Muſculi etiam temporum faciei longitu
dini proportione reſpondent: & naſo aures,
vt obſeruauimus. Ambitus quoque calcis
quà pes flectitur, æqualis eſt circuitui ſuræ:
vnde ocreis menſura. Itámque à manus no
do ad ſummum digiti medij pars decima to
tius longitudinis, à naſi imo ad verticem,
vel à vertice ad imas ceruicis partes duplum
eius ſpatij quod eſt ab hircquo ab hirc
quum. Nam à capillorum radice ad verti
cem, quantum à mento ad ſummum naſi.
A furcula pectoris ſuperiore ad radices ca
pillorum, finémque frontis, quantum eſt
cubitus, ſeu latitudo pectoris, id eſt, totius
corporis longitudinis pars ſexta Pedis ve
rò longitudo pars noua totius corporis. Rur
ſus à furcula ſuperiore ad verticem, partes
quadraginta duæ. Sicque apud Vitruuium
litera debet emendari, cùm conſtare non
poſſit ratio, vt differentia octauæ, & decimæ
partis addita ſextæ, impleat partem quar
tam totius. Expanſis autem manibus altitudo
totius corporis ad vnguem impletur: & ſi
pedes, ac manus diducas, vmbilicus me
dius fiet, vt ex priore figura quadratum,
ex poſteriore circulus, ambæ in ſuo gene
re figurarum perfectiſſimæ, altera rectili
nearum, reliqua obliquarum conſurgant.
Tam exacta diligentia in menſuris na
tura vtitur, ſed nec minus in temperatu
ra, ac miſtione: quamobrem nunc de ea di
cere iam tempus eſt, initio à generatione
ipſa ſumpto.
dini proportione reſpondent: & naſo aures,
vt obſeruauimus. Ambitus quoque calcis
quà pes flectitur, æqualis eſt circuitui ſuræ:
vnde ocreis menſura. Itámque à manus no
do ad ſummum digiti medij pars decima to
tius longitudinis, à naſi imo ad verticem,
vel à vertice ad imas ceruicis partes duplum
eius ſpatij quod eſt ab hircquo ab hirc
quum. Nam à capillorum radice ad verti
cem, quantum à mento ad ſummum naſi.
A furcula pectoris ſuperiore ad radices ca
pillorum, finémque frontis, quantum eſt
cubitus, ſeu latitudo pectoris, id eſt, totius
corporis longitudinis pars ſexta Pedis ve
rò longitudo pars noua totius corporis. Rur
ſus à furcula ſuperiore ad verticem, partes
quadraginta duæ. Sicque apud Vitruuium
litera debet emendari, cùm conſtare non
poſſit ratio, vt differentia octauæ, & decimæ
partis addita ſextæ, impleat partem quar
tam totius. Expanſis autem manibus altitudo
totius corporis ad vnguem impletur: & ſi
pedes, ac manus diducas, vmbilicus me
dius fiet, vt ex priore figura quadratum,
ex poſteriore circulus, ambæ in ſuo gene
re figurarum perfectiſſimæ, altera rectili
nearum, reliqua obliquarum conſurgant.
Tam exacta diligentia in menſuris na
tura vtitur, ſed nec minus in temperatu
ra, ac miſtione: quamobrem nunc de ea di
cere iam tempus eſt, initio à generatione
ipſa ſumpto.
83[Figure 83]
LIBER DVODECIMVS,
CVM ſemen paternum materno
dominatur, filij animo ſimiles ſunt
patri: ſi contrà, matri. Si autem
paternum ſemen ſanguini men
ſtruo imperet, corpori ſimiles patri efficiun
tur: ſi vincatur, matri propter hæc animo
quidem filij patribus ſimiles ſunt, corpore
autem matribus. Sanguis enim menſtruus
potentior eſt, ob multitudinem paterno ſemi
ne plerunque, velut & illud materno, quod
minus eſt ac tenuius. Eadem ratione in tene
ra ætate matri, cum adoleſcunt, patribus ſi
miles magis efficiuntur. Etenim à calidita
te mares procedunt, à frigore fœmellæ: quo
niam quod perfectum eſt, potentius multi
tudine, aut loci caliditate ſuperat quod eſt
imperfectum. Inde nata ratio maſculos fi
lios procreandi triplex. Prima, vt homo
exerceatur, ſolidioréque vtatur cibo, & rariùs
concumbat: nam ſic ſemen calidius euadit.
