Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
131
131
132
132
133
133
134
134
135
135
136
136
137
137
138
138
139
139
140
140
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="189"/>
                <arrow.to.target n="marg1363"/>
                <lb/>
              generationem
                <expan abbr="cõparatur">comparatur</expan>
              , & magis ſecundum naturam. </s>
              <s>quòd nomina talem actum reſpicientia,
                <lb/>
              magis recepta fuerint, etſi quomodo dicitur
                <foreign lang="grc">ὅφθείρέθαι</foreign>
              , eſt id quod præceſsit, cùm terminetur
                <lb/>
              non ente quod inſenſile & ignotum eſt, & eo quod eſt actu, fundetur quod ſenſile eſt & perſpi­
                <lb/>
              cuum. </s>
              <s>Ex quibus conſtat compoſitum eſſe quod verè generatur, ſiue fiat homo albus, ſiue
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              homo ſimpliciter. </s>
              <s>hoc autem compoſitum eſt verè; cùm ex materia conſtet, & forma quæ per ſe
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s>Nam illud quod dicitur fiens (eſt enim illud quod ſubiecto & priuatione conſiſtit) aut
                <lb/>
              eſt compoſitum per accidens, ſi præſentem formam reſpicias, aut ſi, vt eſt per ſe compoſitum;
                <lb/>
              huiuſmodi ſolum eſt ſecundum rationem, non autem ſecundum rem, nihil in materia ponente
                <lb/>
              priuatione ex qua conſtat præter alicuius formæ notam, hoc eſt, habitudinem ad formam abſen­
                <lb/>
              tem. </s>
              <s>Ergo id propriè generabitur, in quod euadit illud quod tranſmutabatur, quod item ali­
                <lb/>
              quo pacto finis erit tranſmutationis, proptereà quòd eo conſtituto ceſſabit omnis naturæ motus.
                <lb/>
              </s>
              <s>Dicimus autem aliquo pacto, non ſimpliciter, quia primus naturæ finis eſt forma, in idem enim
                <lb/>
              recidunt forma & finis in natura. </s>
              <s>Sed quoniam compoſitum notius eſt nobis, ſiquidem ſenſile;
                <lb/>
              tùm pręterea quoniam acceſſu formæ
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              eſt è veſtigio, & facta coniunctione formę cum
                <lb/>
              materia protinus exilit, tanquam finis habetur ipſum compoſitum. </s>
              <s>ita vtrunque & compoſi­
                <lb/>
              tum, & forma gignentur: quoniam eò tendit natura, vt compoſitum ſit proximè, præcipuè verò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1364"/>
                <lb/>
              forma. </s>
              <s>Non tam forma generabitur propriè, ſed communiter; quoniam aſſequitur, quòd ſit,
                <lb/>
              cùm anteà non eſſet, & per materiæ, non autem ſui ipſius tranſmutationem. </s>
              <s>nihil enim ſui ſup­
                <lb/>
              ponitur formæ in materia, quod ſit forma, dico vero in materia, nanque præcedit & ipſa ſimpli­
                <lb/>
              citer, verùm in efficiente, nec ex nihilo prorſus eſt. </s>
              <s>Quamobrem non ſimpliciter fieri prædica­
                <lb/>
              tur, ſed fieri in materia. </s>
              <s>at hæc infrà. </s>
              <s>Neque propriè materia generabitur; cùm ipſa ingenita ſit,
                <lb/>
              aliter eſſet antequàm gigneretur; generari autem dicetur, quia tranſit in aliud, nempè, in compo­
                <lb/>
              ſitum, in id enim tranſit, quod ipſa eſt in potentia, verùm eſt in potentia hoc aliquid, hoc
                <expan abbr="quãtum">quantum</expan>
                <lb/>
              & hoc quale, fit autem actu aliquid illorum aduentu formæ: quocirca, neque illi conueniet id
                <lb/>
              nomen
                <foreign lang="grc">γινεσθαι</foreign>
              .i. </s>
              <s>fieri, vt dicatur materiam fieri, licet ipſa ſit fiens. </s>
              <s>niſi fortè fieri de omnibus
                <lb/>
              his materia, inquam, & forma tanquam de ſubiecto, quod eſt primum excipiens, prædicetur &
                <lb/>
                <foreign lang="grc">αὶτιωδῶς</foreign>
              .i. </s>
              <s>cauſſaliter, non
                <foreign lang="grc">εἰδικῶς</foreign>
              .i. </s>
              <s>formaliter. </s>
              <s>nanque & de tali ſubiecto prædicationem fieri
                <lb/>
              non negauit Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Attamen ſi vera eſt ea conditio
                <expan abbr="illorũ">illorum</expan>
              quæ verè generantur, vt aliquid
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1365"/>
                <lb/>
              ſui præcedat, & formæ pars eſt materia quę præcedit: ergo etiam forma verè generabitur. </s>
              <s>An ita
                <lb/>
              accipienda eſt pars in eo quod generatur, quod ſit pars totius ſecundum materiam, quia ſit pars
