Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="183"/>
                <arrow.to.target n="marg1332"/>
                <lb/>
              rationem & mentem priora eſſe cenſemus, & quæ in alia longè priora ſecundum naturam & ſpe­
                <lb/>
              cialia reſolui poſsint: ſunt enim de genere communium ad vnum: de primis oppoſitis in natu­
                <lb/>
              ra ſecundum rem verba faciamus, ea verò ſunt oppoſita prima in elementis, aut calor & frigus,
                <lb/>
              aut eiuſmodi principia, ex quibus hæc tanquam propria naſcantur, & illud nunc agamus, quem­
                <lb/>
              admodum ab eo genere oppoſitionis ſucceſsio proficiſci queat. </s>
              <s>Nam difficile videtur ob mul­
                <lb/>
              ta incommoda quæ hoc placitum conſequuntur, de quibus mox eſt dicendum. </s>
              <s>Et nobis qui­
                <lb/>
              dem, qui redire ad materiam, non ſimpliciter accipimus, ita redire ad poteſtatem, vt funditùs om­
                <lb/>
              nis actus amittatur, ſed redire ad poteſtatem, quia ſolùm præſens intereat, & remaneat pura po­
                <lb/>
              teſtas quæ fundatur oppoſito, vt in abſoluta ſiccitate poteſtas abſoluta ad humorem, accidit, vt
                <lb/>
              dum dicitur redigi res ad materiam, ſit, cùm materia contrarium imperfectius accipit, quod ſuæ
                <lb/>
              ipſius naturæ conuenit, & cùm ſit vtrobique proceſſus ab actu & ad actum, ſed nunc quidem ab
                <lb/>
              imperfecto ad perfectum, mox à perfecto ad imperfectum, & pugnam & partes in materia,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
                <lb/>
              inde tempus ponere ſuccedit. </s>
              <s>Verùm fac modò tu puram priuationem, vnde hæc in generatio­
                <lb/>
              ne ſubſtantię? </s>
              <s>aut igitur nullum in ea tempus, aut non ſola priuatio primam
                <expan abbr="oppoſitionẽ">oppoſitionem</expan>
              conſti­
                <lb/>
              tuit in natura. </s>
              <s>Proinde ita illis fingenda eſt in materia nuda facultas, qua ſe omni forma ſpo­
                <lb/>
              liatam eſſe contendat, dum ſtatum ſuum proprium affectat, & faciendum eſt, vt quod nos con­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1333"/>
                <lb/>
              trariorum beneficio tribuimus, ſoli materiæ per ſeipſam tribuatur, & propenſioni materiæ quæ
                <lb/>
              ex toto formæ aduerſatur, danda eſt vniuerſa repugnantia quæ in interitu & ortu perſpicitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Hoc ſic decernendum illis eſt. </s>
              <s>Nos ſanè qui materiæ ſolùm poteſtatis ingenium concedimus, po­
                <lb/>
              teſtas autem eſt non ens, id verò quod non eſt, quatenus non eſt, non appetitur, ſed actus appeti­
                <lb/>
              tur, appetit poteſtas, vt colligitur ex Ariſtotele
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              probabilius eſſe putamus, ſi actus item adiun­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1334"/>
                <lb/>
              gatur ad
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              in quacunque mutatione, ad quem eius appetitu ducta quandoque recurrat.
                <lb/>
              </s>
              <s>Verùm fac ita eſſe prima oppoſita, pone appetitum in materia ad eſſe ſui proprium ſtatus priua­
                <lb/>
              tionem propriam eſſe materiæ. </s>
              <s>hæc tibi diluënda ſunt. </s>
              <s>Nam priuatio cuiuſpiam rei forma po­
                <lb/>
              natur neceſſe eſt, vt terræ frigus. </s>
              <s>Itaque cùm frigus & ariditas materiam conſequantur, & hæc
                <lb/>
              terram efficiant. </s>
              <s>Ergo terra eſt ipſamet materia. </s>
              <s>Prætereà ſi vnum ex his materiæ proprium
                <lb/>
              conſtituitur, quo pacto dicitur materia eſſe vtraque poteſtate? </s>
              <s>Tum etiam quemadmodum
                <lb/>
              corrupto iſto quod materiæ proprium eſt, materia conſeruabitur. </s>
              <s>Vltimò, ſi pugna inter mate­
                <lb/>
              riam & formam eſt cauſſa reſiſtentiæ & ſucceſsionis, cur etiam in mutationibus quæ perficiunt,
                <lb/>
              cum priuatio propria fit materiæ, habitus autem formæ, vt tenebrę & lumen; ibi quoque reſi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1335"/>
                <lb/>
              ſtentia non erit, neque tempus? </s>
