C
D
E
F
a 7. Met.
G
b 1. de par.
an. cap. 4.
an. cap. 4.
H
A
a 10. Met.
B
b 5. Phyſ.
10. Met.
10. Met.
C
c 9. Met.
D
Singulæ dubitationes tolluntur de oppoſitione ſubſtantiarum. Cap. XXII.
E
HAEC quę ponimus in ſubſtantia contraria, prohibent, quò minus generatio ſubſtantię pun
cto temporis abſoluatur. At verò ſi ſunt termini poſitiui ex quibus volumus conſtitui mo
tum, nec ſanè communiter (iam enim generatio non ſeparatur à motu communiter) ſed à motu
propriè, ecquid eſt cauſſæ, cur in ſubſtantia ſit mutatio, non motus? Cauſſam reddidit Themi
ſtio Auerroës, licet apud Themiſtium mihi non ſucceſſerit obſeruare talem locum. In motu &
mutatione terminos eſſe duplices poſitiuos nimirùm & priuantes. Ita è ſemine fit animal, & ei
non animali, atque item ex nigro fit album, & ex non albo. Sed quanquàm in omni mutatione
ineſt vtraque terminorum ratio, longè diſpar eſt in mutatione ſubſtantiæ, atque in ea quæ fit ſe
cundùm accidens. Siquidem in ſubſtantiæ mutatione, termini proximi ſint priuantes, poſit in
autem remoti. Nam mutatio ſubſtantiæ fit è non ſubſtantia: proptereà nihil habet ante ſe
aliter accidens à ſubſtantia ſeparari poſſet. Quicquid enim eſt vel eſt ſubſtantia, vel accidens.
At id ex quo ſubſtantia fit, ſubſtantia eſſe nequit, niſi poteſtate & per accidens, ne fateri coga
mur eam eſſe antequàm fiat, neque item accidens, quandò ſupponitur illi actu ſubſtantia quę tum nul
la exiſtit: generatur enim Inde ſequitur generationem eſſe mutationem totius in totum. At verò
accidentis mutatio fit circum actu ſubſtantiam, ob eamque. cauſſam eius termini proximi ſunt po
ſitiui, eaque. mutatio totius non eſt. Ergo ſiquis introſpiciat eius argumenti formam, falsò aſſum
ptum fuiſſe videbit. Oppoſitionem contrariorum eſſe cauſſam primam motus, quippe quòd
etiam præter id requiratur contraria terminos eſſe proximos tranſmutationis, qui cùm in ſubſtan
tia non ſint: etiam faciunt, quò minus in ſubſtantia ſit motus. Sed quoniam vrgebit quempiam
auctoritas Ariſtotelis in ſubſtantia poſitiuam oppoſitionem eſſe negantis. Prętereà quoniam om
nes illæ rationes quibus ipſe motum à mutatione ſeiungit, tanquam inter ſe commeantia motum
accipiunt, atque contraria. Nam ſi ibi non eſt motus, quia nec oppoſitio, cùm ſit in aliis muta
tionibus oppoſitio, erit igitur & motus. Poſtremò omne id quod fit, fit ex eo quod non eſt, qua
tenus non eſt, quod autem habet hanc conditionem, quatenus, id etiam eſt primò. Ergo in om
ni tranſmutatione ens & non ens erunt termini primi & proximi. Sic non diſcrepabunt alij mo
tus à mutatione ſubſtantiæ. Ad eum locum Ariſtotelis, duo dicere licet. Primùm ipſum inqui
rere terminos proximos motus & mutationis, qui in ſubſtantia ſunt eſſe & non eſſe. Nos verò ta
metſi collocauimus in ſubſtantia contraria, non idcirco dicimus ea terminos eſſe proximos tranſ
mutationis, ſed remotos. Atqui à proximis terminis prima tranſmutationis ratio conſtituitur.
Poſſumus etiam dicere, Ariſtotelem ibi monſtrare ſubiectum formale tranſmutationis, hoc verò
eſt in generatione tota ſubſtantia, neque ſufficere oppoſitionem formarum, ad id, vt mutatio ſub
ſtantiæ fiat inter contraria, quia cùm fiat ſecundùm totam ſubſtantiam, ſubſtantia tota toti ſub
ſtantiæ contraria non eſt, cùm ceteroquin accidentis mutatio proximè fiat ſecundùm formas ſo
las inter quas eſt oppoſitio. ſiquidem accidentis compoſitio ſubiectum includat, quod eſt ſub
ſtantia, hæc verò in tali mutatione conſeruatur, nanque homo fit albus, neque conſimile eſt ſubie
ctum in generatione, & cęteris motibus cum reliqui omnes ſubſtantiam actu requirant circum
quam mutatio fiat. Et certè poſterior hæc ſolutio valdè implet animum meum, quia redditur
vera cauſſa, cur in accidentibus mutatio proximè fiat inter contraria, minimè verò in ſubſtantia.
