Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
61
61
62
62
63
63
64
64
65
65
66
66
67
67
68
68
69
69
70
70
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.009373">
                <pb pagenum="557" xlink:href="016/01/206.jpg"/>
              etiam ſimul generantur, & eadem die oriun­
                <lb/>
              tur, teſte Hippocrate. </s>
              <s id="s.009374">Itaque partis ad par­
                <lb/>
              tem in motu Solis ratio conſtat in vteri ge­
                <lb/>
              ſtatione, cùm dierum numerus idem ſit, ne­
                <lb/>
              que enim alio diei menſura definiri poteſt,
                <lb/>
              quàm motu Solis in eadem parte: vel quia
                <lb/>
              natura humana, non vltra diem ferre poteſt
                <lb/>
              irritata priore partu. </s>
              <s id="s.009375">Immenſum me æquor
                <lb/>
              ingredi iam ſentio, de abditis naturæ hu­
                <lb/>
              manæ differentiis dicturus, maſculorum ac
                <lb/>
              fœminarum, ſenum ac iuuenum, tum gen­
                <lb/>
              tium, atque partium. </s>
              <s id="s.009376">Siquidem adeò ex his
                <lb/>
              quædam diſtare videntur, vt non vnius ge­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1303"/>
                <lb/>
              neris eſſe credantur. </s>
              <s id="s.009377">Numidarum enim ple­
                <lb/>
              rique nunquam manus, aut faciem lauarunt,
                <lb/>
              à potúque abſtinent aquæ: gladium non
                <lb/>
              habent, ſed contenti ſunt camelarum lacte,
                <lb/>
              & iure carnium, adeò ſordido conuictu,
                <lb/>
              vt nihil à belluis diſtare credas. </s>
              <s id="s.009378">Quid rudes
                <lb/>
              hos & agreſtes, cùm lautiſſimis Cambaiæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1304"/>
                <lb/>
              populis, ac ingeniſiſſimis conferes? </s>
              <s id="s.009379">Senes
                <lb/>
              his delectantur, quæ paria ſunt ipſis cum
                <lb/>
              iuuenibus, vt ludo aleæ: non enim vinci
                <lb/>
              ſtudio iuuenum æquo animo patiuntur: ob
                <lb/>
              id ſenes mentis exercitationem magis
                <lb/>
              amant, iuuenes corporis, in cæteris ſtu­
                <lb/>
              dia ex toto diuerſa, imò contraria. </s>
              <s id="s.009380">Senes,
                <lb/>
              auari, mœſti, ac timidi ſunt: iuuenes verò
                <lb/>
              prodigi, alacres, & audaces. </s>
              <s id="s.009381">Videntur igi­
                <lb/>
              tur ſtudia ætatum diuerſarum non minus
                <lb/>
              eſſe inuicem contraria, quàm animalium di­
                <lb/>
              uerſæ ſpeciei. </s>
              <s id="s.009382">Equidem humana natura, vt
                <lb/>
              & aliàs dictum eſt, vniuerſam rerum om­
                <lb/>
              nium molem videtur amplecti: & in illius
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1305"/>
                <lb/>
              ſtructura multa, ac magna latent. </s>
              <s id="s.009383">Nam ſan­
                <lb/>
              guis menſtruus ex quo coagmentatur, vim
                <lb/>
              magnam habet. </s>
              <s id="s.009384">Siquidem mulier dum eo
                <lb/>
              laborat, ſpecula chalybea ſpiritu inficit ru­
                <lb/>
              bigine, & ſata per quæ vadit, lædit. </s>
              <s id="s.009385">Sed &
                <lb/>
              balneum primogeniti filij, vbi illius ſangui­
                <lb/>
              nis ſunt reliquiæ, vt experimento vidi, le­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1306"/>
                <lb/>
              proſos mundat. </s>
              <s id="s.009386">Cauſa à ſympathia, mea
                <lb/>
              ſententia quærenda eſt. </s>
              <s id="s.009387">Corruptior enim
                <lb/>
              ſanguis per arterias, & venas ingreſſus,
                <lb/>
              corruptum attrahit. </s>
              <s id="s.009388">Eſt autem ſanguis qui à
                <lb/>
              partu effunditur, & potentia qualis noſter,
                <lb/>
              & corruptior, & viribus adhuc partus, ac
                <lb/>
              pueri calidior: quocirca vehementer vrget,
                <lb/>
              & purgat, & extinguit, velut radij Solis
                <lb/>
              ignis flammam obruunt, & euaneſcere co­
                <lb/>
              gunt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1307"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009389">
                <margin.target id="marg1301"/>
              Modus pro­
                <lb/>
              creandi filios
                <lb/>
              maſculos.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009390">
                <margin.target id="marg1302"/>
              Lib.4.c.183.
