Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[121.] 71. Viſibile obtutu & antegreſſa cognitione ſimul, minore tempore percipitur, quàm ſolo ob-tutu. 64 p 3.
[122.] 72. Generales uiſibilis ſpecies citi{us} percipiuntur ſingularib{us}. 71 p 3.
[123.] 73. E uiſibilib{us} communib{us} alia alijs citi{us} percipiuntur. 72 p 3.
[124.] 74. Temp{us} obtut{us} pro ſpecierum uiſibilium uarietate uariat. 56 p 3.
[125.] 75. Viſio per anticipatam notionem & breuem obtutum, eſt incerta. 65 p 3.
[126.] 76. Vera uiſibilis forma percipitur obtutu: accurata conſideratione: & dilig enti omnium uiſibilium ſpecierum diſtinctione. 57 p 3.
[127.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER TERTIVS.
[128.] PROOEMIVM LIBRI. CAP. 1. 1. Viſ{us} in perceptione uiſibilium aliquando allucinatur. 1 p 4.
[129.] DE IIS QVAE DEBENT PRAEPONI SERMONI in deceptionibus uiſus. Cap. II. 2. Axes pyramidum opticarum utriuſ uiſ{us} per centrum foraminis uueæ tranſeuntes, in uno uiſibilis puncto ſemper concurrunt: & ſunt perpendiculares ſuperficiei uiſ{us}. 32. 35 p 3.
[130.] 3. Sit{us} uiſibilis erga utrun uiſum eſt plerun ſit{us} ſimilis. Ita axes pyramidum optica-rum & lineæ ab utro uiſu ductæ ad cõcurſum duorum axιum, factũ in recta linea adutrun axem perpendiculari, ſunt æquales. 40. 42 p 3.
[131.] 4. Duærectæ lineæ ab utro uiſu ductæad concurſum duorum axium, factum in recta linea ad utrun axem obliqua, ſunt ferè inæquales. 41 p 3.
[132.] 5. E plurib. uiſibilib. ordinatim intraopticos axes diſpoſitis: remotiora incertè uidẽtur. 50 p 3.
[133.] 6. Si duæ rectæ lineæ à medio nerui cõmunis ſint contermi-nærectæ cõnectenti centra for aminum gyrineruorum cauo-rum: conſtituent triangulum æquicrurum. 30 p 3.
[134.] 7. Si recta linea ſit à medio nerui communis admedium rectæ lineæ connectentis centra fo-raminum gyrineruorum cauorum: erit ad ipſam perpendicularis. 33 p 3.
[135.] 8. Si axes, communis & duo optici, in uno uiſibilis puncto concurrant: erunt in eodem plano cum rectis, connectente centra foraminum gyrineruorum cauorum, & duab{us} à medio nerui communis connectenti conterminis. 34 p 3.
[136.] 9. Vtro uiſu uiſibile unum plerun uidetur. 28 p 3. Idem 27 n 1.
[137.] 10. Concurſiis axium opticorum in axe communifacit uiſionem certißimam: extrà, tantò certiorem, quantò axi propinquior fuerit. 44 p 3.
[138.] 11. Viſibile intra axes opticos ſitum: ueluni uiſui rectè, reliquo obliquè oppoſitum: uidetur geminum. 104.103 p 4.
[139.] 12. Viſibile aliàs unum: aliàs geminum uideri organo ostenditur. 108 p 4.
[140.] 13. Viſibile medio unius uiſus rectè, reliquo obliquè oppoſitum, uidetur geminum. 103 p 4. Idem II n.
[141.] 14. Viſibile, in quo concurrunt axes optici, aut radij his propinqui: uidetur unum. 46 p 3.
[142.] 15. Viſibile in axium opticorum concurſu certißimè uidetur: extratantò certius, quantò concurſui fuerit propinquius. 45 p 3.
[143.] 16. Viſibile magnum ſimul totum æquabiliter non uidetur. 48 p 3.
[144.] 17. Viſibile uiſui directũ, certißimè uidetur: obliquũ tantò minus, quantò obliquius. 33 p 4.
[145.] DE CAVSSIS, QVIBVS VISVI ACCIDIT DE-ceptio. Cap. III. 18. Ad uiſionem perficiendam octo neceſſaria ſunt: quorum quodlibet ad uitandum allu-cinationes, uiſibili ſymmetrum eſſe oportet. 1. 2. 13. 14. 15. 16. 19. 56 p 3. 1 p 4. Vide 36 n 1.