Sic fit vt oppoſitio nihilominus ſit in ſubſtantia, non propterea tamen ea ſit prima ratio traſmu
tationis ſubſtantiæ, à qua motus ipſius appellatio ducebatur. Et quanquam enitetur aduerſa
rius oſtendere oppoſitionem & motum eſſe reciproca, tamen neque id neceſſariò conſequitur,
neque poſtulas demonſtrationis Ariſtotelicę progreſſus. quoniam Ariſtoteles argumentatur ſup
poſita ratione motus. Si oppoſitio neceſſariò quæritur in conſtituendo motu, aut ſi motus eſt,
ibi quoque contraria reperiuntur, quæ .ſ. ſint prima ratio motus, itaque efficitur vbi contraria
non ſint, quę ſint prima ratio motus, neque ibi fore motum. Quod verò additur. Inter acciden
tia quoque progreſſum eſſe ab eo quod eſt ad id quod non eſt: fateor equidem, & tunc aio pro
greſſum illum conſtituere mutationem. Cùm verò inſtes: eos eſſe terminos proximos, quòd
ex eo quod non eſt, quatenus non eſt, illa mutatio fiat: Reſpondeo, vel ibi non diſtinxiſſe Ari
ſtotelem mutationem à motu, ſed vtranque communiter accepiſſe, & concepiſſe motum ſub ra
tione formali tranſmutationis, vel intelligi vocem illam analogicè primum de ſubſtantia, deinde
de accidentibus, nanque & in ipſis eſt progreſſus ab ente ad non ens. Ita vt ea vox, quatenus ana
logicè capiatur, non ſecundùm omneis illas conditioneis quæ 1. Poſt. deſcriptæ ſunt: nimirùm
quòd omni per ſe & neceſſario, necnon æqualiter conueniat aliquod attributum, ſed hoc loco
quòd vniuersè inſit: ſiquidem in omni tranſmutatione ſit ea terminorum oppoſitio. Poſtremum
quoque tollitur hæc machina. Cùm enim accipiatur, vbi ſunt contraria, ibi eſſe intentionem &
remiſsionem. Negamus. Cùm approbes. Omne plus & minus, inquiens, fieri ex miſtura contrariorum.
cto temporis abſoluatur. At verò ſi ſunt termini poſitiui ex quibus volumus conſtitui mo
tum, nec ſanè communiter (iam enim generatio non ſeparatur à motu communiter) ſed à motu
propriè, ecquid eſt cauſſæ, cur in ſubſtantia ſit mutatio, non motus? Cauſſam reddidit Themi
ſtio Auerroës, licet apud Themiſtium mihi non ſucceſſerit obſeruare talem locum. In motu &
mutatione terminos eſſe duplices poſitiuos nimirùm & priuantes. Ita è ſemine fit animal, & ei
non animali, atque item ex nigro fit album, & ex non albo. Sed quanquàm in omni mutatione
ineſt vtraque terminorum ratio, longè diſpar eſt in mutatione ſubſtantiæ, atque in ea quæ fit ſe
cundùm accidens. Siquidem in ſubſtantiæ mutatione, termini proximi ſint priuantes, poſit in
autem remoti. Nam mutatio ſubſtantiæ fit è non ſubſtantia: proptereà nihil habet ante ſe
aliter accidens à ſubſtantia ſeparari poſſet. Quicquid enim eſt vel eſt ſubſtantia, vel accidens.
