1igitur intelligere poſſet?
Ergo homo, vita &
ſenſu præditus eſt: animal autem, aut plan
tam dicere abſurdum eſt. Quibuſdam autem
viſum eſt, quòd homo animal eſſet ob natu
ræ conſenſum in animæ, & corporis affecti
bus, & quòd quidam morbi ex animalibus in
homines tranſirent: velut vitiligo, quæ ex
equis, præcipuè alba, tranſit in homines ſolo
tactu: vt enim quis equum attrectauerit, qui
eiuſcemodi morbo detineatur, ſtatim ab ea
corripitur. Sed & quædam ex plantis in ani
malia tranſeunt, quamobrem non eſt dicen
dum animalia plantas eſſe. Itaque ad ſermo
nem de homine tranſeamus.
ſenſu præditus eſt: animal autem, aut plan
tam dicere abſurdum eſt. Quibuſdam autem
viſum eſt, quòd homo animal eſſet ob natu
ræ conſenſum in animæ, & corporis affecti
bus, & quòd quidam morbi ex animalibus in
homines tranſirent: velut vitiligo, quæ ex
equis, præcipuè alba, tranſit in homines ſolo
tactu: vt enim quis equum attrectauerit, qui
eiuſcemodi morbo detineatur, ſtatim ab ea
corripitur. Sed & quædam ex plantis in ani
malia tranſeunt, quamobrem non eſt dicen
dum animalia plantas eſſe. Itaque ad ſermo
nem de homine tranſeamus.
Hominem non
eſſe animal.Vitiligo ex
equis in ho
mines tran
ſit.
eſſe animal.Vitiligo ex
equis in ho
mines tran
ſit.
Homo pro
pter quatuor
factus eſt.
pter quatuor
factus eſt.
Homo ipſe propter quatuor factus eſt: pri
mùm, vt diuina cognoſcet, ſecundùm, vt illis
mortalia medius connecteret: tertium, vt morta
libus imperaret. Neceſſe enim erat & in hoc
genere, velut & in cœleſti, aliquod eſſe opti
mum ac nobiliſſimum, quodque imperitet
cæteris, hîc autem vi, illis verò ſpontè. Quar
tum, vt quicquid mente excogitari poſſet, id
omne opifex maior ipſa cogitatione præſta
ret, eſſetque animal fallax. Nam belluæ fal
laces eſſe non poterant ob ſtultitiam, ſuperi
verò ob probitatem. Non enim hic finis, fi
nis enim bonum: ſed fini neceſſario coniun
ctum. Hoc autem vitare conuenit, velut &
mortem: quædam enim neceſſaria vitanda
ſunt, quia mala, cùm tamen ad vniuerſi or
natum pertineant: & ſi non omninò abolean
tur, vt næui & muſcæ: & quæcunque totius
non vnius partis gratia eſſe videntur. Homo
igitur intelligendo diuis ſimilis efficitur,
prauitate autem belluis. Triplex igitur ho
minum genus: Diuinum, quod non decipit,
nec decipitur: hum anum, quod decipit, & non
decipitur belluinum, quod non decipit, & deci
pitur. Quòd verò decipit, ac decipitur, quod
que maximam ſolum occupat humani ge
neris partem, non ſimplex modus, ſed mi
ſtus eſt hic ex belluino, humanóque genere.
mùm, vt diuina cognoſcet, ſecundùm, vt illis
mortalia medius connecteret: tertium, vt morta
libus imperaret. Neceſſe enim erat & in hoc
genere, velut & in cœleſti, aliquod eſſe opti
mum ac nobiliſſimum, quodque imperitet
cæteris, hîc autem vi, illis verò ſpontè. Quar
tum, vt quicquid mente excogitari poſſet, id
omne opifex maior ipſa cogitatione præſta
ret, eſſetque animal fallax. Nam belluæ fal
laces eſſe non poterant ob ſtultitiam, ſuperi
verò ob probitatem. Non enim hic finis, fi
nis enim bonum: ſed fini neceſſario coniun
ctum. Hoc autem vitare conuenit, velut &
mortem: quædam enim neceſſaria vitanda
ſunt, quia mala, cùm tamen ad vniuerſi or
natum pertineant: & ſi non omninò abolean
tur, vt næui & muſcæ: & quæcunque totius
non vnius partis gratia eſſe videntur. Homo
igitur intelligendo diuis ſimilis efficitur,
prauitate autem belluis. Triplex igitur ho
minum genus: Diuinum, quod non decipit,
nec decipitur: hum anum, quod decipit, & non
decipitur belluinum, quod non decipit, & deci
pitur. Quòd verò decipit, ac decipitur, quod
que maximam ſolum occupat humani ge
neris partem, non ſimplex modus, ſed mi
ſtus eſt hic ex belluino, humanóque genere.
Triplex ho
minum ge
nus.
minum ge
nus.
Quomodo re
ges, & ſapien
tes populi
que primis
principiis per
ſe noti ſint.
ges, & ſapien
tes populi
que primis
principiis per
ſe noti ſint.