[146.] DE DISTINGVENDIS ERRORIBVS VI-ſus. Cap. IIII. 19. In uiſione erratur aut ſolo uiſu: aut anticipata notione: aut ſyllogiſmo.
[147.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE fiunt ſolo ſenſu. Cap. v. 20. Erratur ſolo uiſu in luce & colore, propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymme-triam. 156 p 4.
[148.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE fiuntin ſcientia & cognitione. Cap. VI. 21. Erratur anticipata nõtione: cum forma anticipata, obiecto uiſibili perperam aßimila-tur, propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymmetriam. 155 p 4.
[149.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE AC-cidunt in ſyllogiſmo & ratione. Cap. VII. 22. Erratur ſyllogiſmo propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymmetriam.
[150.] 23. Diſtantia immoder ata cre at errores in ſingulis uiſibilibus ſpeciebus. In remotione. 16 p 4.
< >
page |< < (196) of 778 > >|
202196ALHAZEN dico, quòd extra hanc totalẽ ſuperficiem licebit inuenire punctũ, ad quod reflectãtur duo pũcta i, n
à duobus ſpeculi punctis:
& imago erit t q. Verbi gratia. Palàm, quòd angulus n a z duplus eſt ad an-
gulũ c a b:
[oſtenſum enim eſt peripherias n u & u z ęquari: itaq; n z dupla eſt ipſius u z, & per 33 p 6
angulus n a z duplus ad angulũ n a u, ideoq́;
duplus ad æqualẽ i a b] & angulus i a o duplus ad angu
lum i a g, ſecundũ prædicta:
[æquatus enim eſt o a g ipſi i a g: itaq; totus i a o duplus eſt ad i a g] & an
gulus n a z nõ excedit angulũ i a o in angulo maiore angulo n a i.
[Quia enim anguli n a z & i a o du-
pli ſunt angulorũ i a b & i a g:
& i a b exuperat angulũ i a g, angulo g a b (qui per theſin minor eſt an-
gulo g a m) ergo angulus g a b minor eſt dimidiato angulo b a m (qui per 33 p 6 ęquatur angulo n a i,
ob peripherias f d & m b æquales) angulus igitur g a b minor eſt dimidiato angulo n a i.
Quare angu
lus n a z exuperans angulũ i a o, duplo angulo g a b, nõ exuperat maiore angulo ꝗ̃ ſit n a i] & duo an-
guli i a o, i a n maiores tertio, qui eſt n a z:
& duo z a n, n a i maiores tertio i a o: & duo n a z, i a o maio
res tertio n a i.
Habemus ergo tres angulos [n a i, n a z, i a o] quorũ quilibet duo maiores ſunt tertio,
& oẽs ſimul quatuor rectis minores:
[quia non totũ circa centrum a locum replent. ] Igitur [per 23 p
11] exillis licet facere angulũ corporalẽ.
Fiat angulus ille ſuper a: & ſit linea s a erecta ſuper a: & angu
lus i a s ſit ęqualis angulo i a o:
& angulus n a s ęqualis angulo n a z: angulus n a i manebit immotus:
& fiat linea a s æqualis lineæ a n uel a i:
quæ oẽs ſunt æquales: & ꝓducãtur lineę t s, q s. Palàm, quo-
niã angulus t a s eſt æqualis angulo t a o [eſt enim t a pars lineæ i a [& duo latera [t a, & a o] lateribus
duob.
[t a & a s] erit [per 4 p 1] baſis t s ęqualis baſi t o, & triangulũ triãgulo: & ita angulus g t a æqua
lis angulo s t a [ꝗ a g t pars eſt lineæ o t.
] Si-
161[Figure 161]l u r c z o d t m g b n k q f a s p x e s militer angulus q a s ęqualis angulo q a z, &
latera [q a, a s] lateribus:
[q a, a z] & [per 4 p
1] triangulũ æquale triangulo:
& angulus m
q a æqualis angulo s q a [eſt enim m q pars
lineę z q.
] Diuidatur angulus t a s per æqua
lia per lineam a y [per 9 p 1.
] Sit y punctũ, in
quo linea illa ſecabit lineã t s.