At id ex quo ſubſtantia fit, ſubſtantia eſſe nequit, niſi poteſtate & per accidens, ne fateri coga
mur eam eſſe antequàm fiat, neque item accidens, quandò ſupponitur illi actu ſubſtantia quę tum nul
la exiſtit: generatur enim Inde ſequitur generationem eſſe mutationem totius in totum. At verò
accidentis mutatio fit circum actu ſubſtantiam, ob eamque. cauſſam eius termini proximi ſunt po
ſitiui, eaque. mutatio totius non eſt. Ergo ſiquis introſpiciat eius argumenti formam, falsò aſſum
ptum fuiſſe videbit. Oppoſitionem contrariorum eſſe cauſſam primam motus, quippe quòd
etiam præter id requiratur contraria terminos eſſe proximos tranſmutationis, qui cùm in ſubſtan
tia non ſint: etiam faciunt, quò minus in ſubſtantia ſit motus. Sed quoniam vrgebit quempiam
auctoritas Ariſtotelis in ſubſtantia poſitiuam oppoſitionem eſſe negantis. Prętereà quoniam om
nes illæ rationes quibus ipſe motum à mutatione ſeiungit, tanquam inter ſe commeantia motum
accipiunt, atque contraria. Nam ſi ibi non eſt motus, quia nec oppoſitio, cùm ſit in aliis muta
tionibus oppoſitio, erit igitur & motus. Poſtremò omne id quod fit, fit ex eo quod non eſt, qua
tenus non eſt, quod autem habet hanc conditionem, quatenus, id etiam eſt primò. Ergo in om
ni tranſmutatione ens & non ens erunt termini primi & proximi. Sic non diſcrepabunt alij mo
tus à mutatione ſubſtantiæ. Ad eum locum Ariſtotelis, duo dicere licet. Primùm ipſum inqui
rere terminos proximos motus & mutationis, qui in ſubſtantia ſunt eſſe & non eſſe. Nos verò ta
metſi collocauimus in ſubſtantia contraria, non idcirco dicimus ea terminos eſſe proximos tranſ
mutationis, ſed remotos. Atqui à proximis terminis prima tranſmutationis ratio conſtituitur.
Poſſumus etiam dicere, Ariſtotelem ibi monſtrare ſubiectum formale tranſmutationis, hoc verò
eſt in generatione tota ſubſtantia, neque ſufficere oppoſitionem formarum, ad id, vt mutatio ſub
ſtantiæ fiat inter contraria, quia cùm fiat ſecundùm totam ſubſtantiam, ſubſtantia tota toti ſub
ſtantiæ contraria non eſt, cùm ceteroquin accidentis mutatio proximè fiat ſecundùm formas ſo
las inter quas eſt oppoſitio. ſiquidem accidentis compoſitio ſubiectum includat, quod eſt ſub
ſtantia, hæc verò in tali mutatione conſeruatur, nanque homo fit albus, neque conſimile eſt ſubie
ctum in generatione, & cęteris motibus cum reliqui omnes ſubſtantiam actu requirant circum
quam mutatio fiat. Et certè poſterior hæc ſolutio valdè implet animum meum, quia redditur
vera cauſſa, cur in accidentibus mutatio proximè fiat inter contraria, minimè verò in ſubſtantia.
Sic fit vt oppoſitio nihilominus ſit in ſubſtantia, non propterea tamen ea ſit prima ratio traſmu
tationis ſubſtantiæ, à qua motus ipſius appellatio ducebatur. Et quanquam enitetur aduerſa
rius oſtendere oppoſitionem & motum eſſe reciproca, tamen neque id neceſſariò conſequitur,
neque poſtulas demonſtrationis Ariſtotelicę progreſſus. quoniam Ariſtoteles argumentatur ſup
poſita ratione motus. Si oppoſitio neceſſariò quæritur in conſtituendo motu, aut ſi motus eſt,
ibi quoque contraria reperiuntur, quæ .ſ. ſint prima ratio motus, itaque efficitur vbi contraria
non ſint, quę ſint prima ratio motus, neque ibi fore motum. Quod verò additur. Inter acciden
tia quoque progreſſum eſſe ab eo quod eſt ad id quod non eſt: fateor equidem, & tunc aio pro
greſſum illum conſtituere mutationem. Cùm verò inſtes: eos eſſe terminos proximos, quòd
ex eo quod non eſt, quatenus non eſt, illa mutatio fiat: Reſpondeo, vel ibi non diſtinxiſſe Ari
ſtotelem mutationem à motu, ſed vtranque communiter accepiſſe, & concepiſſe motum ſub ra
tione formali tranſmutationis, vel intelligi vocem illam analogicè primum de ſubſtantia, deinde
de accidentibus, nanque & in ipſis eſt progreſſus ab ente ad non ens. Ita vt ea vox, quatenus ana
logicè capiatur, non ſecundùm omneis illas conditioneis quæ 1. Poſt. deſcriptæ ſunt: nimirùm
quòd omni per ſe & neceſſario, necnon æqualiter conueniat aliquod attributum, ſed hoc loco
quòd vniuersè inſit: ſiquidem in omni tranſmutatione ſit ea terminorum oppoſitio. Poſtremum
quoque tollitur hæc machina. Cùm enim accipiatur, vbi ſunt contraria, ibi eſſe intentionem &
remiſsionem. Negamus. Cùm approbes. Omne plus & minus, inquiens, fieri ex miſtura contrariorum.