Ac verò quomodo gentes atque prouin
ciæ, tum reges ac ſapientes cuſtodientibus
primis principiis nota ſint, nunc dicam. Il
lud primùm prætereo, quod in libro de Ani
morum immortalitate oſtendimus, ſingula
quæque ſcilicet, contractis per multa gene
ralia conditionibus cognita eſſe: nam hoc
non primò eſt nouiſſe ea, ſed alia quadam
ratione: at verò perſe longéque melius nota
eſſe regna & populos, tum reges ac ſapien
tes, quàm prauos & priuatos, ac ignobiles,
nunc docere aggredior. Totum humanum
genus cognitum eſt & tota etiam terra quæ
habitari poteſt, vtque illius prouincia quæ
libet pars quædam eſt certa, vt centeſima ac
milleſima, ita etiam gens qúæ in ea habitat
cognita eſt, vt totius humani generis certa
quædam pars. At verò reges ipſi & exerci
tus & ſapientes, cauſæ ſunt horum, & vt
prouinciæ vel pereant, vel diuturna floreant
felicitate: itaque & cauſas has non ſimpli
citer quidem, ſed vt ad prouincias, regna ac
ciuitates comparantur, notas eſſe oportet.
Quamobrem nota hæc ſunt, & ſigna ac pro
digia in horum interitu, ac ortu fieri con
ſueuerunt: igitur tanta fuit de his cura. In
genere verò nudus creatus eſt, vt formoſior
eſſet, tenuior ac humidior. Sed quoniam nu
ditas obnoxia erat periculis; & minus firma
tribus illum armauit præſidiis: ingenio ad in
uentionem neceſſariorum: ſermone ad auxi
lium: manibus ad perfectionem omnium
eorum, quæ vel ingenio excogitaſſet, vel ſer
mone ab aliis didiciſſet. Neque enim aliud
animal verè loquitur, cùm non ex mente
proficiſcatur verbum, nec manus habet, ſed
manibus aliquid ſimile. Itaque neceſſaria
primò inuenit ratione, ædes, veſtes, arma, ci
bos: pòſt terram ac materia metiri: nec his
contentus, planiſphæriis, ſciotericis, armil
liſque ampliſſimam cœli molem, ac vix men
te conceptam, euocauit in terram, in angu
ſtumque redigens ſub ſenſu ac oculis poſuit.
Inde naturalem Philoſophiam conſtituit,
reliquaſque ſcientias: demum ad leges, qui
bus cum pace viuere multitudo poſſet, ani
mum applicuit. Diſſidebant inter ſe enim
homines, ac nunc etiam non minus quàm
belluæ ab illis, lege lingua, prouinciis, mori
bus. Neque enim pluris eſt apud Mahume
ti cultores Chriſtianus, neque apud vtroſ
que Iudæus, improbo, ac viliſſimo cane: irri
detur, vrgetur, vapulat, ſpoliatur, denique
occiditur, in ſeruitutem adigitur, ſtupris vio
lentis, fœdiſque tractationibus vexatur, vt
non tanta à tigride cui catulos ſubduxerit
homo, paſſurus ſit. Leges autem quatuor,
Idolorum Iudæorum, Chriſtianorum, & Ma
humetanorum.
ciæ, tum reges ac ſapientes cuſtodientibus
primis principiis nota ſint, nunc dicam. Il
lud primùm prætereo, quod in libro de Ani
morum immortalitate oſtendimus, ſingula
quæque ſcilicet, contractis per multa gene
ralia conditionibus cognita eſſe: nam hoc
non primò eſt nouiſſe ea, ſed alia quadam
ratione: at verò perſe longéque melius nota
eſſe regna & populos, tum reges ac ſapien
tes, quàm prauos & priuatos, ac ignobiles,
nunc docere aggredior. Totum humanum
genus cognitum eſt & tota etiam terra quæ
habitari poteſt, vtque illius prouincia quæ
libet pars quædam eſt certa, vt centeſima ac
milleſima, ita etiam gens qúæ in ea habitat
cognita eſt, vt totius humani generis certa
quædam pars. At verò reges ipſi & exerci
tus & ſapientes, cauſæ ſunt horum, & vt
prouinciæ vel pereant, vel diuturna floreant
felicitate: itaque & cauſas has non ſimpli
citer quidem, ſed vt ad prouincias, regna ac
ciuitates comparantur, notas eſſe oportet.
Quamobrem nota hæc ſunt, & ſigna ac pro
digia in horum interitu, ac ortu fieri con
ſueuerunt: igitur tanta fuit de his cura. In
genere verò nudus creatus eſt, vt formoſior
eſſet, tenuior ac humidior. Sed quoniam nu
ditas obnoxia erat periculis; & minus firma
tribus illum armauit præſidiis: ingenio ad in
uentionem neceſſariorum: ſermone ad auxi
lium: manibus ad perfectionem omnium
eorum, quæ vel ingenio excogitaſſet, vel ſer
mone ab aliis didiciſſet. Neque enim aliud
animal verè loquitur, cùm non ex mente
proficiſcatur verbum, nec manus habet, ſed
manibus aliquid ſimile. Itaque neceſſaria
primò inuenit ratione, ædes, veſtes, arma, ci
bos: pòſt terram ac materia metiri: nec his
contentus, planiſphæriis, ſciotericis, armil
liſque ampliſſimam cœli molem, ac vix men
te conceptam, euocauit in terram, in angu
ſtumque redigens ſub ſenſu ac oculis poſuit.
