Co^{m}.
In prima
Dislcfficæ.
Dislcfficæ.
Propoſitio centeſima ſexageſima nona.
Proportionem muſicam in inſtrumentis declarare iuxta compo
ſitionis rationem.
ſitionis rationem.
Co^{m}.
Tria ſunt inſtrumentorum genera, in quibus maximè relucet ra
tio compoſitionis muſicæ quæ à nobis nunc ſunt demonſtranda,
ſcilicet machinæ bellicę, ut catapultæ & baliſtę & ſcorpiones, & hy
draulica inſtrumenta ad modulationes parata, quæ antiquo tem
pore maximè in uſu fuerunt nunc deſita, de quibus Vitruuius agit
tio compoſitionis muſicæ quæ à nobis nunc ſunt demonſtranda,
ſcilicet machinæ bellicę, ut catapultæ & baliſtę & ſcorpiones, & hy
draulica inſtrumenta ad modulationes parata, quæ antiquo tem
pore maximè in uſu fuerunt nunc deſita, de quibus Vitruuius agit
in decimo libro. Tertium eſt æneorum inſtrumentorum, quorum
etiam uſus deſijt in ſcœnicis theatris, ad intendendam uocem cum
modulatione, ut etiam clamor audientium & uulgi cum uoluptate
excipiatur, de quo idem in quinto libro egit. Sed nil melius quàm
uerba ipſius explicare de hoc tractantis, ſunt autem hæc. “Muſicen
autem ſciat oportet, uti canonicam rationem & mathematicam no
tam habeat: præterea baliſtarum, catapultarum, ſcorpionum tem
peraturas poſsit rectè facere. In capitulis enim dextra ac ſiniſtra
ſunt foramina homotonorum, per quę tenduntur ergatis aut ſucu
lis & uectibus è neruo torti funes, qui non præcluduntur, nec præ
ligantur niſi ſonitus ad artificis aures certos & ęquales fuerint. Bra
chia enim quæ in eas tentiones includuntur cum extenduntur æ
qualiter & parter utraque plagam emittere debent. Quod ſi non ho
motona fuerint, impedient directam telorum miſsionem. Item the
atris uaſa ærea, quę in cellis ſub gradibus. mathematica ratione collo
cantur, & ſonitum diſcrimina, quę Gręci ̓ηχ̂εια uocant, ad ſymphonias mu
ſicas ſiue concentus componuntur, diuiſa in circinatione diateſſaron
& diapente & diapaſon, uti uox ſcœnici ſonitus conueniens in diſpo
ſitionibus, tactu cum oſtenderit aucta cum incremento clarior et ſuauior
ad ſpectatorum perueniat aures. Hydraulicas quo que machinas & cæ
tera quae ſunt ſimilia his organis ſine muſicis rationibus. efficere nemo
poterit. Capiamus ergo primum illud q̊d eſt manifeſtius, ſcilicet de
hydraulicis organis quorum meminit Suetonius in Nerone: Reli
quam diei partem per organa hydraulica noui & ignoti generis cir
cunduxit, oſtendenſque ſingula de ratione ac difficultate cuiuſque diſ
ſerens iam ſe prolaturum, ut conſtet illa fuiſſe magni opificij quæ
noſtra ętate deſiere.” Reſtat unicum & ualde leue exemplum auiculæ
æneæ uelligneæ reſonantis. Certum eſt aere effici ſonum, ſed ita mi
ſceri aquæ, ut dulcior & mollior non ſolum euadat, ſed etiam acuti
or ac modulatior. Eadem autem ratio maris: ſed cum aquæ corpus
moueatur, uidetur difficile ſeruare proportionem. ea prima diffi
cultas. ſecunda eſt, quod cùm aqua moueatur, uix fieri poſſe uide
tur ut totum ſeruet uocis integrum tenorem. tertia ob illius