Secunda, vt mater ſuper latus decumbat
dextrum, & à concubitu illicò ſuper illud
quieſcat. Dixit enim Hippocrates, maſ
culi in dextris, fœminæ in ſiniſtris gene
rantur. Facit & ad hoc herba mercurialis
dicta maſcula, quæ duos quaſi coleos ha
bet pro ſeminibus: nam fœmina racemos,
auctore Dioſcoride, à quo sumpſit Plinius. Has
ambas in noſtro horto cum Thoma Iſeo Me
dico dum hæc ſcriberem conſiderabam. Ex
ſecunda obſeruatione multi noſtro conſilio
potiti ſunt voto: tertiam hanc nondum experiri
contigit. Oportet autem, vt aiunt, nuper purga
tis ex irino ſupponere, & in cibis propinare:
& vbi conceperit, maſculæ folia edenda dare.
Homini verè cùm pauciſſimis animalibus
proprium eſt, toto anno poſſe concumbere:
atque etiam gignere. Et quæ vtero gerunt,
quia os ceruicis vteri ſemper patet, concum
bere poſſunt, & ſi os vteri aperiatur, ſuper
fœtare eas contingit. Ab vnico etiam partu
in perpetuum lactare poteſt. Noui mulie
rem quæ ex eodem partu, tres lactauit fra
tres annorum ſex ſpatio. Deterius tamen
lac, quo à partu longius abeſt: nam geſtatio
ne vteri & puerperio ſanguis purgatur. Re
purgatis etiam vaſis, in quibus lac genera
tur, ex noua lactis generatione ipſum ſyn
cerius reddit. Ex vnoquoque enim humo
re qui natura, aut arte ſit, quippiam fecu
lentum relinquitur in vaſis, quod dum ge
neratio illius manet, elui nequit. Gemelli
dominatur, filij animo ſimiles ſunt
patri: ſi contrà, matri. Si autem
paternum ſemen ſanguini men
ſtruo imperet, corpori ſimiles patri efficiun
tur: ſi vincatur, matri propter hæc animo
quidem filij patribus ſimiles ſunt, corpore
autem matribus. Sanguis enim menſtruus
potentior eſt, ob multitudinem paterno ſemi
ne plerunque, velut & illud materno, quod
minus eſt ac tenuius. Eadem ratione in tene
ra ætate matri, cum adoleſcunt, patribus ſi
miles magis efficiuntur. Etenim à calidita
te mares procedunt, à frigore fœmellæ: quo
niam quod perfectum eſt, potentius multi
tudine, aut loci caliditate ſuperat quod eſt
imperfectum. Inde nata ratio maſculos fi
lios procreandi triplex. Prima, vt homo
exerceatur, ſolidioréque vtatur cibo, & rariùs
concumbat: nam ſic ſemen calidius euadit.
Secunda, vt mater ſuper latus decumbat
dextrum, & à concubitu illicò ſuper illud
quieſcat. Dixit enim Hippocrates, maſ
culi in dextris, fœminæ in ſiniſtris gene
rantur. Facit & ad hoc herba mercurialis
dicta maſcula, quæ duos quaſi coleos ha
bet pro ſeminibus: nam fœmina racemos,
auctore Dioſcoride, à quo sumpſit Plinius. Has
ambas in noſtro horto cum Thoma Iſeo Me
dico dum hæc ſcriberem conſiderabam. Ex
ſecunda obſeruatione multi noſtro conſilio
potiti ſunt voto: tertiam hanc nondum experiri
contigit. Oportet autem, vt aiunt, nuper purga
tis ex irino ſupponere, & in cibis propinare:
& vbi conceperit, maſculæ folia edenda dare.
Homini verè cùm pauciſſimis animalibus
proprium eſt, toto anno poſſe concumbere:
atque etiam gignere. Et quæ vtero gerunt,
quia os ceruicis vteri ſemper patet, concum
bere poſſunt, & ſi os vteri aperiatur, ſuper
fœtare eas contingit. Ab vnico etiam partu
in perpetuum lactare poteſt. Noui mulie
rem quæ ex eodem partu, tres lactauit fra
tres annorum ſex ſpatio. Deterius tamen
lac, quo à partu longius abeſt: nam geſtatio
ne vteri & puerperio ſanguis purgatur. Re
purgatis etiam vaſis, in quibus lac genera
tur, ex noua lactis generatione ipſum ſyn
cerius reddit. Ex vnoquoque enim humo
re qui natura, aut arte ſit, quippiam fecu
lentum relinquitur in vaſis, quod dum ge
neratio illius manet, elui nequit. Gemelli