1
Cultoris ido
lorum ad
uerſus reli
quas leges
contentio.
lorum ad
uerſus reli
quas leges
contentio.
Iudæi cum
Mahumeta
no, & Chri
ſtiano diſpu
tatio.
Mahumeta
no, & Chri
ſtiano diſpu
tatio.
Sic illa euerſa, Iudæus aduerſus Chriſtia
nos inſurgit. Si quæ fabulæ in noſtra lege
continentur, omnes ad vos tranſierunt, qui
noſtram legem recipitis. Dei vnius ſimplici
tatem nemo adeò ſyncere vt nos colimus,
cuius etiam initium a nobis eſt. Miracula &
prodigia maiora, quàm vlla in lege alia, &
gentis nobilitas. Tum illi aduerſus eam: Non
placuiſſe Deo quicquid periit: illos in ſuos
prophetas ſæuiſſe: abominabile fuiſſe genus
eorum ſemper omnibus illos qui à Chriſtia
nis ac Mahumetanis coluntur, à lege ſua iuſ
ſos adorari. Hac exploſa rurſus Chriſtianus
aduerſus Mahumetanum diſputat: acrior eſt
hæc pugna, quæ magnis viribus vtrinque
innititur, & ex qua regnorum, & prouincia
rum ſalus pendet. Chriſtianus quatuor ma
ximè innititur fundamentis: prophetarum
primò teſtimonio, adeò diligenter omnia,
quæ de Chriſto euenerunt narrantium, vt non
prædicta quis exiſtimet, ſed recitata poſt fa
ctum putet. Hi nihil de Mahumete pronun
ciant. Miraculorum deinde Chriſti autorita
te, quæ tanta fuerunt ac talia, vt non ſint
Mahumetanorum prodigiis comparanda: vt
mortuorum reſurrectio, Lazari & puellæ, &
filij viduæ. At Mahumetanorum miracula,
caſus lapidum ab auibus nigris, vel occulta
tio in ſpelunca, velut in Alcorano ſuo docet
vel quòd miſſus, aut tranſlatus ex Mecha in
Hieroſolymam in vna nocte: ſeu quòd in
cœlum aſſumptus ſit, aut quòd Lunam diui
ſerit: quæ omnia aut teſte carent, aut miracu
la non ſunt. Lapides enim ab auibus demiſ
ſos, prodigioſum etſi ſit, & fuiſſe concedatur
non tamen eſt miraculum: at Lunam diuiſam
videri, nec miraculum eſt, nec prodigioſum.
Transferri autem à Mecha in Hieroſolymam,
vel in cœlum aſcendiſſe, eſſet miraculum, ſed
teſte caret. Tertia ratio à præceptis pendet
Chriſti, quæ nil continet à Philoſophia mo
rali, aut naturali abſonum. Nam illius vitam
æquare nemo quamuis optimus, imitari au
tem quilibet poteſt. Quid poteſt? imò quan
tum ab illius exemplo abſcedis, tantum ne
farij moris induis. At Mahumetus cædes &
bella conſulit, & turrim in Paradiſo: Para
diſum autem in quo nubant, formoſi pueri
miniſtrent, carnes edant & poma, bibant
nectar, recumbant ſericeis lectis: & gemmas,
ſericeáque ſtrata in vmbra plantarum poſſi
deant. Qui ſani ſenſus hæc ferat? Abſurda
nonne ſunt, quòd fingat Deum aſcendere ad
cœlum è terris, & quòd ipſe etiam per dæ
monas ſeruos ſuos, iuret. Quid quòd hiſtoria,
etiamſi ſit, quum potius fabula, ad minus
quinquies de camelo repetita? Accedit vlti
mo pro Chriſtianis coniectura, quòd pau
ciſſimis imperitis, pauperibuſque aduerſus
tot Cæſares, ditiſſimóſque ſacrificos idolo
rum, lex ipſa noſtra promulgata ſit, orbém
que totum etiam hæreſibus debilitata inte
ſtinis occupauerit.
