Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
201
201
202
202
203
203
204
204
205
205
206
206
207
207
208
208
209
209
210
210
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.009098">
                <pb pagenum="552" xlink:href="016/01/201.jpg"/>
                <arrow.to.target n="marg1265"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009099">
                <margin.target id="marg1264"/>
              Cultoris ido
                <lb/>
              lorum ad­
                <lb/>
              uerſus reli­
                <lb/>
              quas leges
                <lb/>
              contentio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009100">
                <margin.target id="marg1265"/>
              Iudæi cum
                <lb/>
              Mahumeta­
                <lb/>
              no, & Chri­
                <lb/>
              ſtiano diſpu­
                <lb/>
              tatio.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009101">Sic illa euerſa, Iudæus aduerſus Chriſtia­
                <lb/>
              nos inſurgit. </s>
              <s id="s.009102">Si quæ fabulæ in noſtra lege
                <lb/>
              continentur, omnes ad vos tranſierunt, qui
                <lb/>
              noſtram legem recipitis. </s>
              <s id="s.009103">Dei vnius ſimplici­
                <lb/>
              tatem nemo adeò ſyncere vt nos colimus,
                <lb/>
              cuius etiam initium a nobis eſt. </s>
              <s id="s.009104">Miracula &
                <lb/>
              prodigia maiora, quàm vlla in lege alia, &
                <lb/>
              gentis nobilitas. </s>
              <s id="s.009105">Tum illi aduerſus eam: Non
                <lb/>
              placuiſſe Deo quicquid periit: illos in ſuos
                <lb/>
              prophetas ſæuiſſe: abominabile fuiſſe genus
                <lb/>
              eorum ſemper omnibus illos qui à Chriſtia­
                <lb/>
              nis ac Mahumetanis coluntur, à lege ſua iuſ­
                <lb/>
              ſos adorari. </s>
              <s id="s.009106">Hac exploſa rurſus Chriſtianus
                <arrow.to.target n="marg1266"/>
                <lb/>
              aduerſus Mahumetanum diſputat: acrior eſt
                <lb/>
              hæc pugna, quæ magnis viribus vtrinque
                <lb/>
              innititur, & ex qua regnorum, & prouincia­
                <lb/>
              rum ſalus pendet. </s>
              <s id="s.009107">Chriſtianus quatuor ma­
                <lb/>
              ximè innititur fundamentis: prophetarum
                <lb/>
              primò teſtimonio, adeò diligenter omnia,
                <lb/>
              quæ de Chriſto euenerunt
                <expan abbr="narrantiũ">narrantium</expan>
              , vt non
                <lb/>
              prædicta quis exiſtimet, ſed recitata poſt fa­
                <lb/>
              ctum putet. </s>
              <s id="s.009108">Hi nihil de Mahumete pronun­
                <lb/>
              ciant. </s>
              <s id="s.009109">Miraculorum deinde Chriſti autorita­
                <lb/>
              te, quæ tanta fuerunt ac talia, vt non ſint
                <lb/>
              Mahumetanorum prodigiis comparanda: vt
                <lb/>
              mortuorum reſurrectio, Lazari & puellæ, &
                <lb/>
              filij viduæ. </s>
              <s id="s.009110">At Mahumetanorum miracula,
                <lb/>
              caſus lapidum ab auibus nigris, vel occulta­
                <lb/>
              tio in ſpelunca, velut in Alcorano ſuo docet
                <lb/>
              vel quòd miſſus, aut tranſlatus ex Mecha in
                <lb/>
              Hieroſolymam in vna nocte: ſeu quòd in
                <lb/>
              cœlum aſſumptus ſit, aut quòd Lunam diui­
                <lb/>
              ſerit: quæ omnia aut teſte carent, aut miracu­
                <lb/>
              la non ſunt. </s>
              <s id="s.009111">Lapides enim ab auibus demiſ­
                <lb/>
              ſos, prodigioſum etſi ſit, & fuiſſe concedatur
                <lb/>
              non
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
              eſt miraculum: at Lunam diuiſam
                <lb/>
              videri, nec miraculum eſt, nec prodigioſum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009112">Transferri autem à Mecha in
                <expan abbr="Hieroſolymã">Hieroſolymam</expan>
              ,
                <lb/>
              vel in cœlum aſcendiſſe, eſſet miraculum, ſed
                <lb/>
              teſte caret. </s>
              <s id="s.009113">Tertia ratio à præceptis pendet
                <lb/>
              Chriſti, quæ nil continet à Philoſophia mo­
                <lb/>
              rali, aut naturali abſonum. </s>
              <s id="s.009114">Nam illius vitam
                <lb/>
              æquare nemo quamuis optimus, imitari au­
                <lb/>
              tem quilibet poteſt. </s>
              <s id="s.009115">Quid poteſt? </s>
              <s id="s.009116">imò quan­
                <lb/>
              tum ab illius exemplo abſcedis, tantum ne­
                <lb/>
              farij moris induis. </s>
              <s id="s.009117">At Mahumetus cædes &
                <lb/>
