud recentiores mathematicos vndecim ſunt
                  <lb/>
                ꝓportionalitates ſiue medietates: quarū vltima
                  <lb/>
                perfectiſſima eſt: qm̄ in ea oēs conſonãtie muſica­
                  <lb/>
                les ſimplices reperiūtur. </s>
                <s xml:id="N119FB" xml:space="preserve">Sed apud ãtiquos tres
                  <lb/>
                ꝓportionalitates famate reperiūtur: videlicet a-
                  <lb/>
                rithmetica, geometrica, et muſica ſiue harmonica
                  <lb/>
                  <note position="left" xlink:href="note-0020-07a" xlink:label="note-0020-07" xml:id="N11AA3" xml:space="preserve">ꝓportio­
                    <lb/>
                  nalitas
                    <lb/>
                  arithme­
                    <lb/>
                  tica.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11A09" xml:space="preserve">¶ Unde ꝓportionalitas arithmetica eſt quando
                  <lb/>
                diſpoſitis tribus quattuor vel pluribus terminis
                  <lb/>
                inter eos eedem differētie: ſed nõ eedem ꝓportio-
                  <lb/>
                nes reperiūtur. </s>
                <s xml:id="N11A12" xml:space="preserve">Exemplū / vt diſpoſitis his tribus
                  <lb/>
                terminis ſine numeris .1.3.5. inter quos nõ eadem
                  <lb/>
                ꝓportio reperitur: ſed bene eadē differētia. </s>
                <s xml:id="N11A19" xml:space="preserve">Uniꝰ
                  <lb/>
                em̄ ad .3. eſt ꝓpotio ſubtripla: et triū ad .5. eſt pro-
                  <lb/>
                portio ſubſuꝑbipartiēs tertias. </s>
                <s xml:id="N11A20" xml:space="preserve">Modo ille pro-
                  <lb/>
                portiones nõ ſunt ſimiles. </s>
                <s xml:id="N11A25" xml:space="preserve">Differentia tamen. </s>
                <s xml:id="N11A28" xml:space="preserve">i ex­
                  <lb/>
                ceſſus quo ſecūdus numerꝰ excedit primū eſt equa­
                  <lb/>
                lis differentie qua tertius excedit ſecundum: quia
                  <lb/>
                vtra dr̄a eſt binarius. </s>
                <s xml:id="N11A31" xml:space="preserve">In ꝓpoſito em̄ / hoc eſt in
                  <lb/>
                data diffinitione per terminos intelligas nume-
                  <lb/>
                ros ſereatim poſitos vel ea que ſe habēt vt nume­
                  <lb/>
                ri ſereatim poſiti:
                  <note position="left" xlink:href="note-0020-08a" xlink:label="note-0020-08" xml:id="N11AAF" xml:space="preserve">Differen­
                    <lb/>
                  tia.</note>
                et ꝑ differētias ītelligas exceſſū
                  <lb/>
                quo vnus numerus excedit alterū. </s>
                <s xml:id="N11A41" xml:space="preserve">Reperies autē /
                  <lb/>
                hanc ꝓportionalitatē in naturali ſerie numerorū
                  <lb/>
                capiendo .6.7.8. comperies inter illos terminos
                  <lb/>
                diuerſas ꝓportiones: quoniã primi ad ſecundum
                  <lb/>
                eſt ꝓportio ſubſexquitertia / et ſecundi ad tertiū eſt
                  <lb/>
                ꝓportio ſubſexq̇ſeptīa et eſt equalis differētia in-
                  <cb chead="Capitulum primū."/>
                tes illos terminos. </s>
                <s xml:id="N11A51" xml:space="preserve">Quare in illis terminis repe­
                  <lb/>
                ritur ꝓportionalitas arithmetica. </s>
                <s xml:id="N11A56" xml:space="preserve">Sunt enim illi
                  <lb/>
                termini continuo proportionabiles arithmetice.