nos inſurgit. Si quæ fabulæ in noſtra lege
continentur, omnes ad vos tranſierunt, qui
noſtram legem recipitis. Dei vnius ſimplici
tatem nemo adeò ſyncere vt nos colimus,
cuius etiam initium a nobis eſt. Miracula &
prodigia maiora, quàm vlla in lege alia, &
gentis nobilitas. Tum illi aduerſus eam: Non
placuiſſe Deo quicquid periit: illos in ſuos
prophetas ſæuiſſe: abominabile fuiſſe genus
eorum ſemper omnibus illos qui à Chriſtia
nis ac Mahumetanis coluntur, à lege ſua iuſ
ſos adorari. Hac exploſa rurſus Chriſtianus
aduerſus Mahumetanum diſputat: acrior eſt
hæc pugna, quæ magnis viribus vtrinque
innititur, & ex qua regnorum, & prouincia
rum ſalus pendet. Chriſtianus quatuor ma
ximè innititur fundamentis: prophetarum
primò teſtimonio, adeò diligenter omnia,
quæ de Chriſto euenerunt narrantium, vt non
prædicta quis exiſtimet, ſed recitata poſt fa
ctum putet. Hi nihil de Mahumete pronun
ciant. Miraculorum deinde Chriſti autorita
te, quæ tanta fuerunt ac talia, vt non ſint
Mahumetanorum prodigiis comparanda: vt
mortuorum reſurrectio, Lazari & puellæ, &
filij viduæ. At Mahumetanorum miracula,
caſus lapidum ab auibus nigris, vel occulta
tio in ſpelunca, velut in Alcorano ſuo docet
vel quòd miſſus, aut tranſlatus ex Mecha in
Hieroſolymam in vna nocte: ſeu quòd in
cœlum aſſumptus ſit, aut quòd Lunam diui
ſerit: quæ omnia aut teſte carent, aut miracu
la non ſunt. Lapides enim ab auibus demiſ
ſos, prodigioſum etſi ſit, & fuiſſe concedatur
non tamen eſt miraculum: at Lunam diuiſam
videri, nec miraculum eſt, nec prodigioſum.
Transferri autem à Mecha in Hieroſolymam,
vel in cœlum aſcendiſſe, eſſet miraculum, ſed
teſte caret. Tertia ratio à præceptis pendet
Chriſti, quæ nil continet à Philoſophia mo
rali, aut naturali abſonum. Nam illius vitam
æquare nemo quamuis optimus, imitari au
tem quilibet poteſt. Quid poteſt? imò quan
tum ab illius exemplo abſcedis, tantum ne
farij moris induis. At Mahumetus cædes &
bella conſulit, & turrim in Paradiſo: Para
diſum autem in quo nubant, formoſi pueri
miniſtrent, carnes edant & poma, bibant
nectar, recumbant ſericeis lectis: & gemmas,
ſericeáque ſtrata in vmbra plantarum poſſi
deant. Qui ſani ſenſus hæc ferat? Abſurda
nonne ſunt, quòd fingat Deum aſcendere ad
cœlum è terris, & quòd ipſe etiam per dæ
monas ſeruos ſuos, iuret. Quid quòd hiſtoria,
etiamſi ſit, quum potius fabula, ad minus
quinquies de camelo repetita? Accedit vlti
mo pro Chriſtianis coniectura, quòd pau
ciſſimis imperitis, pauperibuſque aduerſus
tot Cæſares, ditiſſimóſque ſacrificos idolo
rum, lex ipſa noſtra promulgata ſit, orbém
que totum etiam hæreſibus debilitata inte
ſtinis occupauerit.
Chriſtiani
cum Mahu
metano con
tentio.
cum Mahu
metano con
tentio.
At Mahumetani & ipſi munimenta ha
bent. Primùm, quòd Chriſtiani, non eam
quam ipſi in Deo ſimplicitatem colant, & quòd
Chriſticolæ imagines venerantur, videan
turque deorum non Dei vnius cultores. Suc
cedit argumentum ex euentu, cùm tot victo
rias iam obtinuerint, tot occupauerint pro
uincias, vt vix Mahumetanæ legis Chriſtia
na certa pars dici poſſet, ni beneficio Cæſa
ris noſtri iam alius orbis Chriſtiani cultus
religione paſſim imbutus eſſet. Hem dicunt,
Deum melius ſentientibus fauere, eſt veriſi
mile: nec cùm poſſit tot ſeruare minimo au
xilio, quaſi illis infenſus, eos ſpontè perdat.
