Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009252
">
<
pb
pagenum
="
555
"
xlink:href
="
016/01/204.jpg
"/>
Pumiliones facere non ſecus, ac meliteos
<
lb
/>
canes licet: naſcuntur enim ex paruo patre
<
lb
/>
ac matre, faſciis arctè colligantur, non affa
<
lb
/>
tim nutriuntur, ſed tenuiter. </
s
>
<
s
id
="
s.009253
">Atque vtinam
<
lb
/>
tam vtilis eſſet hæc inuentio, quàm facilis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009254
">Eadem ratione magni è magnis parentibus
<
lb
/>
procreantur, exercentur, nutriuntur, affa
<
lb
/>
tim, faſciis non conſtringantur. </
s
>
<
s
id
="
s.009255
">Sed fal
<
lb
/>
lax in magnitudine, non in paruitate, ro
<
lb
/>
bore, naturâque. </
s
>
<
s
id
="
s.009256
">Nam ex vrinatoribus vri
<
lb
/>
natores ſpontè naſcuntur, inde ars & pa
<
lb
/>
tientia naturam adiuuat: licétque in his
<
lb
/>
omnibus ſemper augendo procedere, do
<
lb
/>
nec humana natura patiatur, inde fit re
<
lb
/>
ditus.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1291
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009257
">
<
margin.target
id
="
marg1288
"/>
Formoſiſſi
<
lb
/>
mi.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009258
">Indi ingenio
<
lb
/>
ſiſſimi.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009259
">
<
margin.target
id
="
marg1289
"/>
Roboris ex
<
lb
/>
perimenta
<
lb
/>
maxima.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009260
">
<
margin.target
id
="
marg1290
"/>
Modus pro
<
lb
/>
creandi ho
<
lb
/>
mines ma
<
lb
/>
gnitudine,
<
lb
/>
aut natura
<
lb
/>
mirabiles.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009261
">
<
margin.target
id
="
marg1291
"/>
Senegæ flu
<
lb
/>
minis
<
expan
abbr
="
mirũ
">mirum</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009262
">Quantum verò regio poſſit, Senegæ flu
<
lb
/>
men ( ea prouincia eſt in extrema Africæ
<
lb
/>
parte in occidentali latere
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
oſtendit, vbi qui
<
lb
/>
citra flumen ad Boream habitant, cinerei
<
lb
/>
coloris ſunt, & parui corporis: qui verò
<
lb
/>
vltrà, nigri, procera ſtatura, ac robuſta
<
lb
/>
ſunt: ſiquidem ea parte regio tota viret, alte
<
lb
/>
ra ſqualet.
<
arrow.to.target
n
="
marg1292
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009263
">
<
margin.target
id
="
marg1292
"/>
Spurij cur
<
lb
/>
malorum
<
lb
/>
morum tres
<
lb
/>
cauſa.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009264
">Iam verò vt de inſtitutione loquar, illud
<
lb
/>
videndum cur ſpurij plerunque ſint malo
<
lb
/>
rum morum, & rarò fructum bonum ferant:
<
lb
/>
à vilibus enim & ſine moribus mulieribus,
<
lb
/>
vtpote ancillis, primò generantur. </
s
>
<
s
id
="
s.009265
">Tum
<
lb
/>
verò alij à meretricibus impudicis, menda
<
lb
/>
cibus, guloſis, peruicacibus, cúmque ſe
<
lb
/>
quantur matrem, tales & ipſi fiunt. </
s
>
<
s
id
="
s.009266
">Inde ne
<
lb
/>
gligitur illorum inſtitutio. </
s
>
<
s
id
="
s.009267
">Pater quoque
<
lb
/>
plerunque cùm generat, flagitioſo & im
<
lb
/>
modico amore detinetur. </
s
>
<
s
id
="
s.009268
">Plus poteſt igitur
<
lb
/>
matris natura, inde educatio, tertiò patris
<
arrow.to.target
n
="
marg1293
"/>
<
lb
/>
affectus. </
s
>
<
s
id
="
s.009269
">Vt igitur ſpurij ingenui pudoris
<
lb
/>
habeantur, non ancillam, aut meretricem,
<
lb
/>
ſed virginem, pauperem, ſed nobilem elige,
<
lb
/>
quam bonis moribus, & moderatè inſtitues:
<
lb
/>
ab hac filios ſi ſuſceperis, & liberaliter edu
<
lb
/>
caueris, ſimiles legitimis erunt. </
s
>
<
s
id
="
s.009270
">Nutricem
<
lb
/>
igitur neque luſcam, neque ebriam, neque
<
lb
/>
ægram, neque prauorum morum elige: luſ
<
lb
/>
ca luſcum efficiet infantem, non lacte, ſed
