Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="188"/>
              poſtremò non item; ac ſi velim imitari Ariſtotelem, generatationem formæ tribuam
                <foreign lang="grc">διαὑτὸ</foreign>
              .i. </s>
              <s>pro­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1357"/>
                <lb/>
              pter ſe (hoc verò opponitur ei, quod eſt alterius gratia) compoſitum verò
                <foreign lang="grc">καθ' αὑτὸ</foreign>
              .i. </s>
              <s>per ſe (op­
                <lb/>
              ponitur autem ei, quod eſt
                <foreign lang="grc">κατ' ἄνο</foreign>
              ) quia forma ſit ipſa, cuius gratia reliqua propter formam,
                <lb/>
              aut ex forma: compoſitum habeat in ſe ipſo cauſſas generationis. </s>
              <s>Neque me torquebit quòd
                <lb/>
              in toto exiſtat materia cui per ſe aliquis perfectionis gradus conueniat, quem pendenter partici­
                <lb/>
              pet compoſitum. </s>
              <s>Nam quanuis ipſa ſit aliquid per ſe, & reponatur in numero bonorum & in­
                <lb/>
              telligendorum, vidi etiam
                <expan abbr="Ariſtotelẽ">Ariſtotelem</expan>
              , ipſam in eorum numero collocare, non quia ſit, eſt enim,
                <lb/>
              vt ipſe inquit, non ens, ſed quia poſsit eſſe. </s>
              <s>cùm verò hoc reſpiciat formam, planè quòd ſit, &
                <lb/>
              bona, formæ acceptum referat oportet. </s>
              <s>Quòd ſiquando compoſitum magis ſubſtantia poni­
                <lb/>
              tur, hoc non aliundè proficiſcitur, ac quòd hominum fama id pro ſubſtantia recepit, quod maxi­
                <lb/>
              mè exiſtebat; eius principia, quia reconditiora forent, obſeruare noluit; & peritioribus conſide­
                <lb/>
              randa reliquit. </s>
              <s>cùm verò vnus nominum talis eſſe debeat, qualis vulgò tenetur, eadem via phi­
                <lb/>
              loſophi quoque inſiſtentes compoſitum & indiuiduum maximè ſubſtantiam eſſe approbarunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Aliqui opinantur compoſitum eſſe finem cui, quapropter opponitur ipſum eſſe perfectius; vi­
                <lb/>
              detur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              hæc ſpecies finis alteri præſtare quæ eſt cuius gratia, itaque reſpondetur non omnem fi­
                <lb/>
              nem cui perfectiorem eſſe, ſiquidem homo finis cui ponatur ad omnia, neque tamen homo eſt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1358"/>
                <lb/>
              omni natura præſtantior. </s>
              <s>Atqui homo non ſimpliciter eſt finis cui, ſed quodammodo,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ideò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1359"/>
                <lb/>
              nego libentius compoſitum ad generationem eſſe finem cui, ſed ex coniunctione formæ cum ma­
                <lb/>
              teria, veluti conſequens, exiſtere. </s>
              <s>Illud equidem, cui in forma duplicem gradum ſpectari poſ­
                <lb/>
              ſe, vnum .ſ. </s>
              <s>cum iam producta eſt, & ab efficiente materiæ contributa, & ſic propter materiæ ſocie­
                <lb/>
              tatem in mouendo mouetur. </s>
              <s>Alter eſt, quo eſt actus quidam, & in mouendo non mouetur, vt
                <lb/>
              cùm ſubit rationem finis. </s>
              <s>hîc eſt functio, vt ab immobili, & ideò ſine ſocietate materiæ. </s>
              <s>quare vt
                <lb/>
              rei ſeparatæ eo modo, quo formam materiam concretam ſeparari contingit. </s>
              <s>At quantò pręſtan­
                <lb/>
              tius eſt hoc munus, quàm formæ, vt eſt in materia, ſic à materia ſeparata videbitur eſſe pfectior.