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1366"/>
                <lb/>
              totius, vt compoſiti, & è variis naturis conſtituti. </s>
              <s>Sed materia non eſt pars formæ, vt compoſiti,
                <lb/>
              verùm vt pars totius ſecundùm formam accepti, quo pacto forma eſt totum. </s>
              <s>At pars quæ in ve­
                <lb/>
              ra generatione præcedit, eſt pars totius ſecundùm materiam. </s>
              <s>Prætereà non eſt idem materiæ
                <lb/>
              genus, adde etiam formæ cuius materia pars eſt, & de qua nunc agimus: nanque & forma eſt
                <lb/>
              eſſentia & materia quæ cadit in mentem quæ eſt pars eius: at hîc forma propriè ſumitur quæ
                <lb/>
              eſt terminus generationis & materia ſenſilis. </s>
              <s>Viſo nunc quemadmodum fieri pertineat ad hæc
                <lb/>
              omnia, primùm ad compoſitum in ſuo proprio ſignificato, deinde ad oppoſitum & ſubiectum,
                <lb/>
              quia ſit fiens, poſtremò ad formam, proptereaquòd ipſa adipiſcatur, quòd ſit, cùm anteà non eſ­
                <lb/>
              ſet, & facilè eſt colligere, quod iudicium faciendum ſit de corruptione, & ſoluere rationes oppo­
                <lb/>
              ſitum concludentes. </s>
              <s>Nam ſicuti verè generatur compoſitum, ſic etiam verè corrumpitur. </s>
              <s>At ve­
                <lb/>
              rò cùm primus naturæ ſcopus ille ſit, vt res exiſtat, & quæque facultas, licet duo oppoſita reſpi­
                <lb/>
              ciat; cùm ex iis alterum melius ſit, alterum deterius (habent enim ſe vt plus & minus) ſemper
                <lb/>
              expetat melius per ſe, deterius verò vel declinet, vel expetat ex euento; propterea natura, nec
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              materia ſint principia, quòd res ſit & non ſit, & per formam quidem, quòd ſit, per priuationem,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1367"/>
                <lb/>
              quòd non ſit, & hoc per interitum ſuccedat, illud per ortum. </s>
              <s>Ergo & natura, & materia ſpe­
                <lb/>
              ctant per ſe generationem & eſſe; per accidens his oppoſita interitum & non eſſe, non tribuitur
                <lb/>
              interitus ei quod eſt, eum non appetente natura, ſed ei quod non eſt, vt eo deſtructo res exiſtat.
                <lb/>
              </s>
              <s>Itaque cùm
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              ſit duplex, & antequàm res ſit, ex materia & priuatione,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              & poſtquàm
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1368"/>
                <lb/>
              res facta eſt ex materia & forma, per ſe dicitur interire compoſitum ex materia, ſcilicet, & pri­
                <lb/>
              uatione, cùm in eo priuatio corrumpatur, ac ſi illud per ſe corrumpitur; priuatio non per ſe, ea
                <lb/>
              ratione priuationi tribuitur interitus; quòd, cùm prius adeſſet priuatio; poſteà non exiſtat. </s>
              <s>Igi­
                <lb/>
              tur alia ratione terminos interitus exprimemus,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              ortus. </s>
              <s>hic non eſt
                <foreign lang="grc">τὸ γινόμενον & ὅ γινεται,
                  <lb/>
                τὸ γινόμενον</foreign>
              .i. </s>
              <s>fiens & id quod fit .i. </s>
              <s>in quod euadit
                <foreign lang="grc">τὸ γινόμενον</foreign>
              . </s>
              <s>hic vt terminus, ad quem, alter
                <lb/>
              vt à quo. </s>
              <s>Sed erit quidem in interitu
                <foreign lang="grc">τὸ φθειζόμενον</foreign>
              vt terminus à quo. </s>
              <s>ſed
                <foreign lang="grc">δφθείρεται</foreign>
              , nullum;
                <lb/>
              quandò ex interitu nihil extat per ſe, ſed ex hoc erit
                <foreign lang="grc">ὃ γινεται</foreign>
              .i. </s>
              <s>quod fit, qui terminus eſt genera­
                <lb/>
              tionis per ſe, interitus autem per accidens: nanque priuationi forma ſuccedit. </s>
              <s>Huiuſmodi ter­
                <lb/>
              minorum vim non rectè Latini perceperunt, & cum eos parum conſideraſſet Philoponus miram
                <lb/>
              varietatem coniecit in ſententias Ariſtotelis, aliter accipiens
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
                <foreign lang="grc">τὸ γινόμενον ὃ γινεται</foreign>
              . </s>
              <s>T. 64. ac
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1369"/>
                <lb/>
              prius accepiſſet T. 58. Verba ſunt Ariſtotelis.
                <foreign lang="grc">ῶστε δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένον, ὁτι τὸ γινόμενον</foreign>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>