Vita verò illorum atque mores mutatis vi
cibus, cum nos Mahumetem, illi Chriſtum
imitari videantur, legi ſuæ non paruam tri
buit autoritatem: orant, ieiunant, ſimplici
vtuntur cultu, imò ſimpliſſimo, abſtinent à
cædibus, alea, adulteriis, ac improbis erga
Deum, nefandiſque blaſphemiis, quibus qua
tuor potiſſimè vitiis populus Chriſtianus pe
nè obtritus totus eſt. Quid ſi mulierum hone
ſtatem, & templorum cultum inſpicias? Deni
que quod ad miracula attinet, nos recitata,
ipſos præſentia habere dicunt. Alij multis
diebus abſtinent cibo, alij igne vruntur, ac
ferro ſecantur, nullum doloris veſtigium præ
ferentes: multi ſunt vocem è pectore mitten
tes, qui olim engaſtrimuthi dicebantur: hoc
autem maximè eis contingit cùm Orgia quæ
dam exercent, atque circumferuntur in orbem.
Quæ tria vt veriſſima ſunt, & naturali ra
tione mira tamen conſtant, cuius ſuperiùs
mentionem fecimus, ita illud confectum
naſci pueros è mulieribus abſque concubitu.
bent. Primùm, quòd Chriſtiani, non eam
quam ipſi in Deo ſimplicitatem colant, & quòd
Chriſticolæ imagines venerantur, videan
turque deorum non Dei vnius cultores. Suc
cedit argumentum ex euentu, cùm tot victo
rias iam obtinuerint, tot occupauerint pro
uincias, vt vix Mahumetanæ legis Chriſtia
na certa pars dici poſſet, ni beneficio Cæſa
ris noſtri iam alius orbis Chriſtiani cultus
religione paſſim imbutus eſſet. Hem dicunt,
Deum melius ſentientibus fauere, eſt veriſi
mile: nec cùm poſſit tot ſeruare minimo au
xilio, quaſi illis infenſus, eos ſpontè perdat.
Vita verò illorum atque mores mutatis vi
cibus, cum nos Mahumetem, illi Chriſtum
imitari videantur, legi ſuæ non paruam tri
buit autoritatem: orant, ieiunant, ſimplici
vtuntur cultu, imò ſimpliſſimo, abſtinent à
cædibus, alea, adulteriis, ac improbis erga
Deum, nefandiſque blaſphemiis, quibus qua
tuor potiſſimè vitiis populus Chriſtianus pe
nè obtritus totus eſt. Quid ſi mulierum hone
ſtatem, & templorum cultum inſpicias? Deni
que quod ad miracula attinet, nos recitata,
ipſos præſentia habere dicunt. Alij multis
diebus abſtinent cibo, alij igne vruntur, ac
ferro ſecantur, nullum doloris veſtigium præ
ferentes: multi ſunt vocem è pectore mitten
tes, qui olim engaſtrimuthi dicebantur: hoc
autem maximè eis contingit cùm Orgia quæ
dam exercent, atque circumferuntur in orbem.
Quæ tria vt veriſſima ſunt, & naturali ra
tione mira tamen conſtant, cuius ſuperiùs
mentionem fecimus, ita illud confectum
naſci pueros è mulieribus abſque concubitu.
Azoaris 15.
& 52.
& 52.
Sed hæc parum Philoſophis attinent, pro
quibus inſtitutus eſt ſermo: ad prouinciarum
miracula tranſeamus. Adeò refert varietas
loci, vt ſub vtroque polo nox vna ſit perpe
tua ſex menſium, dieſque totidem illi ſucceden
tes: ſed & in locis proximis quatuor, in remo
tioribus duorum, vel vnius menſis. Ita vt in
Nugardia vrbe olim ditiſſima, nunc Moſcho
regi ſubdita, templo ampliſſimo adhuc inſi
gni, vbi mella nullo cultu in nemoribus pro
ueniunt, æſtate lux vna pluribus diebus ma
neat: atque hæc ex ſphæræ ratione: qua con
ſtare non poteſt, quod Haitomus de Hanſem
regione ( ea poſita eſt inter Moſchicum &
Antitaurum montes, non procul ab vrbe
Zoriga (refert, ſcilicet perpetuis eſſe in te
nebris: atque ob id inacceſſam eſſe.