              bella conſulit, & turrim in Paradiſo: Para­
                <lb/>
              diſum autem in quo nubant, formoſi pueri
                <lb/>
              miniſtrent, carnes edant & poma, bibant
                <lb/>
              nectar, recumbant ſericeis lectis: & gemmas,
                <lb/>
              ſericeáque ſtrata in vmbra plantarum poſſi­
                <lb/>
              deant. </s>
              <s id="s.009118">Qui ſani ſenſus hæc ferat? </s>
              <s id="s.009119">Abſurda
                <lb/>
              nonne ſunt, quòd fingat Deum aſcendere ad
                <lb/>
              cœlum è terris, & quòd ipſe etiam per dæ­
                <lb/>
              monas ſeruos ſuos, iuret. </s>
              <s id="s.009120">Quid quòd hiſtoria,
                <lb/>
              etiamſi ſit, quum potius fabula, ad minus
                <lb/>
              quinquies de camelo repetita? </s>
              <s id="s.009121">Accedit vlti­
                <lb/>
              mo pro Chriſtianis coniectura, quòd pau­
                <lb/>
              ciſſimis imperitis, pauperibuſque aduerſus
                <lb/>
              tot Cæſares, ditiſſimóſque ſacrificos idolo­
                <lb/>
              rum, lex ipſa noſtra promulgata ſit, orbém­
                <lb/>
              que totum etiam hæreſibus debilitata inte­
                <lb/>
              ſtinis occupauerit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009122">
                <margin.target id="marg1266"/>
              Chriſtiani
                <lb/>
              cum Mahu­
                <lb/>
              metano con­
                <lb/>
              tentio.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009123">At Mahumetani & ipſi munimenta ha­
                <lb/>
              bent. </s>
              <s id="s.009124">Primùm, quòd Chriſtiani, non eam
                <lb/>
              quam ipſi in Deo
                <expan abbr="ſimplicitatẽ">ſimplicitatem</expan>
              colant, & quòd
                <lb/>
              Chriſticolæ imagines venerantur, videan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1267"/>
                <lb/>
              turque deorum non Dei vnius cultores. </s>
              <s id="s.009125">Suc­
                <lb/>
              cedit argumentum ex euentu, cùm tot victo­
                <lb/>
              rias iam obtinuerint, tot occupauerint pro­
                <lb/>
              uincias, vt vix Mahumetanæ legis Chriſtia­
                <lb/>
              na certa pars dici poſſet, ni beneficio Cæſa­
                <lb/>
              ris noſtri iam alius orbis Chriſtiani cultus
                <lb/>
              religione paſſim imbutus eſſet. </s>
              <s id="s.009126">Hem dicunt,
                <lb/>
              Deum melius ſentientibus fauere, eſt veriſi­
                <lb/>
              mile: nec cùm poſſit tot ſeruare minimo au­
                <lb/>
              xilio, quaſi illis infenſus, eos ſpontè perdat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009127">Vita verò illorum atque mores mutatis vi­
                <lb/>
              cibus, cum nos Mahumetem, illi Chriſtum
                <lb/>
              imitari videantur, legi ſuæ non paruam tri­
                <lb/>
              buit autoritatem: orant, ieiunant, ſimplici
                <lb/>
              vtuntur cultu, imò ſimpliſſimo, abſtinent à
                <lb/>
              cædibus, alea, adulteriis, ac improbis erga
                <lb/>
              Deum,
                <expan abbr="nefandiſq;">nefandiſque</expan>
              blaſphemiis, quibus qua­
                <lb/>
              tuor potiſſimè vitiis populus Chriſtianus pe­
                <lb/>
              nè obtritus totus eſt. </s>
              <s id="s.009128">Quid ſi mulierum
                <expan abbr="hone-ſtatẽ">hone­
                  <lb/>
                ſtatem</expan>
              , & templorum cultum inſpicias? </s>
              <s id="s.009129">Deni­
                <lb/>
              que quod ad miracula attinet, nos recitata,
                <lb/>
              ipſos præſentia habere dicunt. </s>
              <s id="s.009130">Alij multis
                <lb/>
              diebus abſtinent cibo, alij igne vruntur, ac
                <lb/>
              ferro ſecantur, nullum doloris
                <expan abbr="veſtigiũ">veſtigium</expan>
              præ­
                <lb/>
              ferentes: multi ſunt vocem è pectore
                <expan abbr="mittẽ-tes">mitten­
                  <lb/>
                tes</expan>
              , qui olim engaſtrimuthi dicebantur: hoc
                <lb/>
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              maximè eis contingit cùm Orgia quæ­
                <lb/>
              dam exercent, atque circumferuntur in
                <expan abbr="orbẽ">orbem</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009131">Quæ tria vt veriſſima ſunt, & naturali ra­
                <lb/>
              tione mira tamen conſtant, cuius ſuperiùs
                <lb/>
              mentionem fecimus, ita illud confectum
                <lb/>
              naſci pueros è mulieribus abſque concubitu. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009132">
                <margin.target id="marg1267"/>
              Azoaris 15.