<
lb
/>
intuitus conſuetudine: ebria conuulſioni il
<
lb
/>
lum præparat debilitátque, & ebrium, ac
<
lb
/>
intemperantem faciet: ægra ægrum, inſana
<
lb
/>
inſanum. </
s
>
<
s
id
="
s.009271
">Plurimùm poteſt nutrix ad mores,
<
lb
/>
& corpus formandum, adeò vt quæ nigris
<
lb
/>
eſt oculis, oculos infantis denigret, etiamſi
<
lb
/>
alba natura fuerint. </
s
>
<
s
id
="
s.009272
">Sed & qui cum infante
<
lb
/>
verſantur, plurimùm faciunt ad morum in
<
lb
/>
ſtitutionem, & ad oculorum ſitum. </
s
>
<
s
id
="
s.009273
">Ne igi
<
lb
/>
tur ſtrabum ſeruum, aut ancillam ei iunxe
<
lb
/>
ris: quales igitur oculos pueri habere ve
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1294
"/>
<
lb
/>
lis, talem elige nutricem. </
s
>
<
s
id
="
s.009274
">Infante nutrito
<
lb
/>
hæc quatuor, quæ nulla penitus impenſa
<
lb
/>
parantur, atque ob id etiam cuilibet pau
<
lb
/>
peri communia ſunt, habere curabis illum:
<
lb
/>
Pulchrum nomen, venuſtos mores, corpo
<
lb
/>
ris agilitatem, & vt ſit ambidexter, quod
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1295
"/>
<
lb
/>
etiam Platonis præceptum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009275
">Sunt & alia
<
lb
/>
vtiliora & modico indigentia diſpendio,
<
lb
/>
ſed tamen non adeò facilia pauperimis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009276
">Sunt autem & ipſa quatuor, ars nobilis,
<
lb
/>
habitare in vrbe, ſcire ſcribere, ac compu
<
lb
/>
tare. </
s
>
<
s
id
="
s.009277
">Super omnia, ne fur ſit cauere debes,
<
lb
/>
hoc autem hac arte paratur: mitte in loca
<
lb
/>
diuerſa antequam emendi officio illum ad
<
lb
/>
dicas, obſerua illum peccantem, atque ver
<
lb
/>
bera indicta cauſa: cùm enim illud ſecum
<
lb
/>
cogitat, te ſcire quòd ſcire non putarat, ni
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1296
"/>
<
lb
/>
hil latere te exiſtimabit, atque eo modo
<
lb
/>
cauebit ne decipiat: emito etiam neceſſaria,
<
lb
/>
vt non ſit illi opus habere pecunias: dico
<
lb
/>
autem neceſſaria, omnia quæ illi velis in
<
lb
/>
dulgere. </
s
>
<
s
id
="
s.009278
">Hoc modo per artis exercitationem,
<
lb
/>
deduces ad iuuentutem: tunc homo perfe
<
lb
/>
cta ætate, ſenſúque, ac corpore, ſuis relin
<
lb
/>
quendus eſt moribus. </
s
>
<
s
id
="
s.009279
">Quòd ſi diſpenſatorem
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1297
"/>
<
lb
/>
fraudis coarguere propoſitum ſit, vbi deci
<
lb
/>
piat te: accepta in ſcriptis ratione finge il
<
lb
/>
licò amiſiſſe, aliam repoſce, confer inuicem:
<
lb
/>
& vbi non conuenerint, fraudem ſubeſſe in
<
lb
/>
telliges. </
s
>
<
s
id
="
s.009280
">Caue tamen, ne tantum temporis
<
lb
/>
interponas, quòd ille meritò oblitum ſe poſ
<
lb
/>
ſit excuſare. </
s
>
<
s
id
="
s.009281
">Cùm quidam coarguerent de
<
lb
/>
falſa donatione hominis, qui iam diem ob
<
lb
/>
iiſſet, inuentis libellis expenſarum defun
<
lb
/>
cti viri, qui eum alia in ciuitate fuiſſe decla
<
lb
/>
rabant, cauſa fuerunt ſuperiores. </
s
>
<
s
id
="
s.009282
">Alij ho
<
lb
/>
minem ſupponunt, qui ex condicto ven
<
lb
/>
dit, inde in rationibus pretium requirunt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009283
">Exigua hæc eſſe videntur & pertrita, ſed non
<
lb
/>
tam exigua, quin ad compendium rei fami
<
lb
/>
liaris aliis nobilioribus ſubtilitatibus multò
<
lb
/>
præferenda non ſint: nam horum aut con
<
lb
/>
temptu, aut ignoratione etiam opulentiſſi
<
lb
/>
morum virorum res euerſa eſt: nec tam per
<
lb
/>
trita, vt non longè plures hæc ignorent,
<
lb
/>
quàm qui ſe ſcire perſuadeant. </
s
>
<
s
id
="
s.009284
">Sunt enim
<
lb
/>
genera horum plurima, ſed de Technis,
<
lb
/>
peculiarem librum, nec exiguum ſcripſi
<
lb
/>