                <lb/>
              Lib.25 c.5.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009391">
                <margin.target id="marg1303"/>
              Numidarum
                <lb/>
              mores agre­
                <lb/>
              fies.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009392">
                <margin.target id="marg1304"/>
              Senes quibus
                <lb/>
              ſtudiis ma­
                <lb/>
              ximè gau­
                <lb/>
              deant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009393">
                <margin.target id="marg1305"/>
              Menſtrui
                <expan abbr="sã-guinis">san­
                  <lb/>
                guinis</expan>
              vires</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009394">
                <margin.target id="marg1306"/>
              Lepræ cura.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009395">
                <margin.target id="marg1307"/>
              Filij omnes
                <lb/>
              patrium, aut
                <lb/>
              auitum ali­
                <lb/>
              quid
                <expan abbr="vnguẽ">vnguem</expan>
                <lb/>
              retinent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009396">Spurij cur ro­
                <lb/>
              buſtiores.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009397">Sed vt ad rem reuertar, oſtendiſſe me ſcio
                <lb/>
              in ſecundo contradicentium medicorum,
                <lb/>
              omnes filios patrium aliquid, aut auitum ad
                <lb/>
              vnguem retinere: dico autem verrucam,
                <lb/>
              vel cicatricem, vel effigiem, vel mores,
                <lb/>
              aut manuum lineas. </s>
              <s id="s.009398">Itaque ſi bene miſ­
                <lb/>
              ceantur hæc ſemina, & ad minimas partes
                <lb/>
              iungantur, robuſti fœtus euadunt. </s>
              <s id="s.009399">Quam­
                <lb/>
              obrem ſpurij robuſtiores ſunt, quoniam ob
                <lb/>
              amoris vehementiam ſemina multum miſ­
                <lb/>
              centur. </s>
              <s id="s.009400">Simili ratione & qui paucos gene­
                <lb/>
              rant, non enim conueniunt ſemina, in­
                <lb/>
              columiores, & validiores gignunt: quia
                <lb/>
              quæ non conueniebant, cum miſta ſunt, cau­
                <arrow.to.target n="marg1308"/>
                <lb/>
              ſam validam miſtionis ſortita ſunt. </s>
              <s id="s.009401">Eadem
                <lb/>
              ratione muli longæui magis ſunt equis, &
                <lb/>
              aſinis, à quibus procreantur: nec quia à
                <lb/>
              coïtu abſtineant, nam & qui ex eis coëunt,
                <lb/>
              diu viuunt, & qui à coïtu abſtinent, equi
                <lb/>
              parum: relinquitur igitur quòd hoc ob va­
                <lb/>
              lidam miſtionem contingat: nam vbi vali­
                <lb/>
              da miſtio, ibi tenuitas ſubſtantiæ: & vbi te­
                <lb/>
              nuis ſubſtantia, ibi & ſolida. </s>
              <s id="s.009402">Cùm enim
                <lb/>
              diſſident, quæ miſceri debent, vt attenuen­
                <lb/>
              tur plurimo indigent motu, vnde tenuia &
                <lb/>
              ſolida euadunt. </s>
              <s id="s.009403">Hinc fit, vt duo homines
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1309"/>
                <lb/>
              eadem temperie præditi, diuerſa ſpatia vitæ
                <lb/>
              attingant, eodem quamvis vtantur regimi­
                <lb/>
              ne, alter enim in iuuentute, alter valde ſenex
                <lb/>
              obibit. </s>
              <s id="s.009404">Nam longiſſimæ vitæ erit, ſi denſa
                <lb/>
              & ſubtili ſubſtantia conſtet: breuis, ſi ſubti­
                <lb/>
              li & rara: mediocris, ſi craſſa & rara: nam
                <lb/>
              denſa ( vt dixi
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              & craſſa conſtare non po­
                <lb/>
              teſt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009405">
                <margin.target id="marg1308"/>
              Muli cur
                <lb/>
              longæui.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009406">
                <margin.target id="marg1309"/>
              Cur duo ho­
                <lb/>
              mines eadem
                <lb/>
              temperie, &
                <lb/>
              victu eodem
                <lb/>
              vtentes, di­
                <lb/>
              uerſa vitæ
                <lb/>
              ſpatia ſor­
                <lb/>
              tiantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009407">Sunt qui ex dentium forma, vitæ tempo­
                <lb/>
              ra coniectantur. </s>
              <s id="s.009408">Sed tamen Auguſtus, qui
                <lb/>
              annis 76. vixit, dentes habuit raros, paruos
                <lb/>
              & ſcabros, vt oculos ſplendidos, ac vibran­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1310"/>
                <lb/>
              tes, quales & Alexandro Magno fuêre, vt
                <lb/>
              refert Adamantius Sophiſta. </s>