quibus inſtitutus eſt ſermo: ad prouinciarum
miracula tranſeamus. Adeò refert varietas
loci, vt ſub vtroque polo nox vna ſit perpe
tua ſex menſium, dieſque totidem illi ſucceden
tes: ſed & in locis proximis quatuor, in remo
tioribus duorum, vel vnius menſis. Ita vt in
Nugardia vrbe olim ditiſſima, nunc Moſcho
regi ſubdita, templo ampliſſimo adhuc inſi
gni, vbi mella nullo cultu in nemoribus pro
ueniunt, æſtate lux vna pluribus diebus ma
neat: atque hæc ex ſphæræ ratione: qua con
ſtare non poteſt, quod Haitomus de Hanſem
regione ( ea poſita eſt inter Moſchicum &
Antitaurum montes, non procul ab vrbe
Zoriga (refert, ſcilicet perpetuis eſſe in te
nebris: atque ob id inacceſſam eſſe.
Tenebræ ſex
menſium, &
dies in qui
buſdam re
gionibus.
menſium, &
dies in qui
buſdam re
gionibus.
Eſt & aliud diſcrimen in regionibus à ca
lore ac frigore: quæcunque enim ſunt iuxta po
los, gelu rigent: quæ ſub zona quam Sol pre
mit, æſtu feruent: mediæ ſunt temperatis pro
ximæ. Sub polis ciuitates eſſe populoſas eſt
impoſſibile, quoniam ſterilis eſt terra, & in
commoda vectio frugum: quamobrem aut pa
lantes viuere neceſſe eſt, aut in paruis vil
lis. Qui verò temperatam incolunt regionem,
mediocres habent vrbes: nam commodius fru
ges in eas euehunt, & melius ac tutius in his
quàm in villis verſantur: nam multitudine ho
minum, & muris ſunt firmiores, artéſque ſibi
inuicem melius auxilio eſſe poſſunt. Conti
git tamen Romæ, quòd orbis imperium ob
tinuerit, magnitudo incredibilis, non mænio
rum, ſed populi. At in feruidis regionib. ma
ximas ciuitates eſſe neceſſe eſt: primum, quòd
ſoli pars aut ſterilis eſt, ſi aquis careat: aut
fertiliſſima, ſi abundet: ob hanc inæqualitatem
cùm locus multitudini alendæ oportunus in
uenitur, pars eſt ampliſſimam vrbem condi,
numeroſiſſimumque populum in eam conflue
re. Alia potentior cauſa eſt, quòd cùm procul
lore ac frigore: quæcunque enim ſunt iuxta po
los, gelu rigent: quæ ſub zona quam Sol pre
mit, æſtu feruent: mediæ ſunt temperatis pro
ximæ. Sub polis ciuitates eſſe populoſas eſt
impoſſibile, quoniam ſterilis eſt terra, & in
commoda vectio frugum: quamobrem aut pa
lantes viuere neceſſe eſt, aut in paruis vil
lis. Qui verò temperatam incolunt regionem,
mediocres habent vrbes: nam commodius fru
ges in eas euehunt, & melius ac tutius in his
quàm in villis verſantur: nam multitudine ho
minum, & muris ſunt firmiores, artéſque ſibi
inuicem melius auxilio eſſe poſſunt. Conti
git tamen Romæ, quòd orbis imperium ob
tinuerit, magnitudo incredibilis, non mænio
rum, ſed populi. At in feruidis regionib. ma
ximas ciuitates eſſe neceſſe eſt: primum, quòd
ſoli pars aut ſterilis eſt, ſi aquis careat: aut
fertiliſſima, ſi abundet: ob hanc inæqualitatem
cùm locus multitudini alendæ oportunus in
uenitur, pars eſt ampliſſimam vrbem condi,
numeroſiſſimumque populum in eam conflue
re. Alia potentior cauſa eſt, quòd cùm procul