                <lb/>
              </s>
              <s>Et, niſi fallor, hęc ratio cum progreſſu naturę maximè conſentit, ſiquidem id quod ineſt, aut ineſt
                <lb/>
              præcipuè, aut ordine quodam & ſecundò. </s>
              <s>Quòd ſi ſecundò, & propter aliud. </s>
              <s>& alij multo prius
                <lb/>
              inerit, & per illud cęteris inhęrebit. </s>
              <s>At cùm duo rerum principia ſint in vniuerſo longo inter­
                <lb/>
              uallo diſiuncta, poteſtas, & actus, materia, & forma. </s>
              <s>quid aliud concludere licebit quàm quòd
                <lb/>
              ab actu perfectio, à poteſtate imperfectio communicabitur? </s>
              <s>Ac ſi ex permixtione vis
                <expan abbr="oppoſito-rũ">oppoſito­
                  <lb/>
                rum</expan>
              ſumma refringitur; ex ſecretione reſtituatur, & intendatur: quid aliud exiſtimabimus quàm­
                <lb/>
              quòd ex materiæ participatione formæ perfectio labefactetur, ex eiuſdem ſecretione priſtinas
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1360"/>
                <lb/>
              conditioneis recuperet? </s>
              <s>Hęc ſanè non tam vera, ſed magis Peripatetica videntur. </s>
              <s>Quibus adda­
                <lb/>
              mus & hoc Peripateticum duplicem eſſe materiam vel intelligendam, vel ſenſilem, ac cùm ma­
                <lb/>
              teriæ tribuitur imperfectio ſenſilem accipi, ſiquidem intelligenda ſit formæ pars, quæ & ipſa ali­
                <lb/>
              quid confert ad perfectionem.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1353"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1354"/>
              a 7. Met.
                <lb/>
              T. 37.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1355"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1356"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1357"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1358"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1359"/>
              a 6. Eth.
                <lb/>
              c. 7.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1360"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Auctoris decretum in medio ponitur de eo quod propriè generetur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XXVII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>HACTENVS ea recitata quæ locum dubitationi dediſſe videntur, nunc illa afferenda
                <lb/>
              ſunt quæ verè nos docuit magiſter optimus. </s>
              <s>Sed certè multiplex in hac diſceptatione nos
                <lb/>
              angit: de hoc autem ex pręcepto diſtinguendum eſt ante alia: Generationem igitur eſſe vocem
                <lb/>
              ambiguam docet nos Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              nanque & ea generari dicuntur, quæcunque, cùm anteà non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1361"/>
                <lb/>
              eſſent, poſteà ſunt, quocunque modo ſint, ſiue nulla affectione præcedente vt lumen, ſiue per af­
                <lb/>
              fectionem materiæ, & per turbatione facta circum id quod dicitur permutari, & omninò, cùm id
                <lb/>
              quod fieri dicitur, requirit aliquid quod præcedat, cùm eius pars ſit, hoc eſt materia, quæ cùm ſit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1362"/>
                <lb/>
              potentia, per acceſſum formæ fit actu & forma quæ in efficiente extabat. </s>
              <s>Vt autem generatio
                <lb/>
              communiter, & propriè dicitur, ita etiam corruptio: nanque & corrumpitur aliquid communi­
                <lb/>
              ter, cùm olim exiſtens poſtea non eſt per tranſmutationem in alio factum, ſicut fulgetra, & pro­
                <lb/>
              priè, quando per ſui perturbationem deſinit eſſe, relinquens aliquid ſui, materiam nimirum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quapropter ea definita eſt, id ex quo primo tanquam
                <expan abbr="remanẽte">remanente</expan>
              fit aliquid, & in quod vltimum
                <lb/>
              reſoluitur. </s>
              <s>Accedit & tertium generationis ſignificatum, quod colligimus ex his quæ leguntur
                <lb/>
              1. Phyſ.
                <expan abbr="nanq;">nanque</expan>
              & alio modo conuenit ei quod tranſmutatur in aliud, atque illi, in quod tranſmu­
                <lb/>
              tatur, cùm & fiat
                <expan abbr="albũ">album</expan>
              , & homo fiat albus. </s>
              <s>hoc autem id eſt quod
                <expan abbr="fiẽs">fiens</expan>
              proprie dicimus appellari.
                <lb/>
              </s>
              <s>Ita quoque corrumpi poterit dici quod mutatur ad non eſſe, & ſic corrumpitur muſicum & cor­
                <lb/>
              rumpitur homo muſicus. </s>
              <s>licet ſi ſcrutemur ſubtilius, non quidem actui corruptio tribuatur, ve­
                <lb/>
              rùm priuationi. </s>
              <s>quanquam nullum tribuitur nomen quod propriè ſignificet actum hunc, quem­
                <lb/>
              admodum in generatione: opinor vtrunque factum ob id, quòd cum denominationes ab actu
                <lb/>
              ſoleant ſumi & natura (vt ſæpe iam diximus) contendat in formam, & per illam in id collimet,
                <lb/>
              vt res ſit, & propter illam generationem perſequatur, ex eo quòd & manifeſtior eſt actus qui per </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>