                <lb/>
              & 52.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009133">Sed hæc parum Philoſophis attinent, pro
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1268"/>
                <lb/>
              quibus inſtitutus eſt ſermo: ad
                <expan abbr="prouinciarũ">prouinciarum</expan>
                <lb/>
              miracula tranſeamus. </s>
              <s id="s.009134">Adeò refert varietas
                <lb/>
              loci, vt ſub vtroque polo nox vna ſit perpe­
                <lb/>
              tua ſex menſium, dieſque
                <expan abbr="totidẽ">totidem</expan>
              illi
                <expan abbr="ſuccedẽ-tes">ſucceden­
                  <lb/>
                tes</expan>
              : ſed & in locis proximis quatuor, in remo­
                <lb/>
              tioribus duorum, vel vnius menſis. </s>
              <s id="s.009135">Ita vt in
                <lb/>
              Nugardia vrbe olim ditiſſima, nunc Moſcho
                <lb/>
              regi ſubdita, templo ampliſſimo adhuc inſi­
                <lb/>
              gni, vbi mella nullo cultu in nemoribus pro­
                <lb/>
              ueniunt, æſtate lux vna pluribus diebus ma­
                <lb/>
              neat: atque hæc ex ſphæræ ratione: qua con­
                <lb/>
              ſtare non poteſt, quod Haitomus de Hanſem
                <lb/>
              regione ( ea poſita eſt inter Moſchicum &
                <lb/>
              Antitaurum montes, non procul ab vrbe
                <lb/>
              Zoriga
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              refert, ſcilicet perpetuis eſſe in te­
                <lb/>
              nebris: atque ob id inacceſſam eſſe. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009136">
                <margin.target id="marg1268"/>
              Tenebræ ſex
                <lb/>
              menſium, &
                <lb/>
              dies in qui­
                <lb/>
              buſdam re­
                <lb/>
              gionibus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009137">Eſt & aliud diſcrimen in regionibus à ca­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1269"/>
                <lb/>
              lore ac frigore:
                <expan abbr="quæcunq;">quæcunque</expan>
              enim ſunt iuxta po­
                <lb/>
              los, gelu rigent: quæ ſub zona
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              Sol pre­
                <lb/>
              mit, æſtu feruent: mediæ ſunt
                <expan abbr="tẽperatis">temperatis</expan>
              pro­
                <lb/>
              ximæ. </s>
              <s id="s.009138">Sub polis ciuitates eſſe populoſas eſt
                <lb/>
              impoſſibile, quoniam ſterilis eſt terra, &
                <expan abbr="in-cõmoda">in­
                  <lb/>
                commoda</expan>
              vectio frugum: quamobrem aut pa­
                <lb/>
              lantes viuere neceſſe eſt, aut in paruis vil­
                <lb/>
              lis. </s>
              <s id="s.009139">Qui verò temperatam incolunt
                <expan abbr="regionẽ">regionem</expan>
              ,
                <lb/>
              mediocres habent vrbes: nam
                <expan abbr="cõmodius">commodius</expan>
              fru­
                <lb/>
              ges in eas euehunt, & melius ac tutius in his
                <lb/>
              quàm in villis verſantur:
                <expan abbr="">nam</expan>
              multitudine ho­
                <lb/>
              minum, & muris ſunt firmiores,
                <expan abbr="artéſq;">artéſque</expan>
              ſibi
                <lb/>
              inuicem melius auxilio eſſe poſſunt. </s>
              <s id="s.009140">Conti­
                <lb/>
              git tamen Romæ, quòd orbis imperium ob­
                <lb/>
              tinuerit, magnitudo incredibilis,
                <expan abbr="">non</expan>
              mænio­
                <lb/>
              rum, ſed populi. </s>
              <s id="s.009141">At in feruidis regionib. ma­
                <lb/>
              ximas ciuitates eſſe neceſſe eſt:
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              , quòd
                <lb/>
              ſoli pars aut ſterilis eſt, ſi aquis careat: aut
                <lb/>
              fertiliſſima, ſi abundet: ob hanc
                <expan abbr="inæqualitatẽ">inæqualitatem</expan>
                <lb/>
              cùm locus multitudini alendæ oportunus in­
                <lb/>
              uenitur, pars eſt ampliſſimam vrbem condi,
                <lb/>
                <expan abbr="numeroſiſſimumq;">numeroſiſſimumque</expan>
              populum in eam conflue­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.009142">Alia potentior cauſa eſt, quòd cùm procul </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>