                  <lb/>
                  <note position="right" xlink:href="note-0020-09a" xlink:label="note-0020-09" xml:id="N11AB7">
                    <s xml:id="N11ABB" xml:space="preserve">Tertimini
                      <lb/>
                    ↄ̨tinuo ꝓ-
                      <lb/>
                    portiõa-
                      <lb/>
                    les ꝓpor­
                      <lb/>
                    tõalitate
                      <lb/>
                    aritithme
                      <lb/>
                    tica.
                      <lb/>
                    </s>
                    <s xml:id="N11ACB" xml:space="preserve">Corrrela­
                      <lb/>
                    riū ſcḋm</s>
                  </note>
                </s>
                <s xml:id="N11A62" xml:space="preserve">¶ Unde termini continuo proportionabiles pro-
                  <lb/>
                portionalitate arithmetica ſunt illi inter quos cõ-
                  <lb/>
                tinuo eſt equalis exceſſus ita  ſicut primus exce-
                  <lb/>
                dit ſecundum aliquo exceſſu: ita ſecundus excedat
                  <lb/>
                tertium equali exceſſu: et tertius quartum / et ſic con­
                  <lb/>
                ſequenter: vel econtra ſi incipias a minoribus.</s>
              </p>
              <p xml:id="N11AD0">
                <s xml:id="N11AD1" xml:space="preserve">¶ Ex quo elicitur omēs numeros in naturali ſerie
                  <lb/>
                numerorum eſſe terminos continuo proportiona­
                  <lb/>
                biles proportionalitate arithmetica: quoniã con­
                  <lb/>
                tinuo ſe excedunt equali exceſſu puta vnitate</s>
              </p>
              <note position="right" xml:id="N11ADA" xml:space="preserve">Correla-
                <lb/>
              riū ṫciū.</note>
              <p xml:id="N11AE0">
                <s xml:id="N11AE1" xml:space="preserve">¶ Sequitur vlterius proportiones duplam qua-
                  <lb/>
                druplam, octuplam, ſexdecuplam, trigecuplam
                  <lb/>
                ſecundam / et ſic conſequenter aſcēdendo per nume­
                  <lb/>
                ros pariter pares: eſſe terminos continuo propor­
                  <lb/>
                tionabiles arithmetice. </s>
                <s xml:id="N11AEC" xml:space="preserve">quoniã continuo ille pro-
                  <lb/>
                portiones ſe excedūt per equalem proportionem:
                  <lb/>
                puta duplam </s>
                <s xml:id="N11AF3" xml:space="preserve">Nam quadrupla excedit duplã per
                  <lb/>
                duplam: et octupla excedit quadruplam etiam per
                  <lb/>
                duplam: et ſimiliter ſexdecupla excedit octuplam
                  <lb/>
                per duplã: igitur ille proportiones continuo ſūt
                  <lb/>
                proportionabiles arithmetice. </s>
                <s xml:id="N11AFE" xml:space="preserve">Antecedens patet /
                  <lb/>
                quia addendo duplam ſupraduplã efficitur qua-
                  <lb/>
                drupla: et addendo duplam ſupraquadruplã effi­
                  <lb/>
                citur octupla: et ſic conſequenter. </s>
                <s xml:id="N11B07" xml:space="preserve">Et ille proporti-
                  <lb/>
                ones continuo per illa additamenta ſe excedūt: et
                  <lb/>
                illa additamenta cõtinuo ſunt proportiones du-
                  <lb/>
                ple / igitur cõtinuo ſe excedunt per proportionem
                  <lb/>
                dulam: quod fuit probandum. </s>
                <s xml:id="N11B12" xml:space="preserve">Huius medietatis
                  <lb/>
                proprietates in ſequenti capite patebunt.