Inde naturalem Philoſophiam conſtituit,
reliquaſque ſcientias: demum ad leges, qui
bus cum pace viuere multitudo poſſet, ani
mum applicuit. Diſſidebant inter ſe enim
homines, ac nunc etiam non minus quàm
belluæ ab illis, lege lingua, prouinciis, mori
bus. Neque enim pluris eſt apud Mahume
ti cultores Chriſtianus, neque apud vtroſ
que Iudæus, improbo, ac viliſſimo cane: irri
detur, vrgetur, vapulat, ſpoliatur, denique
occiditur, in ſeruitutem adigitur, ſtupris vio
lentis, fœdiſque tractationibus vexatur, vt
non tanta à tigride cui catulos ſubduxerit
homo, paſſurus ſit. Leges autem quatuor,
Idolorum Iudæorum, Chriſtianorum, & Ma
humetanorum.
Tria hominis
dona preci
pua.
dona preci
pua.
Quatuor in
quibus ho
mines diſſi
dent.
quibus ho
mines diſſi
dent.
Idolorum cultor ſuam præfert legem qua
tuor argumentis. Primùm quòd pugna ſu
perior euaſerit aduerſus Iudæos toties, donec
eam legem deleuerit: quare non magis pla
cuiſſe Dei cultum vnius quam multorum,
opifici ſummo ac rectori. Deinde, quòd cùm
populus regem habet aliquem ſummum, de
cet vnumquenque ad illius potius præfectos
aulicoſque confugere in priuatorum cauſis,
tum maximè minimis, quàm ex quacunque
cauſa ipſum regem vexare. Eodem modo cum
Deus ille ſummus minimam habeat de his
inferioribus curam, priuatorum verò nego
cia etiam horum inferorum minimam obti
neant partem: ad deos potiùs ſummi illius
miniſtros ob quæque negocia indigna refu
gere opportunius putant, quàm adeò abie
ctis cauſis illum, quem vel cogitatione aſſe
qui tentare nephas eſt, vexare precibus. De
nique hac lege, hiſque exemplis, dum è mor
talitate ad cultum diuinum tranſire ſperant,
plurimos virtutes inclytos euaſiſſe, vt Her
culem, Apollinem, Iouem, Mercurium, Ce
rerem. Quòd verò ad miracula attinet, neque
in illis pauciora fuiſſe à diis ſuis auxilia ma
nifeſta, tum oracula, quàm in omnibus aliis:
nec noſtram de Deo, ac mundi origine ab
ſurdam eſſe minus, imò longè magis, opi
nionem, quàm ſuam, quod ex contentione
inter ipſas leges aliàs apparet, odioque ea
rum in omnes Philoſophos velut veritatis
autores. At verò hi victimas humanas obii
ciunt, ſtatuarum mutarum venerationem,
deorum multitudinem, quæ etiam à ſuis irri
deatur: illorum quoque ſcelera nefanda,
quæ de homine pudeat etiam cogitare, ſum
mi opificis ingratam obliuionem.
tuor argumentis. Primùm quòd pugna ſu
perior euaſerit aduerſus Iudæos toties, donec
eam legem deleuerit: quare non magis pla
cuiſſe Dei cultum vnius quam multorum,
opifici ſummo ac rectori. Deinde, quòd cùm
populus regem habet aliquem ſummum, de
cet vnumquenque ad illius potius præfectos
aulicoſque confugere in priuatorum cauſis,
tum maximè minimis, quàm ex quacunque
cauſa ipſum regem vexare. Eodem modo cum
Deus ille ſummus minimam habeat de his
inferioribus curam, priuatorum verò nego
cia etiam horum inferorum minimam obti
neant partem: ad deos potiùs ſummi illius
miniſtros ob quæque negocia indigna refu
gere opportunius putant, quàm adeò abie
ctis cauſis illum, quem vel cogitatione aſſe
qui tentare nephas eſt, vexare precibus. De
nique hac lege, hiſque exemplis, dum è mor
talitate ad cultum diuinum tranſire ſperant,
plurimos virtutes inclytos euaſiſſe, vt Her
culem, Apollinem, Iouem, Mercurium, Ce
rerem. Quòd verò ad miracula attinet, neque
in illis pauciora fuiſſe à diis ſuis auxilia ma
nifeſta, tum oracula, quàm in omnibus aliis:
nec noſtram de Deo, ac mundi origine ab
ſurdam eſſe minus, imò longè magis, opi
nionem, quàm ſuam, quod ex contentione
inter ipſas leges aliàs apparet, odioque ea
rum in omnes Philoſophos velut veritatis
autores. At verò hi victimas humanas obii
ciunt, ſtatuarum mutarum venerationem,
deorum multitudinem, quæ etiam à ſuis irri
deatur: illorum quoque ſcelera nefanda,
quæ de homine pudeat etiam cogitare, ſum
mi opificis ingratam obliuionem.