Vitruvius - De architectura libri decem

209177QVINTVS. ditq́ per eoſdem gradus, primum tetrachordum complectens, & iſte p rogreſſus eſt a dieſi ad dieſim, & ad
ditonum in ſuis interuallis, & hoc loco dieſis eſt dimidium minoris hemitonĳ proueniens a diuiſione differentiæ
extremorum ſuæ habitudinis, ita ut maior pars acutiorem, minor grauiorem teneat. Dieſis Græce quoque
tetartemoria dicitur, ideo Vitr. dieſim quartam toni partem dixit, & in hemitonio duas dieſes eſſe affirmat.
exemplum dieſeos, & hemitonĳ minoris eſt hoc. tredecim eſt habitudo extremorum hemitonĳ minoris, nam
hemitonium minus his numeris constat 256, 243, quorum differentia ſunt tredecim, qui numerus in duas
ſecatur partes, quarum alter a miior eſt ſeptenario concluſa, altera minor ſenario collecta, maior ad acutio-
rem, minor ad grauiorem partem collocatur. Ecceigitur quam breuia ſunt interualla harmonici tetrachordi,
quæ uix poſſunt ratione moderari, ne dum ſenſibus comprehendi, ideo alius color, & forma huius generis non
1110 habetur. Sed cur dieſis accipitur pro hemitonio minori, & non pro hemitonio maiori? An quia tetrachordi
commenſus est diateſſaron conſonantia, quæ duobus conſtat tonis, & hemitonio minori. Tetrachordum chro-
maticum temperatur interuallis, quæ dieſin, apotomen, & ſeſquitonum, uel trihemitonium continent. habet
enim latiorainterualla, quàm harmonia, & ideo diuerſis coloribus deſignari poteſt. in primo, qui molliori
chromatico datur, ſcandimus a ſeſquiuigeſima ſeptima per ſeſquiquartam decimam ad ſeſquiquintam pro-
portionem, & contrario modo deſcendimus, ita tamen ut extremi tetrachordi gradus ſeſquitertiam, hoc est
diateſſaron reddant, imo nec aliam queunt reddere, dum per ea interualla progredimur. Molle autem uoca-
tur, quoniam mutabile querulum, & affectibus plenum eſt. in ſecundo colore dicti generis acutior tempera-
tura eſt ea, quæ a ſeſquiuigeſimaprima per ſeſquiundecimam ad ſeſquiſextam progreditur, & hoc quoque loco
ſecundo huiuſmodi colore, qui ſintoni chromatici eſt proprius, diateſſaron quoque colligitur. Vocatur autem
2220 color is ſintonus ſi ad mollem comparatur, minus enim mutabilis, minus querulus, minus eſt affectibus. aptus.
& hoc quoque loco eſt, quod cõſideremus quanti refert ordinationes, & ſcalas aptare rerum qualitatibus, &
naturis conuenientes. Sequitur diatonici generis tetrachordum, hoc quia maioribus constat interuallis, multis
modis collocari poteſt. Qnque igitur eius generis colores habentur. mollis, intentior, temperatus, ſintonus,
diatonus, in primo, qui mollior, & remiſſior eſt agrauiori parte a ſeſquiſeptima per ſeſquinonam ad ſeſquiui-
geſimam ſcandit. Vocaturq; mollis, quoniam inter buius generis colores cæteris temperatiorem habitum re-
fert. In ſecundo uero colore, qui intenſior eſt a ſeſquiuigeſima ſeptima per ſeſquiſeptimam ad ſeſquioctauam
tranſit. uocaturq́; mollis intentus; quoniam medium est inter mollem, & eum, de quo mox dicemus. Tertius
color eſt cum uox a parte grauiori primigradus ad ſecundum ſcandit, ſeſquiundecima comparatione, inde
ad tertium effertur ſeſquidecima, & tandem quarto loco ſeſquin ona conſiſtit, diateſſaron perſiciens. Quis

333072[Figure 72]Harmoni cum92 1 {1/4} 1 {1/23} 1 {1/45} 69 15 8 216 345 360 36873[Figure 73]chrona molle70 1 {I/15} 1 {r/14} 1 {I/27} 42 18 10 210 252 270 28074[Figure 74]Chromat non languid.22 1 {r/6} 1 {I/11} 1 {I/21} II 7 4 66 77 84 8875[Figure 75]Diatonic nolle21 1 {r/7} 1 {I/9} 1 {r/20} 9 8 4 63 72 80 84444076[Figure 76]Molle inten tum56 1 {I/8} 1 {I/7} 1 {I/27} 21 27 8 168 189 216 22477[Figure 77]Aquale3 1 {I/9} 1 {I/10} 1 {I/11} 1 1 1 9 10 11 1278[Figure 78]Sintonu24 1 {I/9} 1 {I/8} 1 {I/15} 8 10 6 72 80 90 9679[Figure 79]Diatoni
hem64 {I/8} 1 {r/8} 24 27 13 192 216 243 2865550

uero eſt, quinon uideat, quam temperato greſſu, quàm moderata aſcenſione figura huius generis aptetur, tri-
bus continuatis proportionibus, id eſt ſeſquiundecima, ſeſquidecima, & ſeſquinona progrediens, ideo tempe-
6660

Table of contents

Text layer

Text normalization

Search