              <s id="s.009409">Facit & ad vi­
                <lb/>
              tæ longitudinem, atque robur, Veneris
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1311"/>
                <lb/>
              paruus vſus: namque plurimùm in ea effun­
                <lb/>
              ditur ex arteriali illo ſanguine, atque puriſ­
                <lb/>
              ſimo ſpiritu, quòd his indigeat generatio,
                <lb/>
              propter quam Venus ipſa conſtituta eſt:
                <lb/>
              colliquat etiam corpora, & cerebrum offen­
                <lb/>
              dit, ac neruos, tremulóſque efficit, ſe­
                <lb/>
              nium accelerat & canos oculóſque præcipuè
                <lb/>
              debilitat. </s>
              <s id="s.009410">Sed quoniam de ſanguine arteria­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1312"/>
                <lb/>
              li mentio facta eſt, non ignorare decet du­
                <lb/>
              plices in nobis eſſe venas: alias quidem te­
                <lb/>
              nues, & immobiles in ipſa ſuperficie corpo­
                <lb/>
              ris, in quibus ſanguis tepidus ac ruber: alias
                <lb/>
              verò ſub his craſſas, & pulſantes, in qui­
                <lb/>
              bus ſanguis flauus, ac calidiſſimus contine­
                <lb/>
              tur, qui à corde prouenit, vt primi origo
                <lb/>
              eſt iecur. </s>
              <s id="s.009411">Pulſant venæ hæ craſſiores vnà
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1313"/>
                <lb/>
              cum corde & æquis temporibus: hôcque
                <lb/>
              motu calor ipſe naturalis conſeruatur, &
                <lb/>
              quicquid fuliginoſum collectum fuerit eii­
                <lb/>
              citur. </s>
              <s id="s.009412">Dum enim dilatantur, refrigeran­
                <lb/>
              tur: dum conſtringuntur, fuligo eiicitur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009413">Accendi verò ex motu ipſo calorem, indi­
                <lb/>
              cat pulſus vehemens & reſpirandi deſide­
                <lb/>
              rium, & incendium corporis, & ſudor ma­
                <lb/>
              nans poſt curſum. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009414">
                <margin.target id="marg1310"/>
              Auguſti for­
                <lb/>
              ma.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009415">
                <margin.target id="marg1311"/>
              Veneris dam-
                <lb/>
              na.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009416">
                <margin.target id="marg1312"/>
              Duo genera
                <lb/>
              in nobis ve­
                <lb/>
              narum &
                <lb/>
              ſanguinis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009417">
                <margin.target id="marg1313"/>
              Pulſus &
                <lb/>
              motus cordis
                <lb/>
              vtilitas.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009418">Cur curren­
                <lb/>
              tibus vena­
                <lb/>
              rum pulſus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009419">Sed vt ad reſpirationis commoda reuer­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1314"/>
                <lb/>
              tar: reſpirant animalia omnia manifeſtè, vel
                <lb/>
              occultè. </s>
              <s id="s.009420">In aëre quidem volucres, ſerpen­
                <lb/>
              tes, & quadrupeda: in aqua autem piſces
                <lb/>
              branchiis calorem ſuum moderantur. </s>
              <s id="s.009421">Indi­
                <lb/>
              cio eſt, quòd ad aërem tranſlata ſuffocan­
                <lb/>
              tur, vt animalia quadrupeda viciſſim in
                <lb/>
              aquis. </s>
              <s id="s.009422">Cancri autem & aqua, & aëre ad
                <lb/>
              reſpirationem vtuntur, & modicè vtroque.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009423">Manifeſtè reſpirant muſcæ, culices, ac
                <lb/>
              bombyces. </s>
              <s id="s.009424">Tardigrada vix videas reſpirare,
                <lb/>
              cancrum, teſtudinem, limacem, ſcara­
                <lb/>
              beum, chamæleonta, ſalama ndram: cauſa eſt
                <lb/>
              in his, quod vbi motus frequens, ibi reſpira­
                <lb/>
              tio frequens eſt neceſſaria, tum magna: vbi
                <lb/>
              paruus, nec celer, nec magna. </s>
              <s id="s.009425">Ob id animalia
                <lb/>
              magna, quæ parùm & tardè reſpirant, breuis
                <lb/>
              vitæ ſunt, vt boues: parua enim reſpiratio,
                <lb/>
              parui coloris eſt indicium, qui magnam
                <lb/>
              molem diu regere nequit. </s>
              <s id="s.009426">Signum tamen
                <lb/>
              maximum vitæ longæuæ eſt, multùm ac tar­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1315"/>
                <lb/>
              dè creſcere. </s>
              <s id="s.009427">Huic proximum, parùm & tar­
                <lb/>
              dè. </s>
              <s id="s.009428">Sed ſi multùm & celeriter, hoc breuis </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>