                  <note position="right" xlink:href="note-0020-10a" xlink:label="note-0020-10" xml:id="N11B6D" xml:space="preserve">Geome-
                    <lb/>
                  trica me-
                    <lb/>
                  dietas.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11B1C" xml:space="preserve">
                  <gap/>
                Geo-
                  <lb/>
                metrica autem medietas ſiue ꝓportionalitas eſt
                  <lb/>
                quotienſcun tribus diſpoſitis terminis: aut plu­
                  <lb/>
                ribus inter eos eedem proportiones reperiuntur
                  <lb/>
                eedeꝫ vero differētie nequa̄. </s>
                <s xml:id="N11B28" xml:space="preserve">Et per eaſdē ꝓpor-
                  <lb/>
                tiones in propoſitio ītelligas proportiones equa­
                  <lb/>
                les. </s>
                <s xml:id="N11B2F" xml:space="preserve">Et per equales proportiones intelligas pro-
                  <lb/>
                portiones eiuſdem denominationis. </s>
                <s xml:id="N11B34" xml:space="preserve">Cuiuſmodi
                  <lb/>
                ſunt proportio .4. ad .2. et 12. ad .6. </s>
                <s xml:id="N11B39" xml:space="preserve">Sunt em̄ eiuſ-
                  <lb/>
                dem denominationis: eſt enim vtra illarum du-
                  <lb/>
                pla: vt conſtat ex priori parte. </s>
                <s xml:id="N11B40" xml:space="preserve">Unde omnes duple
                  <lb/>
                ſunt equales: oēs ſexquialtere, et oēs ſuprabipar-
                  <lb/>
                tientes tertias. </s>
                <s xml:id="N11B47" xml:space="preserve">Exemplū / huius medietatis in his
                  <lb/>
                terminis .2:4.8. reperitur: quoniã qualis eſt pro-
                  <lb/>
                portio primi ad ſecūdum talis eſt proportio ſecū­
                  <lb/>
                di ad tertium: vtrobi enim ſubdupla proportio
                  <lb/>
                inuenitur: ſed non ſunt eedem differentie: quoniã
                  <lb/>
                tertius terminus ſecundum numero quaternario
                  <lb/>
                excedit: ſecūdus vero primum binario dumtaxat
                  <lb/>
                  <note position="right" xlink:href="note-0020-11a" xlink:label="note-0020-11" xml:id="N11B77" xml:space="preserve">Correla­
                    <lb/>
                  riū q̈rtū.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11B5D" xml:space="preserve">¶ Educitur ex dictis omnes numeros pariter pa-
                  <lb/>
                res cõtinuo geometrice proportionari. </s>
                <s xml:id="N11B62" xml:space="preserve">Inter eas
                  <lb/>
                enim cõtinuo proportio dupla eſt: vt patet in his
                  <lb/>
                terminis. 2 4 8 16</s>
              </p>
              <note position="right" xml:id="N11B7F" xml:space="preserve">Correla­
                <lb/>
              riū quītã</note>
              <p xml:id="N11B85">
                <s xml:id="N11B86" xml:space="preserve">¶ Sequitur ſecundo omnes numeros impares cõ­
                  <lb/>
                tinuo ſe triplantes incipiendo a ternario conti-
                  <lb/>
                nuo proportionari geometrice. </s>
                <s xml:id="N11B8D" xml:space="preserve">Nam ſi continuo
                  <lb/>
                ſe triplant: continuo ſe habent in proportione tri­
                  <lb/>
                pla: ex quo quilibet ſequens immediate preceden­
                  <lb/>
                tem ter continet: vt patet in his terminis .3.9.2.7.
                  <lb/>
                  <note position="right" xlink:href="note-0020-12a" xlink:label="note-0020-12" xml:id="N11BB7" xml:space="preserve">Correla­
                    <lb/>
                  riū ſextã</note>
                </s>
                <s xml:id="N11B9D" xml:space="preserve">¶ Elicitur tertio omnes proportiones denomi-
                  <lb/>
                natas a numeris pariter paribus relinquendo
                  <lb/>
                poſt ſecundum numerum pariter parem vnum nu­
                  <lb/>
                merum: poſt quartum duos poſt ſeptimum quat­
                  <lb/>
                tuor: et ſic conſequenter duplando continuo nu-
                  <lb/>
                meros intermiſſos: eſſe terminos </s>
              </p>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>