mus. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009285
">
<
margin.target
id
="
marg1293
"/>
Modus pro
<
lb
/>
creandi ſpu
<
lb
/>
rios ingenuo
<
lb
/>
rum morum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009286
">Nutricum vi
<
lb
/>
tia, quæ ma
<
lb
/>
xime pueris
<
lb
/>
nocent.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.009287
">Nutrix ocu
<
lb
/>
lis nigris, ni
<
lb
/>
gros efficit
<
lb
/>
infantis ocu
<
lb
/>
los.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009288
">
<
margin.target
id
="
marg1294
"/>
Quatuor
<
lb
/>
vtilia puero
<
lb
/>
quæ nulla
<
lb
/>
parantur im
<
lb
/>
penſa</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009289
">
<
margin.target
id
="
marg1295
"/>
Quatuor
<
lb
/>
alia puero
<
lb
/>
valde vtilia,
<
lb
/>
ſed non adeò
<
lb
/>
communia.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009290
">
<
margin.target
id
="
marg1296
"/>
Quomodo
<
lb
/>
prohibere
<
lb
/>
poſſimus, ne
<
lb
/>
puer furetur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009291
">
<
margin.target
id
="
marg1297
"/>
Diſpenſato
<
lb
/>
rem fraudu
<
lb
/>
lentum quo
<
lb
/>
modo depre
<
lb
/>
hendes.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009292
">Corporis perfecti forma humani hæc eſt:
<
lb
/>
totius longitudinis a capillorum ortu ad
<
lb
/>
pollicis digiti pedis extremum, facies pars
<
lb
/>
decima eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.009293
">Hanc per tria æqualia diuidit
<
lb
/>
ſpatium, quod eſt à naſi ſummo ad capillo
<
lb
/>
rum originem, & ab illius imo ad men
<
lb
/>
tum, vt naſus, ſit totius facies pars tertia,
<
lb
/>
& corporis totius longitudinis trigeſima:
<
lb
/>
oris diductio, ſeu longitudo ipſa, æqualis
<
lb
/>
eſt oculorum longitudini, quæ ab angulo
<
lb
/>
hircqui ad lachrymalem extenditur. </
s
>
<
s
id
="
s.009294
">Sed
<
lb
/>
hoc ſpatium æquale eſt interſtitio oculo
<
lb
/>
rum, vt trifariàm diuiſum ſit, quod eſt
<
lb
/>
ab hircquo ad hircquum, ſcilicet duobus
<
lb
/>
oculis, & medio ſpatio intercepto. </
s
>
<
s
id
="
s.009295
">Hoc to
<
lb
/>
tum duplum eſt naſi longitudini, vt ſit ocu
<
lb
/>
li longitudo, vel oris diductio dupla nonæ
<
lb
/>
parti longitudinis faciei: ob id etiam oculi
<
lb
/>
longitudini & oris diductioni, naſi longi
<
lb
/>
tudo ſeſquialtera eſt, quæ cùm ſit tripla ſpa
<
lb
/>
tio, quòd eſt ab imo naſi ad os, erit hoc
<
lb
/>
ſpatium dimidium diductionis oris, vel lon
<
lb
/>
gitudinis oculi. </
s
>
<
s
id
="
s.009296
">Oris ambitus duplus naſi
<
lb
/>
longitudini, & triplus diductioni. </
s
>
<
s
id
="
s.009297
">Totus
<
lb
/>
igitur faciei longitudo ſeſquialtera eſt oris
<
lb
/>
ambitu, ſeu ſpatio inter hircquos oculorum
<
lb
/>
contento: nam hoc ſpatium æquale eſt,
<
lb
/>
cum oris ambitu. </
s
>
<
s
id
="
s.009298
">Naſi ambitus in imo quan
<
lb
/>
ta eius longitudo, longitudo verò naſi æqua
<
lb
/>
lis auris longitudini, & ambitus auris ip
<
lb
/>
ſum ambitui. </
s
>
<
s
id
="
s.009299
">Naris foramen pars eſt quar
<
lb
/>
ta longitudinis oculi. </
s
>
<
s
id
="
s.009300
">Sic igitur diſponan
<
lb
/>
tur:
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1298
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.009301
">
<
margin.target
id
="
marg1298
"/>
Humani cor
<
lb
/>
poris par
<
lb
/>
tium propor
<
lb
/>
tio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009302
">Facies par. </
s
>
<
s
id
="
s.009303
">18 </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009304
">Ab hircquo ad hircquum par. </
s
>
<
s
id
="
s.009305
">12 </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.009306
">Naſi longitudo par. </
s
>
<
s
id
="
s.009307
">6 </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>