Palàm, cũ an-
gulus i a g ſit medietas angulii a o:
erit an-
gulus t a g æqualis angulo t a y, & angulus
g t a æqualis y t a:
& unũ latus cõmune, ſcili
cet t a:
erit [per 26 p 1] t g æqualis t y, & trian
gulũ [y t a] triangulo:
[g t a] & erit a y æqua
lis a g:
& ita y in ſuperficie ſpeculi: [cũ enim
puncta g & y à centro a æquabiliter diſtent
per concluſionẽ proximam:
ſitq́; g ex theſi
in ſpeculi ſuperficie:
erit y in eadẽ. ] Erit etiã
angulus i a g æqualis angulo i a y, & latera
[i a, a g] lateribus [i a, a y] & [per 4 p 1] trian-
gulum i a g triangulo [i a y] æquale:
& erit angulus a g i ęqualis angulo a y i: & linea i y ꝓducta, æqua
lis i g.
Et producatur a y extra ſphęrã uſq; ad punctũ p: reſtabit angulus i g r æqualis angulo i y p [ք 13
p 1.
] Verũ cum t s ſit æqualis t o, & t y æqualis t g: [per cõcluſionẽ] reſtat g o æqualis y s. Igitur a y, y s
æqualia, a g, g o:
& baſis a s æqualis baſi a o: erit [per 8 p 1] triangulũ [a y s] ęquale triangulo: [a g o] &
erit angulus a y s æqualis angulo a g o:
reſtat [per 13 p 1] angulus s y p æqualis angulo o g r. Igitur duo
anguli i g r, o g r æquales ſunt duobus angulis i y p, s y p.
Verùm linea a s ſecabit ſphęrã: ſit punctum
ſectionis e.
Igitur tria pũcta e, y, d ſunt in ſuperficie ſphæræ. Quare linea e y d eſt pars circuli ſphærę:
& eſt linea comunis ſuperficiei ſphærę & ſuperficiei reflexionis t s p.
Quare punctũ i reflectitur ad
punctũ s à puncto y:
& locus imaginis eſt t. Similiter diuiſo angulo n a s per æqualia per ax: probabi
tur modo prædicto, quòd q x æqualis eſt q m, & a x æqualis a m, & x s æqualis m z:
& duo anguli n x
æ & s x æ æquales duobus angulis n m u, z m u.
Et ita n reflectetur ad s à puncto x: & locus imaginis
q:
& ita t q imago i n: [& ſic imago, ut prius, erit æqualis uiſibili: cum t q æqualis concluſa ſit ipſi i n. ]
Quod eſt propoſitũ.
Amplius: ſi à puncto i ducatur perpendicularis ſuper n a: cadet inter n & q, non
extra n:
cũ angulus i n a ſit acutus: quoniá æqualis angulo n i a [ducta enim recta in, ęquabuntur an-
guli ad baſim i n per 5 p 1] & ſi caderet քpendicularis illa extra n:
eſſet acutus maior recto [per 16 p 1. ]
Faciet ergo perpendicularis illa angulũ rectũ ſuper n q, quẽ angulũ reſpicit linea i n.
Quare [ք 19 p 1]
linea in maior eſt illa perpendiculari.
Quare perpendicularis illa minor t q [ęquali ipſi in per cõclu
ſionẽ.
] Punctũ igitur lineę n q, in quod cadit perpẽdicularis, reflectitur ad punctũ s: imago uerò eius
cadet in lineã n a [per 3 n 5] ſupra punctũ q.
Quia quantò remotiora ſunt puncta, quę reflectũtur, tan
tò loca imaginũ magis accedunt ad centrũ circuli [per 30 n 5.
] Et quæcunq; linea ducetur à puncto t
[quod eſt imago puncti i, reflexi à puncto ſpeculi y] ad aliquod punctũ n q ſupra q:
erit maior t q [per
19 p 1.
] Igitur imago perpendicularis erit maior ipſa perpendiculari. [Quia enim t q æquatur ipſi i n,
quę maior cõcluſa eſt perpendiculari:
ergo t q imago perpendicularis eadẽ maior eſt. ] Eodẽ modo
quęcunq;
linea ducetur à puncto i ad n q, inter hanc perpendicularẽ & in: erit imago ipſius maior i-
pſa.
Verùm determinentur hęc certius. Punctũ n quia reflectitur ad z à puncto m: & locus imaginis
eſt q:
linea z m q ſecat circulũ in puncto, quod eſt 3: cõtingens ergo ducta à pũcto z ad circulũ: cadet
ſuper punctũ aliquod arcus m 3 [ſi enim z m tangeret:
angulus z m a eſſet rectus per 18 p 3: quare per

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index