              <s>hoc autem eò pertinet, vt intelligamus, ſi priuatiuè opponuntur
                <lb/>
              formæ naturales, cur materiæ puncto temporis non adueniant, ſed tempore producantur, ſi illa
                <lb/>
              placent quę ſuprà de ſubſtantiarum ſucceſsione diſputauimus. </s>
              <s>Hæc ſi cum ſuperiore quęſtione
                <lb/>
              conſentire debeant, poſtulant, vt actum diſtinguamus & latius patere doceamus, quàm vulgò
                <lb/>
              cenſeatur. </s>
              <s>Nanque actus eius eſſe dicitur, quod per ſe conſiſtere poteſt; neque ita, quia ſit quic­
                <lb/>
              quam alterius, in quo differt à poteſtate & priuatione: quandò id quod hæ ſunt, ſemper actum
                <lb/>
              reſpiciunt. </s>
              <s>aut, ſi fortè actus ille reſpicit aliud, hoc contingit ſecundum formam, vt cùm dicitur
                <lb/>
              album nigro eſſe contrarium, vt ſi dicatur actus alicuius poteſtatis. </s>
              <s>Funditur item actus ad pri­
                <lb/>
              uationem, vt ſi prædicetur actus de tenebris: ſignificat
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              præſentiam rei cuiuſpiam, quæcunque
                <lb/>
              illa ſit, ita vt dici verè poſsit. </s>
              <s>hoc eſſe nunc, ſiue ens, ſeu non ens, qui ſanè actus nihil addit ſubie­
                <lb/>
              cto, niſi id ſolùm quod notat vnà. </s>
              <s>quamobrem per ſe & formaliter nihil eſt, ſed explicatur vt ab­
                <lb/>
              ſentiæ formæ tantummodò. </s>
              <s>Vt igitur priuatio eſt actus ex actu & eſſe: ſic quoque ex priuatio­
                <lb/>
              ne erit eſſe & priuatio forma in iis quorum eſſe certa priuatione terminatur, cuiuſmodi nunc
                <lb/>
              ponitur terra. </s>
              <s>Quòd ſi actum quempiam priuationi ſubiici velis, vt nos anteà decreuimus, cuius
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1336"/>
                <lb/>
              ſtatus certa perfectioris formæ ſignificatione notetur, accipe
                <expan abbr="cõmunem">communem</expan>
              illam corporis formam,
                <lb/>
              cùm terminos ex toto conſecuta ſit, aut mox
                <expan abbr="cõſecutura">conſecutura</expan>
              , in quo corporis natura conſiſtit. </s>
              <s>Neque
                <lb/>
              te deterreat, quominus ita decernas, quia tantum abſit, vt corpus ſit natura prius quam elemen­
                <lb/>
              tum, & calor & frigus, vt ſit
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              natura poſterius, quòd omne eſſe ſit à primo, & eſſe eorum quæ
                <lb/>
              intra ambitum cęli continentur, ſit à cęlo per calorem & frigus, itaque & hæc priora natura:
                <lb/>
              quandoquidem multa ſunt quæ ſcrupulum hunc ex animo tibi euellere queant. </s>
              <s>Primùm, quia
                <lb/>
              calor & frigus nonmodò vim habent conſtituendi, ſed etiam ſunt inſtrumenta cęli quibus alias
                <lb/>
              virtutes elargitur. </s>
              <s>Deinde, etiam ſi ſint inſtrumenta, non ſunt vniuerſalia
                <expan abbr="medioq́">medioque</expan>
              . </s>
              <s>vacantia,
                <lb/>
              ſed adhuc pendent ab aliis principiis longè prioribus &
                <expan abbr="cõmunioribus">communioribus</expan>
              quę ſunt lumen & motus,
                <lb/>
              quorum beneficio vis diuina per vniuerſum diffunditur, cuius inopia pro ſuo cuiuſque captu nil
                <lb/>
              patitur laborare natura illi bonitatem
                <expan abbr="eſſentiamq́">eſſentiamque</expan>
              . </s>
              <s>contribuens. </s>
              <s>In his igitur nil prohibet eſſe
                <lb/>
              alias vires, omni caloris frigoriſúe opera circunſcripta, vt puta rationem corporis, lucidi pelluci­
                <lb/>
              di, quandò priuſquam ſit calor ex lumine & motu neceſſe ſit præſtò eſſe quod moueatur & acci­
                <lb/>
              piat lumen. </s>
              <s>Tertiò, quia tametſi calor
                <expan abbr="frigusq́">frigusque</expan>
              . </s>
              <s>conſtituunt, non id ſimpliciter faciunt, ſed præ­
                <lb/>
              finitos terminos requirunt, quid igitur vetat, quo minus, antequàm ad eos gradus deducta ſint, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>
Impressum